به درام‌های پاک و حلال نیاز داریم
هادی صداقت‌نژاد
«کاظم هژیر آزاد» بازیگر توانمند و خوشنام سینما، تئاتر و تلویزیون است که در ادوار مختلف حضورهایی اثرگذار در محصولات تاریخی-مذهبی همچون «ولایت عشق»، «مسافر ری»، «مختارنامه» و... داشته است. هژیر آزاد بازیگری است که شاید تجربه‌های تئاتری متعددش باعث شده خیلی خوب فیلمنامه انتخاب کند و حاصلش آن که اغلب آثارش، حد قابل قبولی از استانداردها را دارند. هژیر آزاد به تازگی در سریال «رحیل» در قالب یک شخصیت خاکستری به نام «خان بابا»، به ایفای نقش پرداخته است. آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی کیهان است با کاظم هژیر آزاد درباره تازه‌ترین تجربه بازیگری‌اش.
در دوره‌های مختلف در سریال‌های تاریخی فراوانی بازی کرده‌اید. این علقه به کارهای تاریخی از کجا نشأت گرفته؟
خوشبختانه سریال‌سازان خوبی در ساختار تلویزیون پرورش پیدا کرده‌اند که اگر مجال به آنها داده شود آثار تاریخی خوبی می‌سازند. خودم با داوود میرباقری در دو اثر «مختارنامه» و «مسافر ری» کار کردم و با مهدی فخيم‌زاده در «ولایت عشق» و خیلی خوب دیدم که چقدر خوب درام تاریخی را برمبنای تحقیقات کامل شکل می‌دهند. تاریخ، وجهه‌ای داستان‌گویانه دارد که نه فقط برای مخاطبان تلویزیون بلکه برای بچه محصلان هم جذاب است، چون زندگی، عین داستان است و تاریخ هم چیزی جز زندگی گذشتگان نیست. من هرگاه فیلمنامه سناریوی تاریخی خوبی پیشنهاد شود حتما می‌پذیرم به خاطر همین ذات جذاب تاریخ.
سریال رحیل اثری تاریخی درباره انقراض سلسه قاجاریه و روی کار آمدن پهلوی است. آیا واکاوی نادیده‌های تغییر سلسله بود که بازی در رحیل را پذیرفتید؟
شغل من بازیگری است و پیشنهاد بازی به من می‌شود و من از میان پیشنهادات کارهای بهتر را قبول می‌کنم. با خواندن فیلمنامه «رحیل» هم متوجه وجهه جذاب تاریخی و دراماتیک اثر شدم و ضمن اینکه خودم علایق تاریخی خود را هم دارم. به جز این همکاری با مسعود آب‌پرور که در گذشته در هوش سیاه هم با او کارکرده بودم و همچنین همکاری با رامين عباسی‌زاده تهیه‌کننده کار که با ایشان هم آشنایی حرفه‌ای داشتم از مهم‌ترین دلائلی بود که بازی در سریال «رحیل» را پذیرفتم. بماند که در گروه بازیگران سریال نیز همکاران باسابقه‌ای مثل ثریا قاسمی، فرخ نعمتی و... بودند که اغلب از خوب‌های بازیگری هستند.
«خان بابا» شخصیتی که در رحیل بازی می‌کنید نمونه‌های مشابه زیادی در عهد قجری دارد. چقدر به این الگوها رجوع کردید؟
من در زمان قاجاریه زندگی نکرده‌ام اما مابه ازای چنین آدم‌هایی در زندگی عادی ماها وجود دارد. آدم‌هایی که فقط به تامین منافع خودشان اهمیت می‌دهند و مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پرند تا در موقعیت بهتری قرار بگیرند و برایشان فرقی نمی‌کند که چه شخصی حاکم باشد و چه شخصی مسئولیت برعهده بگیرد. او به تدریج در طول قصه وقتی متوجه می‌شود ستاره خاندان قاجاریه روبه افول است به سمت رضا شاه متمایل می‌شود و رنگ عوض می‌کند!
از جنس آدمهای حزب باد است؟
بله، این جنس از آدم‌ها از زمان حضرت آدم تا به امروز وجود داشته‌اند و من هم سعی کردم طوری نقش را ایفا کنم که در مذمت نفاق و دورویی باشد که متاسفانه از عارضه‌هایی است که در ادوار مختلف وجود داشته.
جنس بازیتان در سریال «رحیل»، روان و در خدمت نقش است. برای طراحی بازی در این سریال چه کارهایی انجام دادید؟
برای هر بازیگری، اصلی‌ترین عامل الهام‌گیری، فیلمنامه است و در زمان پیشنهاد رحیل، با خواندن فیلمنامه استنباط و درکم را از نقش اتود زدم و با روتوش کردن کارگردان به سر و شکل کامل این شخصیت رسیدم. رامین عباسی‌زاده طراح اصلی داستان سریال خیلی خوب اوج و فرودهای کاراکتر را تحلیل کرده بود و خیلی خوب سرنوشت تک‌تک کاراکترها را جداگانه حلاجی کرده بود ضمن اینکه مسعود آب‌پرور کارگردان با تجربه‌ای است و بلد است چگونه بازیگر را در کانال درست هدایت کند و اینها کنار هم باعث شد که نقشم را با اشراف کامل ایفا کنم.
خان بابا شخصیت خاکستری دارد و شما بارها به شایستگی این نوع کاراکترها را بازی کرده‌اید؟
معتقدم همه آدمهای دنیا شخصیت خاکستری دارند و خوب و بد مطلق نداریم. منافع است که تعیین می‌کند شخص به سمت خیر برود و یا سمت شر را بگیرد.
آیا برای ارتباط بهتر با فیلمنامه، خواندن کتاب و یا دیدن فیلم خاصی را تجربه نکردید؟
به هر حال بیش از پنج دهه است که تجربه بازی در سبک‌ها و مدیوم‌های مختلف مثل تئاتر، سینما و تلویزیون را دارم و در این حین کلی مطالعه داشته‌ام و درنتیجه بلدم چگونه هر نقشی را پردازش کنم. من سعی می‌کنم با دقت در اطرافم مابه‌ازاهایی پیدا کنم و از خصوصیاتشان استفاده کنم. نباید فراموش کنیم که فیلمنامه سریال نیز پر و پیمان بود.
فرهاد نقدعلی از نویسندگان خوب تئاتر است و کارش را بلد است و به نظرم سیما فیلم به عنوان تولیدکننده سریال و مدیر باانرژی و جوانش مهدی نقویان با دقت کامل و درنظر گرفتن وجهه‌های مختلف درام «رحیل» و ازجمله تصویر‌سازی مناسب و منطقی که از آیین‌های عاشورایی ارائه می‌دهد و در عین حال حضور یک گروه باتجربه در تولید و اطمینان از غنای بصری، حمایت از آن را در دستور کار قرار داد.
اینکه سریالی بتواند در عین سرگرم‌کنندگی با ظرافت آیین‌های عاشورایی را بازنمایی کند، کار راحتی نیست؟
همین طور است. در کارهای تئاتر هم بارها به جوان‌ترها می‌گویم اول درام‌تان را بشناسید و بعد بپردازید به نشانه‌ها و نمادها. اینکه بخواهیم به صورت گل درشت و شعاری به شعائر بپردازیم، نه اینکه بد باشد ولی بهتر آن است که آرمان‌های مذهبی را با طراحی داستان‌های جذاب و پر فراز و نشیب با شخصیت‌هایی محسوس ارائه کنیم.
کار با بازیگران جوان سریال مثل حسام محمودی فقید چطور بود؟
خدابیامرز حسام محمودی بازیگر بااخلاقی بود و متاسفانه بخشی از کار به دلیل فقدانش مجبور شدند با هوش مصنوعی، بازیگری جایگزینش کنند. بازیگران مستعد دیگری مثل شاهو رستمی، علی عباسی‌زاده، بهمن هراتی و... در سریال بودند که هم خوش ذوق بودند و هم حفظ حرمت بزرگ‌ترها را داشتند که این، خودش از همه چیز مهم‌تر است. به جز اینها تیم تولید سریال سعی کرد از نظر بصری نیز کم نگذارد و همان طور که می‌دانید کیفیت تصویری کار مرهون ترکیب منطقی نماهای رئال و سی‌جی‌آی(جلوه‌های رایانه‌ای) است. رحیل نشان داد که نباید از هوش مصنوعی ترسید بلکه با کنترل دقیق آن هم می‌توان کمبودها را مرتفع کرد و هم خلاقیت‌ها را بیشتر به کار گرفت و هم عرصه‌های تازه‌ای را در تصویر‌سازی ناممکن‌ها، ممکن کرد.
ارتباط مخاطبان با «رحیل» را چطور دیدید؟ در برخوردهای مستقیم مخاطبان از کدام وجه سریال خوششان آمده
بود؟
مخاطبان بیشتر نگاه بصری سریال و فضای پرکاراکتر سریال و داستان پر پیچ و خم، نظرشان را جلب کرده بود و خیلی دلشان می‌خواهد معادل‌های واقعی خان‌بابا و محمدحسن، بیتاج، زمان خان و... را پیدا کنند که این خود ناشی از کنکاش در سریال است ولی سریال رحیل برای خودم تجربه‌ای بادقت و پروسواس در داستان‌پردازی از یک دوره بحرانی از تاریخ بود. متن، تهیه‌کنندگی، کارگردانی، بازیگری و... در سطح قابل قبولی است و مخاطب با سریال خوش ساخت و استاندارد ارتباط برقرار می‌کند. به هر حال یک تیم چند صد نفره برای تولید این سریال زحمت می‌کشند.
حرف آخر؟
وظیفه همه ما این است که بکوشیم با سریال‌هایی اخلاقی، پاک و کاملا حلال مخاطبان را سرگرم کنیم چون مخاطبان این دوران در معرض انواع و اقسام محصول مجاز و غیرمجاز قرار گرفته و اگر هنرمندان ما در رسانه ملی و رادیو و تلویزیون خودمان بتوانند با آثار نمایشی جذاب این مخاطب را سرگرم کنند و در عین حال انسانیت و اخلاق و الگوهایی نظیر سیدالشهداء(ع) و سیره نبوی را در قالب فیلمنامه‌های درجه یک به سریال و آثار نمایشی بدل کنند آن گاه مخاطب هم سرگرم می‌شود و هم بیش از پیش به مفاهیم والای انسانی پای‌بند خواهد شد.