پرسش:
آیا عشق‌های مجازی و شهوانی و به اصطلاح زمینی همواره محکوم و مذموم است، یا اینکه این نوع عشق‌ها هم می‌تواند با رعایت شرایطی منجر به عشق حقیقی شود؟
پاسخ:
چه زمانی حرارت عشق به سردی تبدیل می‌شود؟
فکری که برخی فلاسفه درباره انسان و عشق‌ها دارند، این است که وصال‌ها مدفن عشق‌ها هستند و عشق‌ها اگر صددرصد منجر به وصال شوند، در نهایت امر، تبدیل به بیزاری‌ها و نفرت‌ها و معشوق‌ها به منفورها تبدیل می‌شوند. این اصلی است که برخی حکما و عرفا بیان کرده‌اند، به این که انسان عاشق چیزی است که آن را ندارد و تا وقتی که آن چیز را ندارد، بدان عشق می‌ورزد، همین که صددرصد به آن رسید، در این شرایط حرارت عشق به سردی تبدیل می‌شود و باز هم به دنبال معشوق دیگری می‌رود. این سخن از یک حیث درست است و آن وقتی است که معشوق‌های انسان در مقام و جایگاهی نیستند که بتوانند فطرت کمال مطلق طلب انسان را اشباع کنند و لذا انسان به محض وصول به معشوق غیراصیل و مجازی و یا دنیوی و زمینی، به این حقیقت عینی می‌رسد که این معشوق غیرواقعی و حقیقی همان معشوقی نیست که فطرت کمال مطلق طلب او درخواست می‌کند و به دنبال او است، لذا به دنبال مصداق دیگر و معشوق دیگری می‌رود!
چگونگی تبدیل عشق مجازی به حقیقی
روشن است که عشق‌های مجازی فطرت کمال مطلق طلب انسان را اشباع نمی‌کند، لذا انسان همواره به دنبال مصداق واقعی کمال مطلق است که آن فقط در ذات احدیت باری تعالی عینیت دارد. بنابراین عشق‌های شهوانی و مجازی ممکن است با رعایت شرایطی مفید و سودمند واقع شود و آن هنگامی است که با تقوا و عفاف توأم گردد. یعنی در زمینه فراق و دست نیافتن از یک سو، و پاکی و عفاف از طرف دیگر، سوز و گدازها و فشار و سختی‌هایی که بر روح وارد می‌شود آثار نیک و سودمندی به بار می‌آورد. بنابراین عرفا در این زمینه می‌گویند، عشق مجازی تبدیل به عشق حقیقی یعنی عشق به ذات احدیت و خدای متعال می‌گردد و در این رابطه به حدیث پیامبر اکرم(ص) استناد می‌کنند که می‌فرماید: من عشق فکتم و عف فمات فهو شهید؛ هر کس عاشق شود و عشق خویش را کتمان کند و پاکدامنی ورزد و با این حال بمیرد او در واقع شهید است. (میزان‌الحکمه، ج 7، ص 415)
رمز اینکه عاشق پاکدامن می‌تواند مصداق این حدیث گردد و اجر شهید برای او در نظر گرفته شود این است که این فرد در واقع به دنبال مصداق واقعی کمال مطلق یعنی ذات باری‌تعالی و خدای متعال بود و لذا اگر زنده می‌ماند در نهایت شاید به عشق حقیقی خود می‌رسید، زیرا عفاف و پاکدامنی او مانع از این می‌شد که او به مسیر ضلالت و گمراهی و قساوت قلب گرفتار گردد. بنابراین پاکدامنی و عفاف در عشق مجازی شرط اصلی برای رسیدن به عشق حقیقی یعنی خدای متعال است.
عدم توصیه اسلام به عشق مجازی
در اینجا این نکته را نیز شایسته است یادآوری کنیم که این نوع عشق‌های مجازی، با همه فوایدی که در شرایط خاص احیانا ممکن است برای انسان به وجود آورد، اما قابل توصیه آموزه‌های وحیانی اسلام نیست. زیرا این وادی عشق مجازی بسیار خطرناک و امکان لغزش و سقوط انسان بسیار زیاد است. از این نظر عشق مجازی مانند مصیبت است که اگر بر کسی وارد شود و او با نیروی صبر و رضا با آن مقابله کند مکمل و پاک‌کننده نفس است. خام را پخته و مکدر را مصفا می‌کند. اما مصیبت برای خود و دیگران قابل توصیه نیست. کسی نمی‌تواند به خاطر استفاده از این عامل تربیتی، مصیبت برای خود خلق کند و یا برای دیگری به این بهانه مصیبت ایجاد کند. در تعالیم اسلامی به آثار و فواید مصیبت و بلایا زیاد اشاره شده و نشانه‌ای از لطف خدا معرفی شده است اما به هیچ وجه به کسی اجازه داده نشده به این بهانه مصیبتی برای خود یا برای دیگران به وجود آورد.