تسریع در حل مشکلات و پیشرفت کشور با ترمیم اعتماد عمومی
رضا الماسی
اعتماد یکی از جنبه‌های مهم روابط انسانی و زمینه‌ساز مشارکت و همکاری میان اعضای جامعه است. به گفته پژوهشگران این حوزه، بدون اعتماد عمومی افراد نسبت به یکدیگر، جامعه تجزیه می‌شود. اعتماد عمومی از ملزومات اساسی پیشرفت هر جامعه و زمینه‌ساز موفقیت دولت‌ها است. اگر اعتماد عمومی در سطوح مختلف پایین باشد، اعتمادبه‌نفس عمومی هم کاهش خواهد یافت و چنین جامعه‌ای به‌شدت از درون آسیب‌پذیر خواهد شد.
اعتماد منجر به بروز رفتارهای مشارکتی و کاهش تعارض و همچنین کاهش هزینه انجام کار می‌شود. کارکرد اثربخش سازمان‌ها در جامعه به میزان اعتماد مردم به این سازمان‌ها بستگی دارد. اگر اعتماد شهروندان از بین برود، کارکنان بخش دولتی در انجام‌دادن وظایفشان با دشواری‌های بیشتری مواجه می‌شوند همچنین با افول اعتماد عمومی، مشارکت عموم مردم در فرایندهای سیاسی خط‌مشی‌گذاری کاهش خواهد یافت.
عوامل کاهش اعتماد عمومی
کاهش اعتماد شهروندان به دولت و نهادهای دولتی از بحران‌های جهان امروز است. یکی از اساسی‌ترین چالش‌های فراروی مدیریت دولتی چگونگی حفظ و ارتقاء اعتماد عمومی نسبت به سازمان‌های دولتی است.
عواملی نظیر: اعتماد به دولت، اوضاع اقتصاد، رسانه‌ها، صنعتی‌شدن، جرم و جنایات، مدیریت دولتی نوین اگرچه در اختیار سازمان‌های دولتی نیستند، اما بستر اعتماد عمومی به سازمان‌های دولتی را شکل می‌دهند.
مهم‌ترین عامل در کاهش اعتماد عمومی نسبت به دستگاه حاکمیت، بدقولی و دورویی مسئولان با مردم است. اتفاقی که متأسفانه در طول یک دهه گذشته در بخش‌هایی از مناصب افتاده و موجب خدشه به این سرمایه مهم شده است. این عامل هرچند از سوی تعداد قلیلی از مسئولان هم اتفاق بیفتد اثرات منفی گسترده‌ای در پی خواهد داشت. هرچه این اتفاق توسط مقام بلندپایه‌تری رقم بخورد، ادامه تخریب آن بر اعتماد عمومی بیشتر خواهد شد.
سمیه غلامی، فعال فرهنگی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های هر کشوری سرمایه اجتماعی به‌خصوص قشر جوان آن کشور است. رسیدن به هر هدف و پیشرفتی مستلزم همراهی و پشتیبانی آحاد مردم آن کشور می‌باشد. پشتیبانی و همراهی مردم با مسئولان زمانی صورت می‌گیرد که انسان به نتیجه کار امید و به انجام‌دهندگانش اعتماد داشته باشد، ملتی که در سختی قرار می‌گیرد یا فشار و رنجی را متحمل می‌شود اگر بداند برای رسیدن به هدف والاتری است و در کنار آنان مسئولان اجرایی کشور با تمام تلاش خود و به‌کارگیری ظرفیت‌های کشور برای رسیدن به آن هدف تلاش می‌کنند مطمئناً نه‌تنها فشارها را تحمل خواهند کرد بلکه در این راه همکاری لازم را نیز انجام می‌دهند.»
غلامی با اشاره به آسیب‌دیدن سرمایه اعتماد عمومی ادامه می‌دهد: «متأسفانه در سال‌های گذشته شاهد کاهش امید و اعتماد مردم به دولت بودیم که آن هم نتیجه انفعال و حتی در مواردی کارشکنی خود دولت در انجام امور جاری و مهم کشور بود. دولتی که تمام امیدش به غرب بود و اکثر ظرفیت‌ها را به امید این سراب معطل نگه داشت.»
او می‌افزاید: «نتیجه کاهش اعتماد مردم به دولت، ناامیدی به انجام کارها چه در سطح کلان مثل حل مشکلات ناشی از کرونا و واردات واکسن و چه در مسائل خرد و جزئی مثل صف مرغ را در پی داشت. این تفکر که مشکلات کشور حل نمی‌شود و فرقی نمی‌کند چه کسی رئیس‌جمهور باشد صرف‌نظر از اینکه از رسانه دشمن پمپاژ می‌شود قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری با ضعف عملکردی مسئولان برای بخشی از مردم قابل‌پذیرش شد.»
این فعال فرهنگی تصریح می‌کند: «خوشبختانه با بصیرت مردم، رئیس‌جمهوری در تراز انقلاب و مردم انقلابی انتخاب شده که در همین یک ماه اخیر با اقدامات مؤثر و کارآمد خود روزنه‌های امید را در دل مردم زنده کرده و در صورت تداوم این‌گونه اقدامات مطمئناً همراهی و پشتیبانی مردم یکی از سرمایه‌های قطعی دولت فعلی خواهد شد.»
اولویت‌های جلب اعتماد عمومی
موضوع آسیب‌دیدن اعتماد عمومی و لزوم باز‌سازی و ترمیم آن از سوی دولت سیزدهم از مسائل راهبردی بود که رهبر انقلاب مورد اشاره قرار‌داده و اعتماد به مردم را بزرگ‌ترین سرمایه دولت عنوان و بیان فرمودند که متأسفانه تا حدی آسیب‌دیده است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در متن بیاناتشان برای نیل به این اصل اجتماعی و مؤلفه کارساز اجرائی، نکات مهمی را مورد تأکید قرار‌دادند که محل توجه و دقت است.
طاهره غفار نژاد، فعال رسانه‌ای در این باره می‌نویسد: «قبل از پرداختن به بحث موردنظر بایستی گفت در شرایط کنونی که در ابتدای شروع به فعالیت دولت سیزدهم قرار داریم بایستی کارگزاران دولت با پرهیز از شتاب‌زدگی‌های مدیریتی، با دقت نظر راه‌های احیای بنیادین و تقویت ساختاری جلب اعتماد عمومی را احصا کرده و این حلقه فراموش‌شده و آسیب‌دیده در سنوات اخیر را در عرصه اجرا مدنظر قرار دهند.»
این فعال رسانه‌ای اضافه می‌کند: «در شرایط فعلی که کشور با انبوهی از مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند فراهم‌کردن زمینه به بار نشستن وعده‌های انتخاباتی دولت صرفاً به پشتوانه حمایت‌های دامنه‌دار و برکت آفرین مردم ممکن است و حکماً چنین شرایطی می‌تواند بدنه اجرائی کشور را در هموار‌سازی مسیر توسعه و بالندگی کشور به نتایج مطلوب برساند. بر همین اساس، بروز شکاف‌های اجتماعی و تشدید اعتمادسوزی اجتماعی یک توطئه آشکار و پدیده‌ای خطرآفرین و حتی هلاکت‌باری است که می‌تواند هر دولتی را در رسیدن به اهداف ناکام بگذارد. بدیهی است عملکرد سوء جمعی از دولتمردان آقای روحانی و عدم تحقق وعده‌های ریز و درشت آنان در پیش آمد چنین اعتمادسوزی اجتماعی مؤثر بوده است. ارزیابی میزان اعتماد عمومی به یک سلبریتی هنری که هدفی جز شهرت‌طلبی و تأمین منافع مادی و شخصی را دنبال نمی‌کند در قیاس با وزرای دولت روحانی در جامعه ایرانی گویای حقایق تلخی از دامنه این آسیب‌دیدگی است.»
هدف؛ رسیدن به اعتماد ملی است
ازدست‌رفتن اعتماد عمومی برای یک دولت خسارت جبران‌ناپذیری است که به‌سادگی بر خرمن سرمایه اجتماعی یک کشور آتش ویرانگری را می‌اندازد. در این بین در نظام حکومتی مبتنی بر مردم‌سالاری دینی این اعتمادسوزی می‌تواند خسارات مضاعفی را بر موفقیت دولت در رفع نابسامانی‌های موجود کشور تحمیل نماید.
تأکید معنادار رهبر انقلاب اسلامی روی واژه‌هایی از قبیل داشتن اخلاص، قصد خدمت، روش‌های مردمی، مجاهدت و تلاش شبانه‌روزی مجاهدانه و خستگی‌ناپذیر همراه با توکل و توسل به پروردگار، غنیمت شمردن فرصت چهارساله خدمت، پرکاری و پشتکار مداوم، حرکت بر ریل انقلاب، ایجاد تحرک انقلابی در همه بخش‌های مدیریت اقتصادی و سازندگی و خدمت‌رسانی و سیاست؛ توجه به عقلانیت،اندیشه‌ورزی و خردمندی، رفتن به میان مردم و گفت‌وگوی بی‌واسطه با آن‌ها، اتخاذ سبک زندگی مردمی، رفتار بی‌تکلف، دوری از اشرافی‌گری و پرهیز از نگاه از بالا به مردم، درمیان‌گذاشتن مشکلات و راه‌حل‌ها با مردم، پرهیز از بیان حرفهای غیرواقعی و ناامید کردن مردم، کمک فکری و عملی خواستن از آن‌ها، عذرخواهی سریع از مردم در مواقع بروز اشتباه، بیان گزارش صادقانه و بدون مبالغه از فعالیت‌ها به مردم، تعیین روزشمار برای تحقق وعده‌ها و متقابلاً عذرخواهی از مردم درخصوص وعده‌های محقق نشده و مهم‌تر از همه یکی شدن حرف و عمل مسئولان مؤید آن است که ایشان با دقت نظر مطلوب‌ترین راه‌های رسیدن به اعتماد ملی را مورد توصیه قرار‌دادند.
غفار نژاد در این باره تصریح می‌کند: «بسیار روشن است که دولت سیزدهم برای تقویت اعتماد عمومی راهی جز توجه به نکات عملیاتی یادشده ندارد. از سوی دیگر امروز وجود شکاف عمیق طبقاتی و تبعیض‌های ناروای به‌یادگارمانده از دولت رانتی روحانی بیش از هر چیز دیگری عامه ملت را رنج داده و موجب سلب اعتماد عمومی از نام و عنوان دولت شده است. عدالت اجتماعی و باور همگانی به تلاش دولت در رسیدن به آن فارغ از نتایج مکتسبه و یا وجاهت شرعی، قانونی‌شان به‌سهولت می‌تواند به بازگردان اعتماد عمومی به بدنه دولت بسیار مؤثر واقع شود؛ لذا رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار به موضوع عدالت‌ورزی و عقب بودن کشور در این زمینه پرداخته و مسئولان را به همراه سازی پیوست عدالت در هر مصوبه، لایحه و تصمیم دولت مکلف می‌سازند. بدیهی است فساد ستیزی ملزم و مکمل اقدامات دولت در این عرصه است.»
رهبر انقلاب درخصوص فساد ستیزی و مقابله دقیق و جدی با فساد به دولت سیزدهم می‌فرمایند: «فساد ستیزی مکمّل عدالت‌ورزی است زیرا فساد و مظاهر آن ازجمله ویژه خواری، برخورداری‌های بی‌جا و عزیز شدگان بی‌جهت، جزو بلاهای مهم ضد عدالت هستند»
لزوم صداقت مسئولان با مردم
برقراری ارتباط صادقانه با مردم و تلاش جدی برای عمل به وعده‌های داده شده از جمله مؤلفه‌هایی هستند که باور مردمی را تقویت کرده و موجب ترمیم اعتماد عمومی می‌شود.
محسن داوری، مسئول بسیج اساتید دانشگاه آزاد ارومیه با بیان این مطلب به ایرنا می‌گوید: «از جمله مواردی که سبب اعتماد عمومی می‌شود، عدم تطابق قول و فعل مسئولان است؛ وقتی به وعده‌هایی که می‌دهند عمل نمی‌کنند همین امر، زمینه‌ساز ازمیان‌رفتن باور عمومی می‌شود. اگر مسئولان به قول‌های خود عمل کنند و هرجا ایرادی وجود داشته باشد، صادقانه به مردم بگویند بدون شک اعتماد مردمی احیا خواهد شد.»
داوری با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر پیوست قراردادن عدالت‌محوری در تمامی دستورالعمل‌ها، اظهار می‌دارد: «یکی از شاخصه‌های رشد و توسعه کشور، عدالت‌محوری است که متأسفانه سالیان طولانی مغفول مانده درحالی‌که توجه به این مهم، اجازه رشد شکاف‌های طبقاتی را نمی‌دهد. قرارگرفتن پیوست عدالت در تمام لایحه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها باعث می‌شود تا امکانات به طور عادلانه توزیع شود یا در اجرای برخی تصمیمات در مناطق مختلف، آینده و سرنوشت مردم آن مناطق در نظر گرفته شود تا‌گریبان‌گیر مشکلات نشوند.»
ترمیم اعتماد عمومی مردم کار دشواری نیست و تنها عاملی که می‌تواند این مهم را محقق نماید صادق بودن مسئولان با مردم است. ممکن است مسئولی در ابتدای مسئولیتش فکر کند مسیر حل مشکلات کشور از طریق فلان اقدام میسر است اما وقتی وارد کار شد می‌بیند کار، پیچیده‌تر از آن است که فکر می‌کرده. در چنین حالتی رفتار و گفتار صادقانه او با مردم حتماً مورد پذیرش مردم واقع می‌شود و ظرفیت عمومی را پای‌کار خواهد آورد.