مهار اضطراب با خانواده‌درمانی در غلبه بر کرونا
گالیا توانگر
استرس در هنگام شیوع بیماری کرونا می‌تواند شامل این موارد باشد: ترس و نگرانی برای سلامتی خودتان و عزیزانتان، تغییر در الگوی خواب یا تغذیه، مشکل در خوابیدن یا تمرکز کردن و وخیم‌تر شدن مشکلات سلامتی. افرادی که از قبل مشکل بهداشت روانی داشته‌اند باید به درمان خود ادامه دهند و به علائم جدید یا بدتر شدن مشکل، توجه داشته باشند. مراقبت از خود، دوستان و خانواده‌تان، می‌تواند در مقابله با استرس به شما کمک کند. کمک به دیگران برای کنار آمدن با استرس خودشان می‌تواند شما را نیز قوی‌تر کند.
با این راهکارها، در هنگام شیوع ویروس کرونا از سلامت روان خود مراقبت کنیم: ذکر و یاد خالق مهربان و ذهن‌آگاهی، خواندن کتاب‌هایی که زمان کافی برای خواندن آنها نداشتیم و بیشتر آن اکنون آنلاین در اختیار است. تماشا کردن فیلم‌های آموزشی و سینمایی و تفریحی. سرگرمی‌های خانگی مانند بازی‌های اسم فامیل، شطرنج، کلمه بازی، دارت و بازی‌های ساخته شده توسط سازمان فرهنگی ورزشی و برخی نهادهای فعال. اقدام به فراگیری آموزش‌های آنلاین. مراقبت بیشتر از سالمندان و کودکان و صحبت‌کردن با زبان آنها بدون ایجاد رعب و وحشت. سعی کنید از گمانه‌زنی‌ها خودداری و منابع معتبری را در مورد شیوع این بیماری جست‌وجو کنید. شایعه و حدس و گمان می‌تواند اضطراب برانگیزد. دسترسی به اطلاعات باکیفیت بالا در مورد ویروس می‌تواند به شما کمک کند تسلط بیشتری به پیرامون خود داشته باشید. از همه اخبار دوری نکنید و همچنان به اطلاع‌رسانی و آموزش ادامه دهید، اما در صورت مزاحم بودن اخبار، خواندن آنها را محدود کنید. برای کسب آرامش بیشتر از تکنیک‌های مدیریت استرس استفاده کنید. در خانه فعالیت بدنی داشته باشید. نرمش‌های ساده باعث افزایش سطح هورمون‌های اندورفین و سروتونین شده و به شما احساس بهتری می‌دهد. یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید. موضع دلسوزانه و حمایتی، شانس پیشگیری و بهبود را افزایش می‌دهد. به یاد داشته باشید که هر سرماخوردگی یا سرفه مربوط به ویروس کرونا نیست. طبیعی است که هنگام خواندن خبرهایی در مورد شیوع بیماری، احساس آسیب‌پذیری کنید، اما مهم است که این احساسات را کنترل و به دیگران یادآوری کنید تا از سلامت جسمی و روحی شما مراقبت کنند.
خانواده‌درمانی و مدیریت هیجانات کرونایی
یک نفر در خانواده که مورد تأیید عاطفی و احساسی گروه است، به‌عنوان تسهیلگر انتخاب می‌شود. تسهیلگر معنایش هدایت‌کننده برای رسیدن به بینش صحیح در گروه است.
در این نوع روش باید اعضای خانواده به‌صورت گرد یا یو شکل، ترس‌ها و مشکلات خود را درباره ویروس کرونا و استرس و یا اضطراب خود و حتی شنیده‌های خود بازگو کنند، بدون ترس از قضاوت شدن و سایر اعضای گروه بازخورد دهند و نظرات و پیشنهادهای خود را بیان کنند. با بازخوردهای مثبت و یا حتی منفی، اما با احترام و صبر.
نیره مرادی یک روان‌درمانگر برایمان می‌گوید: «این روش کمک می‌کند تا به کمک خانواده بتوانیم بر آسیب‌هایی مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات روان‌تنی، مشکلات عاطفی، ناتوانی در ابراز محبت، روابط اجتماعی نامناسب و غیره غلبه داشته باشیم.»
وی در ادامه می‌افزاید: «تسهیلگر می‌تواند با صحبت‌کردن درخصوص موارد ذکر شده و آرام‌‌سازی و بنا به شناخت شخصیت افراد در خانواده، آرامشی ذهنی ایجاد کند و این امر همواره در دین اسلام توصیه شده است که مشورت کنیم درخصوص آنچه می‌خواهیم بیاموزیم و دانش معنوی باعث آرامش و امنیت ذهنی و درونی می‌گردد. به یاد داشته باشیم دعاکردن را بیاموزیم و خواسته‌های خود را قدرتمند با واژگانی ادبی و زیبا تنها از خالق مهربان طلب کنیم.»
این روان‌درمانگر با بیان اینکه در فضای کنونی به دنبال شیوع ویروس کرونا به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه، استفاده از ظرفیت خانواده جهت رفع این بحران و کمک به حفظ سلامت جامعه بسیار حائز اهمیت است، می‌گوید: «در این شرایط سخت کرونایی توجه به روحیات سالمندان ضرورت دارد. این گروه باید مورد مراقبت و توجه بیشتری قرار گیرند تا از بیماری در امان بمانند، لذا دیدار با این سرمایه‌های بزرگ معنوی باید به حداقل برسد، اما از طریق فضای مجازی ارتباط با ایشان کاملاً حفظ شود.» وی با بیان اینکه خانواده‌ها می‌توانند در شرایط کنونی خانه ماندن را با روش‌های مختلفی تسهیل کنند، توصیه می‌کند: «در این زمان که خانواده‌ها بیشتر در کنار یکدیگر هستند با مطالعه کتاب، تماشای فیلم، قصه‌گویی و انجام فعالیت‌های هنری با روحیه‌ای مناسب‌تر در خانه بمانید و رژیم غذایی برای این شرایط را طبق اطلاع‌رسانی و توصیه‌های پزشکی موردتوجه قرار دهید.»
مهار اضطراب پاشنه آشیل مقابله با کرونا
کرونا نه‌تنها زندگی و سلامت میلیون‌ها انسان را مورد تهدید قرار داده و مرگ‌ومیر و آسیب‌های جسمی به همراه داشته، بلکه باعث ایجاد فاجعه روانی در کل جهان شده است تا آنجا که
بهزاد وحیدنیا مدیرکل مشاوره و امور روان‌شناختی سازمان بهزیستی کشور در تحلیل تأثیرات روانی و اجتماعی پاندمی کرونا در جامعه، اعلام کرده: «بررسی‌های سامانه خودارزیابی روان‌شناختی نشان می‌دهد که در طول ۶ ماه اول شیوع کرونا
۹ تا ۱۱ درصد استرس، اضطراب و افسردگی شدید و متوسط گزارش شده است و اکنون این رقم به ۱۶ درصد افزایش‌یافته است.»
موضوعی که یک روان‌شناس بالینی درباره عوارض افزایش نرخ افسردگی و اضطراب در دوران پاندمی کرونا یادآور می‌شود این است که به یاد داشته باشید افراد دارای سابقه بیماری‌های زمینه‌ای و همچنین افسردگی و اضطراب، بیشتر در خطر ابتلا به کرونا قرار دارند؛ ضمن اینکه این فشار‌های روانی باعث می‌شود سایر بیماری آنها نیز بروز کند.
عطیه سروش روان‌شناس بالینی با تأکید بر اینکه حملات عصبی با شدت یافتن نگرانی از ابتلا به ویروس کرونا دوچندان می‌شود، می‌گوید: «فراموش نکنیم اضطراب و استرس، مانع و سد بزرگ مقابله با کرونا به شمار می‌رود، پس لازم است با انجام کار‌هایی به حل استرس و کرونا بپردازیم.»
وی با اشاره به اینکه در این روزها، وجه مشترک مراجعه‌کنندگان به کلینیک‌های روان‌شناسی و روان‌شناختی، اضطراب بالا و داشتن علائمی شبیه مبتلایان به ویروس کرونا است، تصریح می‌کند: «این افراد به دلیل اضطراب زیادی که از ابتلا به کرونا دارند، باعث شده که سیستم عصبی آنان فعال شود، دائماً عرق کنند، دهان آنان خشک و نفس کشیدن برایشان سخت شود. در واقع بدن آنان به دلیل ترس، علایمی مشابه ویروس کرونا نشان می‌دهد که همین بازخورد باعث اضطراب بیشتر می‌شود.»
این روان‌شناس یادآور می‌شود: «درحالی‌که بین علایم بیماری کرونا با اختلال پنیک یا حمله‌های عصبی و وحشت تفاوت‌های ظریفی وجود دارد، مثلاً نشان‌های اولیه کرونا تنفس سخت، تب و لرز و... است، ولی در حملات پنیک که اضطرابی است علائم متفاوتی مانند درد و سنگینی روی قفسه سینه، گزگز دست‌ها، مورمور شدن بدن، انقباض عضلات، رعشه، خشکی دهان، عرق کردن و تپش زیاد قلب و ترس شدید از مردن یا بیماری است.»
سروش با تاکید بر اینکه لرز، تعریق و گُرگرفتگی از علائم مشترک حملات عصبی و ویروس کرونا است، خاطرنشان می‌کند: «فراموش نکنیم به هرآنچه فکر کنیم، بیشتر درگیرش می‌شویم و حمله شدیدتر می‌شود. درحالی‌که باید بپذیریم و بدانیم که حملات عصبی ریشه در ژنتیک افراد دارد و باید در راه درمان آن کوشا باشند، چرا که در غیر این صورت می‌تواند آسیب جدی به فرد بزند.»
این روان‌شناس بالینی یکی از راهکار‌های کاهش استرس و اضطراب را نوشتن عواطف، ترس‌ها و نگرانی‌ها بر روی کاغذ عنوان کرده و می‌گوید: «این کار‌ها کمک می‌کند که افکار و اطراف را شفاف‌تر ببینیم. همچنین با حل مسئله برنامه‌ریزی داشته باشیم و به خود یادآوری کنیم که زمان‌هایی در زندگی بوده که اوج اضطراب را تحمل کرده و حل کرده‌ام، پس می‌توانم این بار هم خوب کار کنم.»
وی ادامه می‌دهد: «به دلیل شیوع کرونا، بخش زیادی از عواملی که ما را در تعدیل اضطراب و استرس کمک می‌کند مانند دورهمی‌ها و تفریح‌های خانوادگی را از دست داده‌ایم؛ بنابراین باید به سراغ یکسری فعالیت‌های لذت‌بخش برویم که در کنار محفوظ نگه‌داشتن از کرونا، ما را از استرس جدا کند. همچنین زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهیم.»
سروش یادآور می‌شود: «تمرین‌های تن‌آرامی داشته باشیم و عبارات مثبت و مهربانانه به خود بگوییم و از تخریب و تنبیه و... و شنیدن اخبار و حوادث ناگوار بپرهیزیم. از آن مهم‌تر به بُعد جسمانی اهمیت دهیم و در کنار خواب کافی و رژیم غذایی مناسب، ورزش و حرکات جسمانی داشته باشیم.»
از وی سؤال می‌کنم: «چگونه فرد مضطرب را آرام کنیم؟» وی پاسخ می‌دهد: «گفت‌وگو با خداوند و دعا و نیایش به‌خصوص در ماه رمضان را وسیله دیگر آرام شدن دل‌ها و کاهش اضطراب دانسته» و می‌افزاید: «هرگز به فردی که اضطراب دارد، نگوییم آرام باش، چیزی نیست، حساس نباش، آدم باید قوی باشد و... چرا که این حرف‌ها اصلاً به درد نمی‌خورد، چرا که آن فرد می‌داند که باید آرامش داشته باشد و این روزها می‌گذرد. باید به او بگوییم بیا در مورد این حسی که داری تجربه می‌کنی، صحبت کنیم. این مشکل خیلی تو را اذیت می‌کند. من سراپاگوش هستم. در واقع اجازه دهیم افراد حرف بزنند و شنونده باشیم، سپس تجربه‌های خود را در اختیار او بگذاریم.»
واکسن‌هراسی باعث مرگ‌ومیر بیشتر می‌شود
دکتر حمید سوری رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کرونا در واکنش به آمارهای جنجال‌برانگیز ابتلا و فوت پس از واکسیناسیون کرونا که این روزها توسط افراد و با هدفی خاص در حال انتشار است، تاکید می‌کند: «افزایش بی‌سابقه تعداد مبتلایان به بیماری و رکوردزنی‌های پیاپی و غم‌انگیز در تعداد مرگ‌ومیرها ما را در صدر کشورهای آلوده به ویروس کرونا قرار داده است؛ امری که ناشی از سرعت کم واکسیناسیون و امتناع گروهی از اقشار جامعه از تزریق آن است.»
وی می‌افزاید: «اینکه بگردیم ببینیم یک نفر که دُز اول یا دوم واکسن را زده دوباره مبتلا شده یا فوت کرده است، رویکردی کاملاً نادرست است. درحالی‌که باید ارزیابی خطر کنیم و ببینیم که خطر بستری یا فوت در واکسن‌زده‌ها چقدر و در واکسن‌نزده‌ها چقدر است؟ آن موقع قضاوت کنیم که آیا واکسن بزنیم یا نزنیم؟»
سوری، شک در واکسن زدن را با مثالی از جاده‌ها تبیین و توضیح می‌دهد: «مانند این می‌ماند که دو جاده را برای سفر داریم؛ در یکی خطر تصادف
۵۰ درصد و دیگری یک درصد است. در اینجا عقل می‌گوید از جاده‌ای با خطر یک درصد عبور کنیم.»
رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کرونا تاکید دارد: «اکنون هیچ واکسنی ادعا نکرده که صددرصد مؤثر است؛ ضمن اینکه آن چیزی که در محیط آزمایشگاهی به لحاظ اثربخشی واکسن نشان‌داده‌شده، وقتی در زندگی طبیعی و شرایط عادی محیط واکسن را استفاده می‌کنیم، درصد اثربخشی کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین همیشه درصدی از افراد جامعه را داریم که با وجود آنکه واکسن می‌زنند، واکسن روی آنها مؤثر نبوده باشد.»
وی ادامه می‌دهد: «اینکه ذره‌بین برداریم و بگردیم دنبال افرادی که با وجود تزریق واکسن مبتلا به کرونا شده‌اند، درست نیست، زیرا برخی از این افراد است اگر واکسن هم نمی‌زدند به دلیل بیماری زمینه‌ای که دارند در گروه‌های پرخطر قرار می‌گرفتند و دچار سکته قلبی یا فوت می‌شدند. پس نباید این موضوع را به واکسن زدن تعمیم داد.»
رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی خطاب به افرادی که واکسن‌هراسی می‌کنند، می‌گوید: «اگر مطالعه جدی صورت نگیرد، وضعیت کرونا به ضرر مردم ادامه پیدا می‌کند. استدعا دارم این افراد به خود بیایند و احساس شرم کنند که باعث مرگ بیشتر هم‌وطنان شده‌اند. 90 درصد افراد گروه‌های پرخطر باید واکسینه شوند تا ایمنی سراسری ایجاد شود. زدن واکسن بهتر از نزدن آن است و با یک تصمیم نادرست جان خود و سایر هم‌وطنان را به خطر نیندازیم.»
وی در پاسخ به اینکه چند درصد جمعیت باید واکسینه شوند تا ایمنی کامل به دست بیاید، توضیح می‌دهد: «با توجه به تغییر ماهیت ویروس کرونا و مقاومت‌هایی که پیدا کرده، برآورد این است که حداقل باید ۹۰ درصد افراد جامعه در گروه‌های پرخطر واکسن بزنند تا مرگ‌ومیر و بستری کاهش و ایمنی افزایش یابد. ضمن اینکه تا پایان واکسن زدن همگانی باید پروتکل‌ها رعایت شود.»