حدود و ضوابط تألیف و ترجمه در حوزه نشر - بخش سوم
2- ناشران ترجمه‌محور
در بین ناشران به‌خصوص ناشران ادبیات و هنر، علوم اجتماعی و بالاخص کودک و نوجوان، ناشرانی حضور دارند که به لحاظ دیدگاهی، چه فرهنگی و چه سیاسی با این نظام و سبک زندگی و ارزش‌های آن فاصله دارند. اینان به‌طور روزافزونی و با غنیمت‌دانی فرصت رویکرد مسئولین فرهنگی کشور به گروه‌ها و جناح‌ها و تفکرهای خاص مانند تسامح و تساهل، به ترجمه آثار در این حوزه‌ها مشغولند و عمدتاً در علوم اجتماعی و سیاسی و فلسفه و ادبیات به سراغ نویسندگانی می‌روند که آثارشان در نقطه مقابل نگاه ملی و اسلامی و خودباوری و پرهیز از غرب‌زدگی و اندیشة ترجمه‌ای است، که برخی از این نویسندگان هم بنا به سفارش سیستم‌های اطلاعاتی امنیتی کشورهای آمریکا و اروپا و یا بنیادهای وابسته به آنها، می‌نویسند!
یکی از کارشناسان هیئت خرید معاونت امور فرهنگی که در حوزه کودک و نوجوان قلم می‌زند و در هیئت خرید هم عضویت دارد، در یادداشت خود در مورد ابرناشران کودک و نوجوان در کشور آمار عجیبی را ارائه کرده است. این آمار با توجه به واقعیت اقتصاد نشر در سال 99 که متأثر از ویروس کرونا در وضع اضطرار بوده است عجیب‌تر هم می‌شود. وی به ناشرانی اشاره می‌کند که به تعبیر ایشان ناشران بزرگ هستند و امکان ورود به باشگاه ابرناشران را دارند.
به آماری که ایشان داده توجه کنید:
«در میان ناشران جوان کتاب کودک، پرتقال و هوپا (هر دو از سال 1394) با توان گسترده‌ای به فعالیت پرداخته‌اند و به‌عنوان ناشرانی بزرگ پتانسیل ورود به باشگاه ابرناشران را از خود به نمایش گذاشته‌اند. پرتقال حدود 900 عنوان کتاب کودک چاپ اول، 3500 بار تجدید چاپ و 400 چاپ از ابتدای سال داشته است. هوپا 400 کتاب کودک چاپ اول، 2300 بار تجدید چاپ و 300 چاپ در سال جاری داشته است.
از میان ناشران دهه هشتاد می‌توان به این فهرست شهر قلم را افزود که (از سال 1386) 800 چاپ اول، 1500 تجدید چاپ و 150 چاپ در سال جاری داشته است. کتاب‌های چاپ اول براق (شهر قم از1384) 1000 عنوان و تجدید چاپ‌هایش 1800 و کتاب‌های امسالش 120 است. ایرانبان هم (از سال 1380) بیش از 350 عنوان کتاب کودک و بیش از 1300 نوبت تجدید چاپ داشته و از ابتدای امسال بیش از 100 بار این کتاب‌ها را چاپ کرده است.
اما ناشران قدیمی؛ ذکر ناشر قدیمی است (شروع 1365) که روزگاری ابرناشر محسوب می‌شده و پس از مدتی افول امروز با 700 عنوان چاپ اولی و 3200 تجدید چاپ از ابتدای سال، در آستانه ورود دوباره به جمع ابرناشران است. انتشارات فنی ایران (نردبان) نیز ناشری به نسبت قدیمی (از 1375) است که در سال‌های اخیر تلاش چشم‌گیری در حوزه کتاب کودک داشته و با 600 عنوان کتاب کودک، 1100 بار تجدید چاپ و 100 چاپ در سال گذشته از ناشران بزرگ کتاب کودک محسوب می‌شود. همین‌طور خانه ادبیات (از 1375) که 600 چاپ اول کودک، 1500 تجدید چاپ و 200 چاپ از ابتدای سال داشته است».34
در راستای آمار فوق، آمار ذیل را ما از خبرگزاری خانه کتاب (IBNA) از تاریخ 1/1/99 الی 15/11/99 استخراج کرده‌ایم که گویای حقایق بسیاری از ناشران فوق در زمینه ترجمه آثار می‌باشد!
1- هوپا 379 اثر منتشر کرده که 281 مورد آن چاپ مجدد و 98 مورد آن چاپ اول است! 338 اثر مربوط به کودک و نوجوان است. از این میزان اثر، 310 اثر ترجمه و 69 اثر تألیف است.
2- پرتقال 561 عنوان اثر منتشر کرده که چاپ مجدد 421 و چاپ اول 140 مورد است! از این میان 519 عنوان آن کودک و نوجوان است و از این تعداد اثر فقط یک اثر تألیف و بقیه یعنی 560 اثر ترجمه است!
3- پیدایش 211 اثر منتشر کرده که چاپ مجدد 165 و چاپ اول 46 عنوان است. از این تعداد 172عنوان آن کودک و نوجوان است. تعداد عناوین ترجمه 125 و تألیف 86 است.
4- شهر قلم از 184 عنوان منتشرشده چاپ مجدد 93 و اول 91 عنوان است. و از این تعداد که 100عنوان تألیف و 84 عنوان ترجمه بوده و 180 عنوان آن مربوط به کودک و نوجوان است.
5- در حوزه بزرگسال نشر نیماژ 118 چاپ اول داشته که فقط یک مورد آن کودک و نوجوان است. ترجمه 66 و تألیف 52 عنوان بوده است!
6- در همین حوزه کتاب کوله پشتی 293 عنوان چاپ داشته که 282 عنوان ترجمه و 11 عنوان تألیف بوده است!
7- بنگاه کتاب پارسه از 176 عنوان منتشر شده 140 عنوان ترجمه و 26 عنوان تألیف داشته است!
8- نشر چشمه از 655 عنوان چاپ اول و مجدد تعداد 69 عنوان کودک و نوجوان و بقیه بزرگسال بوده و از این تعداد 438 عنوان ترجمه و 217 عنوان تألیف بوده است!
9- نشر چترنگ که از سال 1397 شروع کرده 42 عنوان منتشر نموده که تمامی آن ترجمه است!
10- نشر علمی فرهنگی از 221 عنوان کتب منتشرشده 99 عنوان کودک و نوجوان و بقیه بزرگسال است تعداد عناوین ترجمه 156 و تألیف آن 65 می‌باشد!
شناسایی ناشران ترجمه‌محور برای متولیان رسمی فرهنگ کشور، کار دشواری نیست. اما آنچه مسلم است این است که این ناشران که بعضاً در سه چهار سال اخیر به جامعه ناشران کشور آمده‌اند، چه فضایی را مشاهده کرده‌اند که به تعبیر مدیر نشر جمال (حجت‌الاسلام سبحانی‌نسب) راهی اروپا می‌شوند و چمدان چمدان کتاب برای ترجمه می‌آورند و در خیابان انقلاب برج می‌سازند؟ و به قول ایشان هنر این آقایان انتخاب کتاب‌های آب و رنگ‌دار از لحاظ موضوعی در ترویج فرهنگ غربی است؟ اینان با چه سیاست و چراغ سبزی مواجه شده‌اند یا چه جریان سیاسی و جناحی از آنان حمایت نموده که چنین بی‌پروا و حجیم و انبوه اقدام به نفی سبک زندگی ملی اسلامی و ترویج فرهنگ غربی کرده‌اند؟ دقیقاً در جهت عکس سیاست‌های مصوب و بالادستی وزارت ارشاد حرکت می‌کنند و با هیچ عکس‌العملی از تذکر و عدم حمایت و عدم خرید و... روبه‌رو نمی‌شوند؟
آمار دیگری را ارائه می‌دهیم که اسباب نگرانی بسیاری از دغدغه‌مندان و حتی مسئول سابق خانه کتاب شده است و اگر در پایان هر طرح کتاب چهارفصل سال آمار دقیق و جزئی داده شود مشخص خواهد شد که این نگرانی جدی است و ناشران ترجمه‌محور و حامیان آنها در فرهنگ و حاکمیت کشور چگونه ذائقه مردم را تغییر داده و به سمت کتاب‌های ترجمه کشانده و می‌کشانند. در این آمار، توجه به این نکته که خریداران آثار تألیفی از تخفیف 25 درصد و آثار ترجمه از 15 درصد استفاده می‌کردند مهم است و نشان می‌دهد علی‌رغم اعمال این سیاست که شاید دیگر در سایر فصل‌ها تکرار نشده است، کتاب‌های ترجمه رکورددار پُرفروش‌ها در طرح تابستانه سال 98 بوده‌اند. ناشران پُرفروش هم همین ناشران ترجمه‌محور هستند که به آمار نشر آنها اشاره شد:
«در این طرح 31 استان و مشارکت 628 کتابفروشی توانستند 384 هزار نسخه کتاب را به 98 هزار و 765 نفر بفروشند. در این طرح که از 27 تیر ماه لغایت سوم مرداد 98 اجرا گردید، ناشران پُرفروش و مؤلفان پُرفروش عبارتند از:
انتشارات چشمه، ققنوس، نگاه، نشر مرکز، نیلوفر، شرکت نشر قطره، کتاب کوله‌پشتی، نی، نسل نواندیش و افق به عنوان پُرفروش‌ترین ناشران کتاب‌های عمومی طرح «تابستانه کتاب 98» شناخته شدند.
همچنین انتشارات قدیانی، افق، هوپا، پرتقال، شرکت انتشارات فنی ایران، ذکر، شهرقلم، پیدایش، آریانوین و به نشر در فهرست پُرفروش‌ترین ناشران کتاب‌های کودک و نوجوان این طرح قرار گرفتند.
ازجمله نویسندگان پُرفروش‌ترین کتاب‌های عمومی در یازدهمین دورة طرح «توزیع یارانه کتاب از طریق کتابفروشان» می‌توان به ریچل هالیس، الیف شفق، جوجو مویز، فئودور میخائیلوویچ، داستایوسکی، اروین دی، یالو، آلن دوباتن، عباس معروفی، رولف دوبلی، بزرگ علوی و استیو تولتس اشاره کرد.
تونی گراس، لیز پیشون، اندی گریفیتس، آنتو نیوخ، ایتوربه، آنتوان دو سنت اگزوپری، جف کینی، مگان مک دونالد، امیلی بومون، جی کی رولینگ و آرال استاین نیز به‌عنوان پرُفروش‌ترین نویسندگان کتاب‌های کودک و نوجوان طرح «تابستانه کتاب 98» معرفی شدند.35
در گزارش تفضیلی که خانة کتاب درخصوص نتایج اجرای طرح پائیزه کتاب سال 1398 منتشر نموده است این واقعیت‌های تلخ به‌خوبی مشاهده می‌شود. برای جلوگیری از مفصل شدن بحث تنها سه جدول آن را آن هم تا 20 ردیف را ارائه می‌دهیم در حالی که مجموع آنها زیادتر از این جداول است. به ناشران پُرفروش و ستون‌های میزان فروش تألیفی و ترجمه و نویسندگان پُرفروش حوزه کودک و نوجوان توجه کنید تا عمق فاجعه روشن شود: