نگاهی به تحرکات مرزی صهیونیست‌ها علیه سوریه
اسـرائیل در بلندی‌های جولان به دنبال چیست؟
محمدرضا مرادی
بلندی‌های جولان در جنوب سوریه منطقه‌ای متعلق به دمشق بوده که رژیم صهیونیستی آن را اشغال کرده است. در دولت دونالد ترامپ، مقامات آمریکا بارها سعی کرده‌اند تا به اشغال اسرائیل بر این منطقه رسمیت ببخشند. نخستین اقدام را دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا انجام داد و بلندی‌های جولان‌اشغالی سوریه را به عنوان بخشی از سرزمین‌های اسرائیل به رسمیت شناخت. در ادامه این اقدامات، سفر وزیر خارجه آمریکا به این بلندی‌ها بار دیگر مسئله‌ساز شده است.
مایک پمپئو در اقدامی بی‌سابقه که نقض تمام قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی است، اخیرا به عنوان نخستین وزیر امورخارجه آمریکا و از زمان اشغال بلندی‌های جولان در سال ۱۹۶۷ به این منطقه سفر کرد و گفت: «این منطقه برای همیشه سرزمین اسرائیل است.» پمپئو که به منطقه مرزی سوریه و فلسطین‌اشغالی رفته بود، مدعی شد، نمی‌توان اینجا ایستاد و از طریق مرز تنها نظاره کرد و منکر این موضوع اساسی شد که رئیس‌جمهور آمریکا این بخش از اسرائیل را به رسمیت شناخته است، مسئله‌ای که رؤسای جمهوری پیشین آمریکا آن را نپذیرفته بودند. وزیر امورخارجه آمریکا همچنین گفت، خیال کنید که با کنترل بشار اسد بر این منطقه، چه خطری کشورهای غربی و اسرائیل را تهدید می‌کرد. این اقدام پمپئو باعث شده تا بار دیگر به بررسی وضعیت تاریخی و حقوقی بلندی‌های جولان و اهمیت این منطقه برای صهیونیست‌ها بپردازیم.
اشغال بلندی‌های جولان
بلندی‌های جولان در جنگ شش روزه سال 1967 اعراب و اسرائیل به اشغال رژیم صهیونیستی درآمد. تل‌آویو مدعی است بر اساس توافقی که سال ۱۹۷۴ منعقد شده بلندی‌های جولان را به عنوان یک منطقه حائل غیر نظامی تحت کنترل دارد، اما آنچه در عمل مشاهده می‌شود حضور پر رنگ نظامیان صهیونیست در این منطقه است. بلندی‌های جولان یکی از 14 استان سوریه است که به نام استان «القنیطره» شناخته می‌شود. همین اهمیت راهبردی منطقه اشغالی جولان سوریه،« بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی را بر آن داشت تا با سوءاستفاده از بحران سوریه از سال 2011 تاکنون از جامعه بین‌المللی بخواهد حاکمیت اسرائیل را بر بلندی‌های جولان به رسمیت شناسد. اسرائیل از سال 1967 بلندی‌های جولان را که جزئی از خاک سوریه است، تحت اشغال قرار داده است. اسرائیل در سال 1981 به طور یک طرفه اعلام کرده بود که بلندی‌های جولان را الحاق کرده، ولی جامعه بین‌المللی این تصمیم را به رسمیت نشناخته بود. اعضای شورای امنیت سازمان ملل در قطعنامه 497 خود در سال 1981، به صورت کاملا شفاف، حاکمیت اسرائیل بر جولان سوریه را نپذیرفته‌اند و از تل‌آویو خواسته‌اند که قانون الحاق جولان به خاک خود را که در همین سال تصویب شده بود، لغو کند.
در حقوق بین‌الملل و براساس قطعنامه‌های شورای امنیت و جوامع جهانی، جولان بخشی از اراضی سوریه است. صرف گذر زمان نسبت به اشغال جولان توسط اشغالگران اسرائیل، موجب قانون‌مند شدن حاکمیت تل‌آویو بر این سرزمین و پذیرش این موضوع از سوی جامعه جهانی نمی‌شود، بلکه این موضوع همچنان جنایت است. طبق کنوانسیون ژنو وضعیت‌اشغال مربوط به دوران جنگ است و پس از جنگ‌اشغال نیز باید پایان یابد.
در واقع منطقه جولان به واسطه جایگاه استراتژیک و حساس آن به واسطه مشرف بودن آن بر سرزمین‌های مجاورش از جمله دمشق، حیفا و مناطق شمالی سرزمین‌های اشغالی که بخش عظیمی از جمعیت صهیونیست‌ها را شامل می‌شود، همواره حساسیت‌برانگیز بوده است. با آغاز بحران سوریه و تلاش غربی‌ها برای ساقط کردن بشار اسد و تجزیه سوریه، صهیونیست‌ها بسیار به تکمیل فرآیند اشغالگری‌شان در جولان امیدوار شدند. نخستین جرقه، منجر به تصمیم نتانیاهو در برگزاری جلسه کابینه دولت در جولان شد. نتانیاهو در جلسه کابینه اسرائیل در اردیبهشت سال1395(2016 میلادی) جولان را تا ابد جزئی از رژیم صهیونیستی اعلام کرد؛ البته این اقدام با واکنش شورای امنیت روبه رو شد. اظهارات نتانیاهو حتی واکنش آمریکا و آلمان یعنی همراهان این رژیم را هم به دنبال داشت و آنها تأکید کردند که موضع خود در قبال بلندی‌های اشغالی جولان و «اشغالی بودن» آن را تغییر نخواهند داد و سرنوشت این منطقه باید در مذاکرات میان اسرائیل و سوریه مشخص شود.
سند سازمان سیا درباره جولان
روزنامه «دیلی صباح» ترکیه با استناد به یک مقاله تهیه شده توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا در سال 1981، نشان داده که اقدام رئیس‌جمهور آمریکا در الحاق جولان به اسرائیل تا چه حد با واقعیات تاریخی مورد استناد در این مقاله در تعارض است. این سند سیا می‌نویسد: «از منظر تاریخی، بلندی‌های جولان هرگز بخشی از کشور یکپارچه یهودی نبوده و این منطقه در 3000 سال گذشته فاقد جمعیت قابل توجه یهودی بوده است.» این گزارش نشان می‌دهد که رژیم صهیونیستی چگونه با استفاده از شهرک‌سازی ترکیب جمعیتی منطقه را تغییر داده است و می‌افزاید: «بیش از 100 هزار عرب سوری در سال 1967 و یا پس از آن از این منطقه بیرون رانده شدند.» بر اساس گزارش فوق، رژیم صهیونیستی نه‌تنها اجازه بازگشت این 100 هزار سوری را به سرزمین خود نداد بلکه از سال 1968 شروع به ایجاد جوامع کشاورزی در جولان اشغالی کرد. تا سال 1967، جولان بخشی از استان قنیطره سوریه بود که جمعیت آن به 142600 نفر می‌رسید که عموما از اعراب مسلمان، دروزها، اعراب مسیحی و 13 هزار پناهجوی فلسطینی تشکیل می‌شد. از سال 1967، صهیونیست‌ها دست‌کم 80 روستا از 190 روستای منطقه را نابود کردند تا راه برای شهرک‌های صهیونیست‌نشین، مزارع و مناطق آموزش نظامی هموار شود.
اهمیت جولان برای صهیونیست‌ها
جولان منطقه‌ای با وسعت 1800 کیلومتر مربع و استراتژیک در خاک سوریه است که با اردن و فلسطین اشغالی هم مرز بوده و دارای اهمیت سوق الجیشی است. دو سوم این منطقه (1200 کیلومتر مربع) در‌اشغال رژیم صهیونیستی است. تسلط نظامی این منطقه بر مناطق اطراف یکی از اصلی‌ترین دلایل این اهمیت است. اما جولان فقط اهمیت نظامی ندارد. این منطقه از نظر اقتصادی نیز فوق‌العاده ارزشمند است. منطقه جولان دریاچه آب شیرین گرانبهایی به نام طبریه دارد که در وضعیت فعلی کمبود آب شیرین در منطقه، در حکم گنج است و یک سوم آب شرب رژیم صهیونیستی را تامین می‌کند. تسلط بر منابع آب شرب، یکی از سیاست‌های راهبردی و قدیمی صهیونیست‌ها در منطقه بوده و هست. علاوه‌بر این جولان بر بستری غنی از نفت و گاز خوابیده است. در سال 2013 شرکت آمریکایی Genie Oil and Gas اکتشاف در این منطقه را آغاز کرد. این شرکت متعلق به تنی چند از سران نظامی و امنیتی آمریکاست. در سال 2015 اعلام شد جولان دارای ذخایر نفت و گاز فراوان است و تا دهه‌ها می‌تواند نیاز رژیم صهیونیستی به انرژی را تامین کند. از این منظر تصمیم دولت آمریکا صرفاً یک تصمیم سیاسی و به نفع اسرائیل نیست. در نوامبر سال 2015 مجله اکونومیست مقاله‌ای با عنوان «طلای سیاه در زیر جولان» منتشر کرده و در آن از فعالیت‌های اکتشاف نفت در این منطقه توسط شرکت‌های صهیونیستی و آمریکایی منطقه سخن گفت و در حال حاضر اعتقاد بر این است که ذخایر نفت آنجا ممکن است به میلیاردها بشکه برسد.
رژیم صهیونیستی از آغاز اشغالگری خود در جولان این منطقه را یک منطقه بسته نظامی اعلام کرده و ورود افراد مختلف به این منطقه را ممنوع اعلام کرد تا بتواند طرح پاکسازی نژادی این منطقه را بدون سر و صدا و هیاهوی تبلیغاتی دنبال کند. رژیم صهیونیستی یک ماه بعد از اشغالگری در سال 1967 در این منطقه اولین شهرک صهیونیست‌نشین را در مناطق اشغالی جولان با نام مبروم هجولان تاسیس کرد.
در اواخر سال ۱۹۷۰ دیوید بن گوریون اعلام کرد که اسرائیل ضرورتاً باید در کمترین زمان ممکن ۲۰ شهرک یهودی‌نشین را در ارتفاعات جولان به شهرک‌هایی که در آن زمان در جولان‌اشغالی وجود داشت، اضافه کند. او می‌گفت که این اقدام بهترین راهکار برای تحت کنترل نگه داشتن این مناطق اشغالی است و یا دیگر نمی‌تواند یهودیان را از این منطقه اخراج کند. در حال حاضر رژیم صهیونیستی ۳۴ شهرک صهیونیست‌نشین را در جولان اشغالی احداث کرده که حدود ۲۶ هزار شهرک‌نشین صهیونیست بر روی ویرانه‌های منازل فلسطینیان در این مناطق خوش آب و هوا سکونت دارند.
به ادعای اسحاق رابین، نخست‌وزیر اسبق اسرائیل، از دست دادن جولان به معنای از دست رفتن امنیت دولت اسرائیل خواهد بود. نگاهی به نقشه شهرک‌سازی و اهمیت راهبردی ارتفاعات جولان نشان می‌دهد که این منطقه از اهمیت نظامی فوق‌العاده‌ای برخوردار است. رژیم صهیونیستی در توزیع شهرک‌ها نیز از این ویژگی غافل نشده و تلاش کرده از این شهرک‌ها به عنوان کمربند انسانی برای حفظ اشغالگری خود در جولان استفاده کند.
رژیم صهیونیستی همچنین بر اساس اذعان مرکز مطالعات مستقل اسرائیل ۷۳ شرکت فعال سرمایه‌گذاری در جولان اشغالی احداث کرد که بیشتر آنها مربوط به بخش خصوصی است. ۴۸ مورد از این شرکت‌ها اسرائیلی است و مقر اصلی آن نیز در سرزمین‌های اشغالی قرار دارد. اما ۱۷ مورد از این شرکت‌ها در ارتفاعات اشغالی جولان است. باقیمانده شرکت‌های مذکور نیز یا در کرانه باختری یا شرکت‌های بین‌المللی چینی و آمریکایی و کره جنوبی و هلندی هستند.
استقرار مواضع توپخانه‌ای و تأسیسات الکترونیکی نظارت و جاسوسی در جولان، امتیاز ویژه و عمده‌ای را برای اسرائیل ایجاد کرده است، به نحوی که به ادعای مسئولان ذیربط، این موقعیت استراتژیک قابل مقایسه و حتی جایگزینی با سیستم هواپیماهای آواکس یا بالون‌های جاسوسی نخواهد بود و به ادعای اسحاق رابین، نخست‌وزیر اسبق اسرائیل، از دست دادن جولان به معنای از دست رفتن امنیت دولت اسرائیل خواهد بود.
نتیجه
بلندی‌های جولان یک منطقه متعلق به کشور سوریه است که رژیم صهیونیستی از سال 1967 آن را اشغال کرده است. اهمیت این منطقه به ویژه از نظر آبی و امنیتی باعث شده تا مقامات این رژیم، امنیت خود را وابسته به حفظ بلندی‌های جولان بدانند. این مسئله باعث شده دولت آمریکا نیز اقدامات مهمی با هدف به رسمیت بخشیدن اشغال جولان توسط اسرائیل انجام دهد. چرا که اشغال این سرزمین از نظر حقوق بین‌الملل نیز مردود است. به همین دلیل پنج فروردین 98 (25 مارس 2019) «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا طی حکمی، مناطق اشغالی جولان را به عنوان بخشی از سرزمین رژیم صهیونیستی به رسمیت شناخت. ترامپ در توئیتی اعلام کرد: «بعد از ۵۲ سال، زمان آن فرا رسیده است که ایالات متحده حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به صورت کامل به رسمیت بشناسد، بلندی‌های جولان از اهمیت استراتژیک و امنیتی و حیاتی برای اسرائیل و ثبات منطقه برخوردار است.» این تصمیم ترامپ با واکنش قاطع بین‌المللی مواجه شد و حتی متحدان نزدیک آمریکا نیز با آن مخالفت کردند. سفر پمپئو به عنوان نخستین وزیر خارجه آمریکا به بلندهای‌اشغالی جولان نیزباعث شده تا کارشناسان این اقدامات را در راستای تحکیم اشغالگری اسرائیل در جولان بدانند. البته دولت سوریه با به راه انداختن جبهه آزادی جولان که حزب‌الله لبنان در آن نقش بسیار پررنگی دارد باعث شده تا صهیونیست‌ها به وحشت بیفتند. در این راستا روزنامه الاخبار لبنان در گزارشی به حضور نیروهای مقاومت در جنوب سوریه پرداخت و نوشت، مراکز تحقیقاتی صهیونیستی می‌گویند که خطر حزب‌الله در جنوب سوریه برای این رژیم، «بسیار بیشتر از گذشته شده است... این حزب حدود 58 پایگاه [در جنوب سوریه] دارد که 28 پایگاه برای فرماندهی جنوبی حزب و 30 [پایگاه] برای طرح جولان.» طبق گزارش فارس و به ادعای این مراکز، پایگاه‌های حزب‌الله در استان‌های قنیطره و درعا در سوریه وجود دارد که اصل مهم فعالیت‌های حزب‌الله، گردآوری اطلاعات و برنامه‌ریزی عملیاتی است... همین مسئله، چالش مستمری برای اسرائیل و منطقه است.