چالش‌های پیش روی سیستم آموزش مجازی در دوران کرونا- بخش پایانی
هزارو یک خم دشواری‌ها در استفاده از سیستم «شاد»
گالیا توانگر
مشکلات آموزش مجازی در ایام کرونایی حقیقتا بر روح و روان معلمان و دانش‌آموزان فشار مضاعفی را وارد ساخته است. از یک سو
آموزش حضوری بازی کردن با جان بچه‌هاست
و از سوی دیگر آموزش مجازی هم جز تنش در خانواده و هزینه تراشی عملا در ارائه آموزشِ با کیفیت، توانایی بالایی ندارد؛ خصوصا برای دانش‌آموزانی که از نظر هوشی مقداری ضعیفند یا دانش‌آموزانی که والدین تحصیلکرده‌ای ندارند تا به فرزندشان آموزش دهند. در این بین چالش‌های پیش روی خانواده‌هایی که چند فرزندِ محصل در خانه دارند، دو چندان است. این گونه قطعا دانش‌آموزان با پایه علمی ضعیف به پایه‌های بعد ارتقا پیدا می‌کنند.
ضمن اینکه در شرایط فعلی، بسیاری از خانواده‌ها دچار بیکاری، فقر، تعطیلی و کساد کار شده‌اند و توانایی اینکه هر روز اینترنت گران قیمت تهیه کنند و شارژ کنند، ندارند؛ چه برسد به اینکه برای هر یک از فرزندانِ دانش‌آموزش خود بخواهند گوشی‌اندروید چندین میلیون تومانی تهیه کنند. مشکلات آنتن‌دهی در مناطق دور افتاده نیز به کنار؛ بنابراین با
ادامه دار شدنِ ایام کرونایی و نیز ناگزیر دست به دامن آموزش مجازی ماندن، حل و فصل ضرب العجلی نواقص سیستم آموزشی را می‌طلبد.
اعطای تسهیلات به خانواده‌های کم برخوردار برای خرید ابزار‌اندرویدی، رفع مشکل قطع و وصل اینترنت در سیستم «شاد»، هدایت خیرین مدرسه ساز
به سمت تقویت زیر ساخت‌های آموزش مجازی، اهمیت و ترویج شیوه‌های نوین تدریس در سیستم آموزش مجازی و... همگی می‌توانند نمونه‌ای از راهکارهایی باشند که می‌توان از آنها برای رفع هر چه سریع‌تر نواقص سیستم آموزش مجازی بهره برد.
نداشتن گوشی مناسب
دغدغه والدین و دانش‌آموزان
لازم نیست خیلی راه دوری برویم و مثلا به روستاهای دور اُفتاده نیم نگاهی‌انداخته و استناد کنیم. در همین مناطق جنوب شهر پایتخت هم خرید گوشی‌اندرویدی برای تمامی فرزندانِ دانش‌آموز یک خانواده از تصور و توان پدری کارمند و یا کارگر خارج است.
«علی سرمدی» یک فروشنده گوشی‌های تلفن همراه برایمان توضیح می‌دهد: «در حال حاضر نمی‌توانم گوشی زیر چهار، پنج میلیون تومانی که مناسب نصب سیستم «شاد» باشد، معرفی کنم. معلمان و دانش‌آموزان زیادی برای خرید گوشی به ما مراجعه می‌کنند، ولی وقتی قیمت بالای گوشی‌های مدل مناسب را می‌شنوند با احساس شرمندگی و خجالت آرام از مغازه خارج می‌شوند.»
وی ادامه می‌دهد: «معلمان و دانش‌آموزانی که از این‌اندروید در گوشی استفاده نمی‌کنند، امکان نصب ندارند و باید گوشی جدید خریداری کنند که از توان مالی هر خانواده‌ای خارج است.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش و تبیین اوج مشکل خرید گوشی‌های‌اندرویدی گران قیمت که این روزها با بروز بیکاری کروناییِ خانواده‌ها دو چندان شده است، می‌گوید: «امکان استفاده همزمان چند دانش‌آموز در یک خانواده از یک گوشی‌اندرویدی وجود ندارد و مانند کفشی است که باید صبر کنند تا نفر اولی که پوشیده از بیرون برگردد و خواهر یا برادرش بتواند آن را بپوشد و به مدرسه برود که عملا برای استفاده در یک زمان غیرممکن است.»
وی با بیان اینکه توزیع بسته‌های کمک آموزشی از قبیل دفتر و کتاب بین خانواده‌های کم برخوردار چندان به کار آموزش مجازی نمی‌آید، می‌گوید: «باید کسانی که می‌خواهند به دانش‌آموزان کم برخوردار کمک کنند، هزینه خرید گوشی‌اندرویدی برای این بچه‌ها و یا لااقل هزینه خرید اینترنت را با جمع‌آوری کمک‌های خیرین، متقبل شوند.»
«مهران مرزوقی» یک شهروند که تا این لحظه از گوشه مغازه صحبت‌های ما با فروشنده را دنبال می‌کرده، می‌گوید: «راه‌حلش ساده است، دولت برای هر خانواده لااقل یک گوشی هوشمند و یا تبلت به صورت قسطی تهیه کند.»
تلفن همراه والدین
در قرق سیستم «شاد»
چندی پیش محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات هم اعلام کرد هم‌اکنون به خاطرافزایش قیمت ارز و گران شدن گوشی تلفن همراه، بسیاری از کاربران وقتی گوشی هوشمندشان دچار خرابی یا حادثه می‌شود، دیگر نمی‌توانند گوشی نو خریداری کنند.
در حال حاضر استفاده از گوشی‌های همراه دکمه‌ای -غیر‌اندرویدی- در بازار بیش از‌اندرویدی رونق دارد، در صورتی که انتظار می‌رود با توجه به استفاده از سیستم آموزش مجازی دانش‌آموزان «شاد» رویکرد به سمت گوشی‌های‌اندرویدی باشد.
«مریم آذرنیا» مادر دو فرزند که هر دو دانش‌آموزند، به گزارشگر کیهان می‌گوید: «همسر من یک کارگر ساده است. ما به سختی توانستیم پول پیش منزل استیجاری مان را تامین کرده و افزایش دهیم، چطور می‌توانیم با این قیمت‌های سرسام آور
برای هر دو فرزند دانش‌آموزم گوشی،اندرویدی چندین میلیون تومانی خریداری کنیم؟ تلفن من و همسرم ازنوع گوشی‌های‌اندرویدی نسل چندم است. هر دو را به بچه‌ها دادیم و همسرم چون کارش به تلفن همراهش وابسته است و باید با مشتری ارتباط داشته باشد، یک گوشی دکمه‌ای غیر‌اندرویدی به مبلغ 500 هزار تومان خریداری کرد.»
«صدرا‌هاشمی» یک فروشنده گوشی‌های‌اندرویدی: «به همین خاطر آمارها نشان می‌دهد که در یک روند کم سابقه، فروش و استفاده از گوشی‌های هوشمند طی ماه‌های اخیر پایین آمده و به جای آن خرید و استفاده از فیچرفون‌ها یا همان گوشی‌های دکمه‌ای قدیمی بیشتر شده است؛ گوشی‌هایی که مشخص است که قابلیت نصب هیچ اپلیکیشنی را ندارند. یعنی والدین اغلب گوشی‌اندرویدی شان را به فرزندِ دانش‌آموزِ خود امانت داده و چون پول لازم را برای خریدن یک گوشی هوشمند ندارند، مجبور می‌شوند برای پیشبرد امور زندگی به سراغ خرید گوشی‌های غیرهوشمند قدیمی بروند.»
از سیر تا پیاز مشکلات و نواقص «شاد»
مشکل دوم معلمان و دانش‌آموزان در بهره‌گیری از سیستم «شاد» قطع و وصل مداوم و هزینه اینترنت است که اگر چه گفته شده هزینه اینترنت «شاد» رایگان است، اما خیلی‌ها هنوز با اینترنت شخصی خود وارد سیستم می‌شوند، چون معتقدند‌اندکی سرعت بالاتر می‌رود.
«امین صادق زاده» یک دانش‌آموز دبیرستانی می‌گوید: «بدون آنکه زیر ساخت‌ها را تقویت کرده و مشکل قطع و وصل سیستم «شاد» و یا هزینه بالای اینترنت را حل کنند، ما تنها به استفاده از سیستم «شاد» مجاز شده ایم. سرعت نسخه تحت وب آن خیلی پایین است، اما نسخه‌اندرویدی آن سرعت بهتری دارد.»
«سمیه مهدوی» یکی از والدین نیز گله‌مندانه می‌گوید: «سرعت اپ «شاد» خیلی کم است و اصلا آنلاین نیست. من برای آموزش بچه‌هایم از برنامه‌های میشا و کوشا استفاده می‌کنم که همه درس‌ها را دارد. امسال هم شاد مشکل قطع و وصل شدن دارد. معلم پسرم لایو می‌فرستد، ولی وسطش برای مدت طولانی قطع می‌شود و مسلما تمرکز بچه‌ها روی درس از بین می‌رود. اینترنت هم رایگان نشده و ما بسته می‌خریم.
رئیس‌جمهور دستور داده اینترنت «شاد» رایگان باشد و وزیر ارتباطات باید موضوع را در مذاکره با اپراتورها پیگیری کند تا هر کسی که از این اپلیکیشن استفاده می‌کند، اینترنت برایش رایگان باشد؛ چه معلم، چه دانش‌آموزان و چه خانواده‌هایشان. درعمل چنین اتفاقی رخ نداده است. اگر هم باشد، آن قدر سرعت اینترنت رایگان «شاد» پایین است که عطایش را به لقایش می‌بخشیم.»
«علی شمس» یک دانش‌آموز می‌گوید: «مدرسه ما اصلا از اپ «شاد» استفاده نمی‌کند، چون ارسال فایل‌ها خیلی مشکل است و ارائه آموزش در بستر «شاد» اصلا آسان نیست، راندمان کار را هم بالا نمی‌برد و سرعت کار پایین است. پلتفرم‌های دیگر که امکان ارتباط رو در رو را راحت تر فراهم می‌کنند، بهتر هستند. البته خود من از فیلم‌های آموزشی که معلمان منطقه روی کانال‌های پایه می‌گذارند، استفاده می‌کنم.»
رضا وحدانی یک دبیر می‌گوید: « یکی از مشکلات این برنامه این است که میزان «رم» مورد استفاده توسط برنامه آن‌قدر زیاد است که برنامه هنگ کرده ومتوقف می‌شود. در صورتی که «رم» گوشی من ۳ گیگ است و به راحتی برنامه سروش را باز می‌کند و هیچ مشکلی ندارد. چرا برنامه را این‌قدر سنگین درست کردید؟ حتما باید گوشی خیلی گران خرید؟ در صورتی که مردم با گوشی‌هایی به مراتب
ارزان‌ترمی‌توانند سروش را باز کنند؟»
«سیما محرابی» معلم علوم از شهرستان فریدونکنار استان مازندران می‌گوید: «با بچه‌ها قرار امتحان گذاشتم، الان 45 دقیقه مشغول هستم تا 4 صفحه عکس را برای 3 گروه از کلاسم بفرستم، نمی‌شود. وسط راه برنامه «ارور» می‌دهد و به طور کلی از برنامه خارج می‌شود و دوباره باید از اول وارد برنامه شوم. کار با «شاد» بسیار دشوار است. در تدریس هم مشکل ارتباط و ارسال داریم.»
روزبه طاهریان یک فرهنگی می‌گوید: «من مدیر یک مدرسه هستم. امسال اپ «شاد» نسبت به سال تحصیلی قبلی خیلی بهتر شده، هم از نظر سرعت و هم امکانات. البته سرعت بعضی روزها خوب است و بعضی روزها نه؛ ولی در کل نارضایتی نسبت به پارسال کمتر شده است. البته اینکه گفته شد؛ اینترنت آن رایگان هست، به درستی و با سرعت بالا محقق نشده است. تنها چند تا امکانات جدید به آن اضافه شده که معلم‌ها راضی هستند؛ مثلا امکان برگزاری لایو، افزایش سرعت بارگذاری فیلم، بهبود سیستم حضور و غیاب، بخش ارسال و تصحیح تکالیف و امکان برقراری تعامل دوسویه تصویری.»
۳میلیون و ۵۰۰هزار نفر
به شاد دسترسی ندارند
سیدحسن الحسینی، مشاور وزیر آموزش‌وپرورش و مسئول شبکه آموزش دانش‌آموزان (شاد) می‌گوید: « بررسی شبکه شاد باید نیمه پر و خالی لیوان را با هم دید و برای رفع برخی نواقص فرصت بیشتری در نظر گرفت. اشکالاتی وجود دارد، اما به این شدت و حدتی که شما می‌گویید، نیست. الان حدود ۱۱میلیون و ۲۰۰هزار دانش‌آموز در این سیستم احراز هویت شده‌اند و ۹میلیون و ۲۰۰هزار نفر از آنها از آموزش‌های تعاملی شاد بهره می‌برند. همچنین حدود ۶۴۰هزار معلم در این سامانه فعالیت می‌کنند و حدود ۱۱۳هزار مدرسه به آن متصل شده‌اند.
بله قبول دارم تعدادی از اینها فقط اتصال است، اما از آن طرف تعدادی هم با شاد فرایند آموزش را آغاز کرده‌اند. ما با جمعیت ۱۵میلیونی طرف هستیم که خب طبیعی است اگر مثلا ۲درصد یا ۵درصد و حتی ۱۰درصد آنها هم مشکل داشته باشند، جمعیت بزرگی را تشکیل دهند که اتفاقا صدای بلندی دارند و حقشان است که اعتراض کنند. اما کسی نمی‌بیند که جمعیت انبوهی هم بدون مشکل و آزار از شاد استفاده می‌کنند. اینکه بیاییم از مدارس خاص یا غیردولتی گزارش تهیه کنیم و بگوییم شاد ناکارآمد است، درست نیست!»
وی در ادامه می‌گوید: «این مشکلات که معلمان می‌گویند، به زیرساخت‌های کشور برمی‌گردد. اینترنت در ایران پوشش محدودی دارد؛ بنابراین برخی دانش‌آموزان که تعدادشان بیش از ۳میلیون و ۵۰۰هزار نفر است، اساسا به شاد دسترسی ندارند.»
این مقام مسئول در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «ما کشوری هستیم با زیرساخت‌های محدود. نمی‌شود گفت که زیرساخت‌های مطلوب و نامحدودی داریم که بگوییم الان یک اتوبانی می‌‌سازیم که هرگونه ترافیکی را جواب دهد. اصلا اینجوری نیست. ما با واقع‌بینی و اطلاع از اینکه کشور ما ظرفیت، توانایی و اقتضائاتش همین‌قدر است، وارد شدیم. از آن طرف می‌دانستیم که نظام آموزشی ما مشکلات دیرپا و مزمن دارد که وقتی همه‌چیز تکنولوژیک شود، بیرون می‌زند. ما با علم بر این مشکلات به سمت آموزش مجازی رفتیم. راه دیگر این بود که اصلا به سمت آموزش مجازی نرویم و بگوییم آموزش در کشور تعطیل شود یا در شرایط سخت کرونایی حضوری باشد که به تقابل خانواده‌ها با آموزش‌وپرورش بینجامد یا اجازه بدهیم دانش‌آموزان به تلگرام و واتس‌اپ و... کوچ کنند. بله این راه‌ها وجود داشت.»
لازم به توضیح است که علی‌رغم گفته این مقام مسئول مبنی بر اینکه «بیاییم از مدارس خاص یا غیردولتی گزارش تهیه کنیم و بگوییم شاد ناکارآمد است، درست نیست.» باید گفت که جامعه آماری در گزارش‌های رسانه‌ای این دست، کل کشور با سطوح مختلف آموزشی است.
ضمنا به نظر می‌رسد اگر خیلی پیش از موج کرونا به فکر تقویت زیر ساخت‌های آموزشی و توسعه آموزش مجازی -ضمن برقراری عدالت آموزشی با تکیه بر آموزش مجازی- می‌بودیم، مطمئنا امروز پیش رویمان مشکلات کمتری صف‌آرایی می‌کردند.