پرسش:
امام حسن عسکری(ع) در دوران خود در برابر نهضت‌ها، جنبش‌ها و مکتب‌های فکری انحرافی و التقاطی چه تعاملی داشتند؟
پاسخ:
دوران امامت امام حسن عسکری(ع) یکی از دوره‌های سخت و دشواری بود که افکار و عقاید گوناگون، جامعه اسلامی را به شدت تهدید می‌کرد و با وجود ناآرامی‌های سیاسی و تنوع مذهبی،‌ امام(ع) همانند پدران خود لحظه‌ای از این مسئله غفلت نورزید و در برابر نهضت‌ها و جنبش‌ها و مکتب‌های التقاطی و اندیشه‌های ضداسلامی سخت موضع‌گیری نمود.
امام(ع) با وجود نگهداری در سامرا و تحت نظر بودن توسط عوامل حکومت ستمکار وقت با شیوه‌های خاص خود، کارهای آنان را خنثی نموده و توطئه‌هایشان را نقش بر آب می‌کرد و گروه‌های زیادی از شیعیان را از افتادن در ورطه جهل و فساد احزاب و گروه‌ها نجات داد و نقش خود را در افشای این گمراهی‌ها و هدایت و جهت‌دهی فکری جامعه در مسیر درست و راه حق به‌طور کامل ایفا نمود. برخورد امام حسن عسکری(ع) با بدعت‌ها و انحرافات آن دوران، یکی از کارهایی بود که تمام ائمه طاهرین(ع) بر آن اتفاق نظر داشتند،‌ برخورد بسیار منفی با زمینه‌های انحراف فکری آن زمان که از آن به‌عنوان بدعت یاد می‌شود.
در اینجا به بررسی برخی از این جریان‌ها و نهضت‌های فکری و مواضع حضرت در برابر آنان می‌پردازیم:
1- تفکر حدوث یا قدم قرآن
پیش از اینکه به موضع امام(علیه‌السلام) در این زمینه بپردازیم مقدمه‌ای راجع ‌به این مطلب ذکر می‌کنیم. یکی از بدعت‌هایی که در روزگار عباسیان به وجود آمد و در عصر امام دهم و یازدهم نیز رواج داشت و بر سر این بدعت شمار بسیاری از مخالفان و موافقان این قول کشته شدند فتنه خلق قرآن بود. سالیان متمادی این بدعت در جامعه اسلامی ریشه دوانده بود و ژرفای این باور به اندازه‌ای بود که هرچند وقت یک‌بار مخالفان و موافقان را در مصاف هم قرار می‌داد. گویند که عباسیان برای سرگرم ساختن مخالفان خویش و از بین بردن آنها هرچند وقت یک‌بار دست به توطئه‌ای می‌زدند که جنبه عقیدتی داشت و در برهه‌ای از زمان مسئله خلق قرآن و حدوث آن را پیش می‌کشیدند.
در برابر این باور شماری به قدمت قرآن باورمند شدند، چرا که نازل‌کننده قرآن خود قدیم است و قرآن کلام اوست پس کلام او هم باید قدیم باشد و عده‌ای هم معتقد به حدوث و مخلوق بودن قرآن شدند.
موضع امام حسن عسکری(ع)
امام دهم(ع) طی نامه‌ای به احمد بن اسماعیل، شیعیان را از فرو رفتن در این فتنه که همواره موجب قتل و کشتار می‌شد، برحذر داشته، آنها را از مباحثه و مجادله درباره آن منع کرد. متن توقیع مبارک امام چنین است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم خداوند، ما و شما را از فتنه مصون دارد و به ما عصمتی عطا کند که اگر چنین کند نعمت و لطف خویش را عظیم کرده و اگر چنین نکند نتیجه‌اش هلاکت و بدبختی ما است. ما جدال در باب قرآن را بدعتی می‌دانیم که پرسش‌کننده و پاسخ‌دهنده آن هر دو به یک اندازه در آن شریک هستند. سائل چیزی را خواستار است که سزاوار آن نیست و مجیب مشقتی را متحمل می‌شود که بر او بایسته نیست. تنها خداوند متعال، آفریدگار است و هر چیزی جز او، آفریده و مخلوق است و قرآن کریم کلام خداست. پس از نزد خویش نامی بر آن نگذار که از گمراهان خواهی بود. خداوند ما و تو را از افرادی قرار دهد که در نهان از خداوند ترسناک هستند و از ساعت جزا(قیامت) می‌هراسند.
ادامه دارد...