هدیه آقاپور
«شانزه لیزه» خیابانی در پاریس پایتخت فرانسه است که در اصطلاح قدیمی معروف به قدم زدن است این روزها پذیرای گام‌های محکمی از سوی مردم بوده تا مطالبه‌شان از دولت را به واسطه اعتراض خیابانی مطرح کنند، معترضان فرانسوی که به «جلیقه زرد‌ها» موسوم شده‌اند، به گران شدن قیمت سوخت و سیاست‌های اقتصادی امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه دست به اعتراض زده و در شهرهای مختلف فرانسه از جمله پاریس تظاهرات کردند.
اعتراض‌ها با شکایت از افزایش بهای سوخت شروع شد اما به تدریج به خشمی عمومی نسبت به هزینه‌های زندگی تبدیل شد.
اصلاحات تجاری و حامی کسب‌وکار امانوئل ماکرون با این هدف اعلام شده بود که اقتصاد فرانسه را به صورت جهانی رقابتی‌تر سازد، اما کارگران فرانسوی این تغییرات را خصمانه و آنها را باعث تضعیف حقوق‌شان می‌بینند.
رئیس‌جمهور جوان فرانسه تاکنون سه بار در مقابل معترضین عقب‌نشینی کرده است.
او در گام اول افزایش مالیات بر سوخت را به صورت موقت تعلیق کرد، سپس در گام بعدی به صورت کامل آن را از بین برد و از ردیف بودجه سال آینده فرانسه حذف کرد. در گام سوم نیز ماکرون وعده داد مالیات بر درآمد بازنشستگانی که تا ۲ هزار یورو در ماه مستمری دارند را حذف کرده و قرار شد حداقل حقوق را افزایش دهد.
کارشناسان سیاسی معتقدند بی‌عدالتی‌های شدید اجتماعی نئولیبرال تحت حمایت دولت، علت اصلی تظاهرات جلیقه زردها در فرانسه است که مالیات غیرقابل قبول بالای سوخت بخش نمادین این موضوع مهم است. فعالان فرانسوی خواهان آزادی و برابری هستند نه یک ژست سیاسی بی‌معنی که آنها آن را رد می‌کنند.
رهبران اعتراضی قصد دارند بر دولت ماکرون اعمال فشار کنند، تقاضاها فراتر از بحث مالیات بالای سوخت است. خشم عمومی در سراسر فرانسه درمورد بی‌عدالتی اجتماعی است اعتراضات جلیقه زرد‌ها در اواسط ماه نوامبر برای بهبود استانداردهای زندگی، پایان دادن به ریاضت اقتصادی، شفافیت دولت و پاسخگویی به مردم عادی، همراه با خواستار استعفای ماکرون و دولت غیرمردمی او آغاز شد. رضایت عمومی او از ۶۲ درصد پس از انتخابات به ۲۳ درصد کاهش یافته است.
سردرگمی اروپا
 پیروزی ماکرون برای رهبران اروپایی بسیار خوشحال‌کننده بود. مقامات بروکسل در حال حاضر با توجه به تضعیف رئیس‌جمهور فرانسه در یک فضای ناتوانی در تصمیم‌گیری قرار گرفته‌اند، در ظاهر آنها منتظر هستند تا ببینند تحولات به کدامین سو پیش می‌رود ولی در باطن به دنبال حل این منازعه هستند، بحران فرانسه اتحادیه اروپا را وارد دوران سردرگمی کرده است. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه در واکنش به تظاهرات گسترده جلیقه زردها در سراسر فرانسه اعلام کرد:  وقایع روی داده نشان می‌دهد که اروپا در تامین دموکراسی، حقوق بشر و آزادی ناموفق بوده است.
ولی‌الله نانواکناری نماینده مردم بابلسر و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «اروپا در رابطه با کشورهای دیگر موضع دموکراسی می‌گیرد اما با آنهایی که منظور دارند و هم‌موضع نیستند حتی با اینکه اقداماتشان مردم‌پسندانست مانند ایران موضعشان مغرضانه است.»
وی ادامه می‌دهد: «به عنوان مثال اقدام تروریستی عربستان در رابطه با خاشقچی آن‌طور که باید از سوی اروپا و آمریکا محکوم نشد.»
نانواکناری تاکید می‌کند: «اگر این حوادثی که در فرانسه رخ داد در کشوری مانند ایران رقم می‌خورد تمام اروپا درکنار هم قرار می‌گرفتند و خصمانه علیه جمهوری اسلامی ایران نظر می‌دادند ولی امروز مطالبات مردمی فرانسه که چندین کشته هم داده است هیچ اعتراضی را صورت نداده‌اند و در پشت پرده از دولت ماکرون حمایت هم می‌کنند.»
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس می‌افزاید: «باید افکار عمومی را نسبت به اقدامات غیر مسئولانه کشورهای اروپایی روشن کنیم تا مورد قضاوت قرار بگیرند.»
جلیقه زرد‌ها در آن سوی مرزها!
تظاهرات‌های اعتراضی در فرانسه از هفدهم نوامبر (۲۶ آبان ماه) آغاز شد و معترضان نام خود را به دلیل جلیقه زردی که برای جلوگیری از جلب توجه و جلوگیری از تصادف استفاده می‌شود، «جلیقه زرد» گذاشته اند.
نگرانی بزرگ اتحادیه اروپایی این است که جنبش جلیقه زردها همانند بهار عربی به شکلی دومینویی به دیگر کشورهای قاره سبز سرایت کند. نارضایتی‌های اقتصادی موضوعی است که ناسیونالیست‌های افراطی و چپ‌های افراطی نهایت بهره را از آن کسب می‌کنند. اتفاق جالب اینجاست که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا از این تحولات به شدت خشنود است تا جایی که می‌گوید: معترضان فرانسوی نام من را صدا می‌کنند.
ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در پیامی توئیتری در واکنش به اعتراضات فرانسه نوشت: «توافق پاریس خیلی خوب برای پاریس کار نکرد. اعتراضات و آشوب سراسر فرانسه را فرا گرفته است. مردم نمی‌خواهند پول هنگفتی به اکثر کشور‌های جهان سوم بدهند تا شاید از محیط زیست حفاظت شود. شعار می‌دهند «ما ترامپ را می‌خواهیم!»».
لازم به ذکر است ترامپ سال گذشته میلادی از توافقنامه آب و هوایی پاریس خارج شد و آن را به ضرر اقتصاد و مردم کشورش دانست.
جنبش اعتراضی مردم فرانسه به سیستم اقتصادی این کشور و همچنین نظام سرمایه‌داری از حدود یک ماه پیش در پاریس شکل گرفت و به چند شهر دیگر اروپا از جمله بروکسل پایتخت بلژیک نیز کشیده شده است.
همچنین ده‌ها نفر از مردم لندن به پیروی از اعتراضات مردم فرانسه به پل وست مینیستر در مرکز لندن رفتند و تجمع کردند.
از سوی دیگر دامنه اعتراضات در فرانسه به هلند نیز رسیده است و ده‌ها نفر در شهرهای این کشور علیه دولت هلند شعار دادند، در این راستا خبرگزاری آناتولی ترکیه گزارش داد که این اعتراض‌ها به شهرهای هلند نیز کشیده شده و نزدیک به ۲۰۰ نفر از معترضان هلندی در خیابان‌های لاهه، ماستریخت، نی‌میخن، آلکمار، لیوواردن، خرونینگن دست به تظاهرات زده‌اند همچنین پلیس هلند چهار تن از این معترضان را بازداشت کرده است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس طی گزارشی نوشت معترضان فرانسوی از مرزها عبور کردند و خود را به بلژیک و هلند رساندند.
چرا سرکوب؟ چرا سانسور؟
سرکوب وحشیانه معترضین در تصاویر و فیلم‌ها به خوبی مشخص است اما آمارها هم خود گویای این حقیقت تلخ می‌باشد.
بر اساس گزارش رسانه‌های فرانسوی شمار تلفات تظاهرات جلیقه زردها از ۱۷ ماه نوامبر تاکنون به ۸ نفر رسیده است.
همچنین از آغاز تظاهرات تاکنون ۸ نفر در جریان این تظاهرات جان خود را از دست داده و حدود ۷ هزار نفر نیز بازداشت و یا مجروح شده‌اند.
محمدصادق کوشکی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «اعتراضات فرانسه از سال گذشته مقارن با روی کار آمدن ماکرون بوده و این اعتراضات صنفی و مسالمت‌آمیز است که با دخالت و واکنش پلیس به خشونت کشیده شد.»
وی ادامه می‌دهد: «عموم معترضین کسانی هستند که به خاطر وضعیت معیشتی و در اعتراض به ریاضت اقتصادی که توسط ماکرون اعمال شده مجبور به اعتراض و اعتصاب شدند، چه اعتراضات سال گذشته از سوی کارکنان قطارهای بین شهری و حمل‌ونقل و چه اعتراضات کنونی که صنفی بود و کم کم گسترده شد و جنبه مردمی و عمومی پیدا کرد هر دو را پلیس با خشونت سرکوب کرد.»
این استاد دانشگاه می‌افزاید: «اکنون کار به جایی رسیده که شاهد آمار کشته‌ها و مجروحان به چند صد نفر مجروح و چند هزار مورد بازداشت از جمله جوانان دبیرستانی هم بودیم!»
این کارشناس مسائل سیاسی تاکید می‌کند: «اعتراضاتی را که سیاسی نیست بلکه جنبه مطالبه صنفی داشته و ضد امنیت ملی نبوده و تنها سیاست‌های انقباضی اقتصاد دولت را به چالش می‌کشد را آیا پلیس حق دارد افراد معترض را به قتل برساند و یا صدها نفر را زخمی کند؟ که حتی دیدیم برخی از مردم نابینا شده‌اند!»
کوشکی تاکید می‌کند: «رفتار پلیس فرانسه را حتی قوانین داخلی این کشور نفی می‌کند، عملکرد آنها به شدت در تناقض با مباحث حقوق بشری است که حتی مطبوعات اروپایی و سران احزاب مخالف در پارلمان فرانسه به آن اذعان داشتند که این رفتارها نقض حقوق اولیه شهروندی است که متاسفانه توسط پلیس و دولت فرانسه اعمال شد.»
وی اضافه می‌کند: «سؤال اینجاست با توجه به اینکه برخی از نشریات آلمانی و غیره این اعتراضات را انعکاس می‌دهند چرا برخی از رسانه‌های داخلی ایران که مدعی جریان آزادی و مخالف سانسور هستند این موارد را بازتاب نمی‌دهند و یا به شکل خیلی کوتاه به آن می‌پردازند؟»
 این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: «احتمالا این نشریات داخلی احساس شرمساری می‌کنند! این درحالی است که اگر در گوشه‌ای از ایران یک مامور پلیس بخواهد یک متخلف را دستگیر کند و مشکلی پیش بیاید جنجال به پا می‌کنند، چند روز تیتر یکشان را به این موضوع اختصاص می‌دهند و با نمایندگان هم طیف مصاحبه می‌کنند و کل نیروی انتظامی را زیر سؤال می‌برند که چرا به یک متخلف اهانت‌کننده به مامور پلیس واکنش نشان داده‌اند!»
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه می‌دهد: «همین رسانه‌ها در برابر این جنگ نابرابر در خیابان‌های پاریس که یک طرف مردم بی‌دفاع و بی‌سلاح و طرف دیگر نیروهای‌تانک سوار هستند واکنشی نشان نمی‌دهند و باید دید چه ارتباطی میان آنها و دولت سرکوبگر فرانسه وجود دارد؟ آیا می‌خواهند این زشتی‌ها را نشان ندهند؟»کوشکی تاکید می‌کند: «در کنار شماتت دولت ماکرون باید رسانه‌هایی را شماتت کرد که این حقیقت‌ها را مخفی می‌کنند و البته شاید احساس بدی پیدا می‌کنند چراکه آن اسطوره‌ای که از لیبرالیسم ساخته‌اند در هم می‌ریزد و ابراز تاسف‌هایی که می‌کنند از اینکه در ایران آزادی نیست و پلیس ایران خشن بوده و فرانسه و اروپا را عالی می‌پندارند اکنون این اسطوره‌های دروغین درهم شکسته است.»
تزلزل نظام سرمایه‌داری
البته در میانه اعتراضات مردم فرانسه به سیاست‌های اقتصادی مکرون، به ویژه افزایش قیمت سوخت، بستر برای حضور گروه‌های راستگرا نیز فراهم شد.
لوکاس مایکلیونس خبرنگار خبرگزاری فرانسه در توئیتر خود عکسی را منتشر کرد که نشان می‌داد برخی با در دست داشتن پلاکاردی که روی آن نوشته شده بود «فرگزیت» فرصت را مهیا  دیده‌اند تا خواسته‌شان بر سر جدایی فرانسه از اروپا را به نمایش بگذارند.
 ماریون فابین تحلیلگر مسائل اروپا نیز در حساب فیسبوک خود نوشت: هشدار! هشدار! معلوم است که سرمایه‌داری نئولیبرالیسم جز تشدید فشارها علیه فقیران هیچ راه‌ حلی برای کنترل تغییرات آب و هوایی در نظر ندارد؛ اما زمانی که خشم فقرا به خشونت ارتجاعی تبدیل ‌شود، فرصت برای عرض‌اندام راستگراهای افراطی مهیا می‌شود و ما باید مراقب این باشیم.
شایان ذکر است که مکرون اعلام کرده بود قیمت‌های سوخت را به دلیل کاهش مصرف و به دلیل حفاظت از محیط زیست افزایش می‌دهد.از سوی دیگر، گروه‌های فمینیستی، ضدفاشیستی، ضدسرمایه‌داری و ضدنژادپرستی نیز از این اعتراضات حمایت کرده‌اند.
عقب‌نشینی امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه از طرح مالیاتی خود و تهدید پلیس به مقابله سخت با معترضان، هیچ یک نتوانسته آتش اعتراضات گسترده‌ای را که از هفته‌ها پیش در این کشور شعله‌ور شده خاموش کند و معترضان موسوم به جلیقه‌زرد‌ها در شهر‌های فرانسه اعتراضات گسترد‌ه‌ای را برگزار کردند.  اعتراضاتی که از همان ابتدا با خشونت پلیس تا بن دندان مسلح مواجه شد.
به‌طورکلی بحرانی که امروز فرانسه را در بر گرفته تنها بخش کوچکی از ناراحتی مردم از سرمایه‌داری است که سبب شده در فرانسه خود را نشان دهد.
در آمریکا نیز شاهد همین اتفاق بوده‌ایم و انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور این کشور ناراحتی جامعه آمریکایی از سیاست‌های اقتصادی لیبرال و سرمایه‌داری بوده است. آنچه در فرانسه شاهدیم به‌طورکلی نمود عینی بحران سرمایه‌داری در کل جهان است.