بسترهای خلاقیت و کارآفرینی در کشور- بخش پایانی
کارآفرینی ناجی چرخ اقتصادی
فریده شریفی
در آیات متعددی از قرآن به اشرف بودن و برتر بودن انسان اشاره شده است ازجمله آیه 17 سوره اسراء که خداوند فرموده: «ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم و بر دریا و خشکی سوار کردیم و از چیزهای پاک و پاکیزه روزی دادیم و بر بسیاری از مخلوقات خویش برتری‌شان نهادیم.»
منظور از تکریم شرافتی است که در دیگران نیست و آن خصوصیتی که سبب تکریم انسان شده است داشتن عقل و عقلانیت است. سایر موجودات تاکنون از وضعیت خود قدمی فراتر نگذاشته و تحول محسوسی در خود ایجاد نکرده‌اند اما انسان به واسطه عقل و ادراک خود تمام ابعاد زندگی‌اش را متحول ساخته و در راستای تعالی و کمال قدم برداشته است.
خلاقیت و نوآوری به عنوان یک نیاز عالیه بشری در تمام ابعاد زندگی انسان‌ها مطرح است و تلاش جوامع بشری برای آموزش و پرورش انسان‌های خلاق، مبتکر و کارآفرین به دلیل نیازهایی بوده که روزبه‌روز بیشتر و متحول‌تر می‌گردد و امروز با توجه به شرایط کنونی، کارآفرینی نوعی ناجی چرخه اقتصادی کشور محسوب می‌شود.
استاد مطهری در کتاب «اسلام و مقتضیات زمان» می‌گوید: «انسان‌ها باید بر طبق شرایط و مقتضیات زمان که دائما درحال تغییر و تحول هستند پیشرفت کنند و هیچگاه سکون ایستایی و یک جا بودن را انتخاب نکنند که نتیجه‌ای جز تباهی ندارد.»
کارآفرینی نوعی عبادت
در دین اسلام به کار و اشتغال اهمیت زیادی داده شده است و بیکاری، تنبلی و کسالت به شدت نکوهش شده است.
پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرماید: «طلب‌الحلال فریضه علی کل مسلم و مسلمه» (بحار‌الانوار، ج 103، ص 9)
کسب روزی از راه حلال و مشروع بر هر مرد و زن واجب است. اسلام به کار و تلاش تا زمان مرگ، به شرط توانایی تاکید نموده است. انسان مکتبی و متعهد همواره باید به فکر انجام وظیفه باشد، لذا در انتخاب شغل، شایسته است رشته و تخصص موردنیاز جامعه را انتخاب نماید. افراد مبتکر، نوآور و خلاق در دین اسلام مانند جهادگرانی دانسته شده‌اند که در صحنه کارزار با دشمنان خدا به نبرد پرداخته و از حریم دین دفاع می‌کنند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار صدها نفر از کارآفرینان عرصه‌های مختلف تولیدی، صنعتی، کشاورزی، بهداشتی و درمانی، کارآفرینی را نوعی عبادت و ارزش‌آفرینی خواندند و فرمودند: «ایران بزرگ امروز بیش از هر زمان دیگر به کار و کارآفرینی نیاز دارد تا همچون عقابی تیزپرواز، در فضای پیشرفت و آبادانی و افتخار اوج گیرد.
ایشان با اشاره به اهمیت کار و کارآفرینی از دیدگاه اسلام، ایجاد اشتغال را علاوه‌بر جنبه مهم ثروت‌آفرینی، نوعی زمینه‌سازی برای به کارگیری گنجینه استعدادهای انسانی دانستند و افزودند: «ایران، امروز به کارگاه بزرگ تلاش و ابتکار و نوآوری تبدیل شده است اما این واقعیت تنها گام اول از روند پیشرفت و سرافرازی کشور است.
رهبر معظم انقلاب به دو دلیل اساسی نیاز کشور به کارآفرینی اشاره فرمودند و خاطرنشان کردند که دو دلیل اساسی یعنی «آمادگی کشور برای جهش» و «فشار اقتصادی دشمنان» ثابت می‌کند که ایران بیش از هر دوره دیگر به کار و کارآفرینی نیاز دارد.
«سارا راجیان» کارشناس ارشد اقتصاد در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان به این مسئله مهم که مورد تاکید رهبری واقع شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «در شرایطی که امروزه دشمنان کشور ما برای تضعیف بنیه اقتصادی کشور از ابزار تحریم و در تنگنا قرار دادن مالی کشورمان استفاده می‌کنند بهترین راهکار تکیه به استعدادها و توانایی‌های خودی و نیروهای مبتکر و خلاق است و با داشتن چنین دیدگاهی می‌توان بر مشکلات اقتصادی فایق آمد.»
وی اضافه می‌کند: «افراد خلاق، نوآور و مبتکر به عنوان کارآفرینان می‌توانند منشاء تحولات بزرگی در زمینه‌های صنعتی، تولیدی و خدماتی باشند و چرخ‌های توسعه اقتصادی را با سرعت و شتاب هرچه بیشتر بچرخانند. مسلماً کارآفرینان با توجه به خصوصیات ممتاز و برجسته خود قادرند در چنین شرایطی منابع لازم برای ایجاد رشد و توسعه در زمینه‌های تولید را فراهم آورند و اشتغال و کسب و کار جدید ایجاد کنند.»
تحقیقات نشان داده که بین رشد اقتصادی و تعداد کارآفرینان در یک کشور ارتباط مستقیمی قرار دارد زیرا کشوری که دارای تعداد زیادی کارآفرین باشد از محرک‌های تجاری و اقتصادی قوی‌تری برخوردار است.
خوداتکایی
مهم‌ترین خصوصیت یک کارآفرین
یک فرد کارآفرین و خلاق در درجه اول باید به توانایی‌ها و استعدادهای خود اعتماد کافی داشته باشد و با کمک نیروهای بالقوه و بالفعل خود به مبارزه با سختی‌ها بپردازد.
آقای «قاسمی» که در زمینه بهداشتی و درمانی به موفقیت‌های زیادی دست یافته و مالک چندین داروخانه و فروشگاه‌های مواد بهداشتی و دارویی در تهران و دیگر شهرستان‌ها است در این زمینه می‌گوید: «به جرأت می‌توانم بگویم که آنچه باعث موفقیت و سربلندی من در زندگی شد تواضع و فروتنی بود که نسبت به کارفرماها و اساتید خود داشتم، من با افتخار می‌گویم کارم را از شاگردی داروخانه و زمین شستن شروع کردم و به اینجا رسیدم و هیچ عیب و عاری از گفتن این حقیقت ندارم. وقتی کار در داروخانه را شروع کردم یک پسر 10-12 ساله بودم که با شور و اشتیاق فراوان کار می‌کردم و هر کاری که از دستم برمی‌آمد و توان انجام آن را داشتم از انجام آن طفره نمی‌رفتم بلکه با دلگرمی آن را انجام می‌دادم و در کنار کار روزانه شب‌ها به مدرسه می‌رفتم و درس می‌خواندم.»
وی اضافه می‌کند: «پس از مدتی آنچنان با داروها آشنا شده بودم که اسامی همه را در ذهنم محفوظ نگه داشته بودم و به هنگام تحصیل در رشته داروسازی با داروها ناآشنا نبودم. به همین دلیل پس از گرفتن مدرک خود کار در داروخانه را آغاز کردم و پس از مدتی یک داروخانه را به دو داروخانه و چندین فروشگاه مواد بهداشتی تبدیل کردم که خوشبختانه برای عده زیادی اشتغال ایجاد شد و افراد زیادی در داروخانه‌های من مشغول به کار شدند و به مردم خدمت می‌کنند.»
آقای قاسمی خاطرنشان می‌کند: «مهم‌ترین مسئله‌ای که باعث موفقیت من شد، ایمان به خداوند و اتکاء به خود بود چراکه کسی را نداشتم از من حمایت کند و تنها پشت و پناهم خداوند متعال بود.»
افراد موفق، خلاق و کارآفرین منتظر فرصت‌ها نیستند تا ابتکاری به خرج دهند و نوآوری کنند بلکه فرصت‌ها را خودشان به وجود می‌آورند و تمام فکرشان رسیدن به هدف‌های متعالی است، این افراد فقط در زمان حال زندگی نمی‌کنند و به فردا و فرداها می‌اندیشند، کارآفرینان توانایی تشخیص اولویت‌ها را دارند و خوب می‌دانند که چه کاری و چه موقع باید انجام شود و معمولا خوشبین و مثبت‌اندیش هستند و با افکار منفی ایده‌های خوب خود را خراب و ویران نمی‌سازند.
مشکلات اقتصادی و کارآفرینی
واژه کارآفرینی در اصل به معنای تولید یک فکر نو، یک ایده، یک خلاقیت، ابداع و نوآوری است و شخص کارآفرین با امکانات کم و انگیزه بالا، یک طرح، برنامه و فعالیت تولیدی درجهت رفع نیازهای جامعه ایجاد می‌کند. اما برخی از افراد معتقدند کارآفرینی را با مفهوم اشتغالزایی باید مترادف دانست چراکه افراد کارآفرین با نوآوری و خلاقیت خود نه‌تنها برای خود بلکه برای عده دیگر کار می‌آفرینند و اشتغال ایجاد می‌کنند.
آقایی که خود را «یکتادوست» معرفی می‌کند به گزارشگر کیهان می‌گوید: «اکثر ما آقایان کارآفرین هستیم و برای مقابله با غول گرانی و تورم و بیکاری به کارآفرینی روی آورده‌ایم!»
وی اضافه می‌کند: «آیا نام اشخاصی مثل من که صبح‌ها سر یک کار می‌روم، بعدازظهر به کار دیگر مشغول هستم و شب‌ها هم در آژانس تاکسی و اسنپ مشغول به کار هستم غیر از کارآفرین چیز دیگری می‌تواند باشد؟! من برای گذراندن هزینه زندگی خود و افراد خانواده‌ام مجبورم که کارآفرین باشم و چاره دیگری ندارم.»
آقای یکتادوست خاطرنشان می‌کند: «بسیاری از دوستان من نیز همین رویه را در پیش گرفته‌اند و چندین نوع فعالیت و شغل را در پیش گرفته‌اند تا بتوانند مخارج زندگی خانواده‌های خود را تامین نمایند و خدای ناکرده بیکار نمانند!»
کارِآفرینی در منزل
نداشتن سرمایه یکی از موانعی است که باعث می‌شود بسیاری از علاقه‌مندان به کارآفرینی هیچ‌وقت به فکر راه‌اندازی یک کسب و کار نیفتند اما این محدودیت به این معنی نیست که برای شروع کارآفرینی فقط سرمایه مهم است. ترکیب مناسبی از مهارت، خلاقیت، ابتکار، اخلاق و دانش بازاریابی برای کارآفرینی لازم و ضروری است و کارآفرینی با سرمایه کم را نیز امکان‌پذیر می‌سازد.
خانمی که خود را «نازنین» معرفی می‌کند در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان از کارآفرینی خود در منزل خبر می‌دهد و می‌گوید: «از کودکی علاقه زیادی به ساختن گردن‌بند، دستبند و زیورآلات با مهره‌های رنگین داشتم و با مهره‌هایی که در قوطی خیاطی مادرم بود برای عروسکم زیورآلات درست می‌کردم، وقتی که بزرگ شدم نیز این علاقه و اشتیاق در من بیشتر شد و با خرید مهره‌های متنوع و گوناگون، کار خود را گسترش دادم و اکنون زیورآلات من در اکثر فروشگاه‌ها و مزون‌های معروف خریدار دارد.»
وی اضافه می‌کند: «این‌گونه محصولات و تولیدات را می‌توان در منزل تهیه کرد و نیازی به اجاره دفتر کار یا کارگاه و فروشگاه نیست. درواقع هزینه فرآیند تولید خیلی زیاد نخواهد شد و بخش زیادی از درآمد از فروش محصولات به دست می‌آید.»
به گفته این کارآفرین موفق، افراد باید علاقه و انگیزه خود را بشناسند و در هر حرفه‌ای که می‌خواهند آغاز کنند نوعی نوآوری و خلاقیت داشته باشند. مثلا در خیاطی، مجسمه‌سازی، عروسک‌سازی، قلاب‌بافی، گلدوزی، پرورش قارچ و ... باید یک نوع نگاه جدید به حرفه و شغل داشت چراکه افراد زیادی در گذشته این حرفه‌ها را داشته‌اند و به روزمره‌گی و یکنواختی تبدیل شده‌اند، اما باید با ابتکار، ابداع خلاقیت و نوآوری، حرفه‌ها، مشاغل، هنرها و کارهای تولیدی را متحول کرد و متناسب با نیازها و سلیقه‌های امروزی هماهنگ نمود تا مشتریان زیادی جلب شوند درغیر این صورت هرگونه سرمایه‌گذاری در این زمینه بی‌نتیجه خواهد بود.
هنگامی‌که کارآفرین فعالیت اقتصادی را راه‌اندازی کرد متوقف نمی‌شود او علاقه دارد که همه روزه به پیشرفت‌های جدیدی دست پیدا کند و نیازهای جامعه را متناسب با سلیقه و میل مخاطبان برآورده سازد.