سرویس سیاسی-
در حالی که معاون اول رئیس‌جمهور از تأسیس دفتر اتحادیه اروپا در تهران خبر داده مهم‌ترین سؤال این است که با وجود سفارتخانه‌های کشورهای قاره سبز، اروپا چه خواب‌هایی برای ایران دیده که تعبیرش را در گرو تاسیس دفتر این اتحادیه در تهران می‌داند؟
اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور عصر روز شنبه 20 آبان‌ در دیدار «فیل هوگان» کمیسیونر کشاورزی و توسعه روستایی اتحادیه اروپا با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران از ثبات، آرامش و امنیت بسیار خوبی برخوردار است، گفت: «ایران شریک بسیار معتبری برای اتحادیه اروپاست و این اتحادیه باید حساب ویژه‌ای برای همکاری با ایران باز کند.»
معاون اول رئیس‌جمهور در این دیدار گفته است که «همکاری‌های اقتصادی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروپا سابقه‌ای دیرینه دارد و تقریباً اکثر شرکت‌های معتبر اروپایی در اقتصاد ایران در حوزه انرژی، صنعت و کشاورزی حضوری فعال داشته‌اند.»
این موضوع که ایران و اروپا سابقه همکاری اقتصادی در حوزه‌های انرژی، صنعت و کشاورزی داشته‌اند بر کسی پوشیده نیست اما این رابطه چگونه بوده است؟
سابقه اروپا
نگاهی گذرا به سیر قراردادهای اقتصادی، کشاورزی و صنعتی میان اروپا و ایران از اواخر دوره صفویه تاکنون نشان دهنده آن است که همواره اروپاییان ایران را به چشم طعمه دیده‌اند. قراردادهایی مانند قرارداد تنباکو، قرارداد رویترز، قرارداد 1919 و... تنها چند نمونه از آن است. تصور اینکه اروپای اکنون با آن روزگار متفاوت است، به این معنا که تغییر خط مشی داده است تصوری باطل و نادرست است. تنها چیزی که تغییر کرده شیوه اروپایی‌هاست چنانکه برخی متفکران غربی نیز به این نکته‌اشاره کرده و شیوه جدید اروپا و غرب را استعمار نو نامیده‌اند.
نکته دیگر اینکه اروپا به ایران به چشم یک بازار مصرف بزرگ نگاه می‌کند. چنانکه هم اکنون نیز حجم مبادلات میان ایران و اروپا و مقایسه نسبت صادرات و واردات به این منطقه به خوبی گویای این نکته است.
خبر خوب
برای آمریکا
نکته دیگر اینکه اروپا ثابت کرده که از خود عزم و اراده‌ای ندارد وقتی آمریکا تصمیم به کاری بگیرد. شرکت‌های اروپایی نظیر توتال ثابت کرده‌اند که به هیچ عنوان پایبندی به تعهدات را در خود احساس نمی‌کنند. معاون اول رئیس‌جمهور نیز ضمن اذعان به این نکته گفته است: «تا پیش از اِعمال تحریم‌ها، اتحادیه اروپا شریک نخست تجاری ایران بود و حتی برخی کشورهای عضو این اتحادیه به تنهایی رتبه اول و دوم را به خود اختصاص داده بودند، اما با وضع تحریم‌ها، مبادلات تجاری و همکاری‌های اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا به شدت کاهش پیدا کرد، اما با این وجود اقتصاد ایران مسیر رشد خود را ادامه داد.»
در ادامه این دیدار جهانگیری با‌ اشاره به اینکه پس از اِعمال تحریم‌ها، اقتصاد ایران به سمت کشورهای آسیایی و شرق آسیا سوق پیدا کرد، افزود: «پس از توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام، روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا مجدداً گسترش پیدا کرد و در سال 2016 و 2017 شاهد رشد همکاری‌های اقتصادی هستیم.»
حالا باید از دولت پرسید حفظ مناسبات اقتصادی با همان کشورهایی که در دوره تحریم با ایران همکاری کرده‌اند چه ایرادی دارد که دولت محترم تا این اندازه متمایل به اروپایی است که هر از چندگاه زیرپای ایران را خالی می‌کند؟ چرا باید به سمت آنهایی متمایل شد که به هیچ وجه احساس پایبندی به تعهداتشان ندارند و در آینده نیز ممکن است اعمال گذشته را تکرار کنند؟
بهمن ماه سال گذشته، «مایکل پریجنت» کارشناس مؤسسه هادسون و افسر سابق اطلاعاتی آمریکا در عراق در نشست چندی پیش این مؤسسه با عنوان «برجام در دوران ترامپ» درباره نوع برخورد اروپا با ایران می‌گوید: «خبر خوب این است که کشورهای اروپایی می‌گویند تا وقتی ایالات متحده به ایران اجازه ندهد به شبکه بانکی آمریکا دسترسی پیدا کند، اروپایی‌ها حاضر نخواهند بود با ایران تعامل اقتصادی داشته باشند.»
باز هم همکاری‌های بانکی!
در ادامه این دیدار جهانگیری خطاب به «فیل هوگان» کمیسیونر کشاورزی و توسعه روستایی اتحادیه اروپا گفت که متأسفانه همکاری‌های بانکی میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروپا آنطور که مورد انتظار بوده است پیش نرفته است. وی در ادامه افزود: «ایران علاقه‌مند است همکاری‌های اقتصادی خود را با اتحادیه اروپا تعمیق کند و ما از سرمایه‌گذاری مشترک با اتحادیه اروپا نه فقط برای بازار ایران، بلکه برای بازارهای منطقه استقبال می‌کنیم.»
معاون اول رئیس‌جمهور همچنین با ‌اشاره به پیشنهاد کمیسیونر کشاورزی و توسعه روستایی اتحادیه اروپا برای تأسیس دفتر این اتحادیه در تهران جهت پیگیری توافقات، تصریح کرد: «تأسیس دفتر اتحادیه اروپا در تهران می‌تواند به توسعه روابط کمک کند و این موضوع در حال حاضر در دستور کار وزارت امور خارجه ایران قرار گرفته و در حال بررسی است.»
خواب‌هایی که اروپا
برای ما دیده
در این باره مهم‌ترین سؤالی که ممکن است ذهن مخاطبان را به خود مشغول دارد این است که تمام کشورهای اروپایی در تهران سفارتخانه دارند. به این واسطه هر شرکتی که بخواهد با ایران به همکاری اقتصادی و تجاری بپردازد از طریق سفارتخانه کشورش می‌تواند اقدام کند، با این وجود تاسیس دفتر اتحادیه اروپا چه ضرورتی دارد؟ اروپا چه خواب‌هایی برای ایران دیده که تعبیرش را در گرو تاسیس دفتر اتحادیه اروپا در تهران می‌داند؟
دکتر محمدجواد لاریجانی دبیر ستاد حقوق‌بشر در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان پیرامون دلایل اصرار اتحادیه اروپا به تاسیس چنین دفتری در تهران و اهداف آن گفت: «دفتر روابط چند جهت دارد، یکی روابط تجاری و اقتصادی و فنی است که حالا نظر دولت است که تصمیم بگیرد چه کار باید کند.» و در ادامه افزود: «راجع به حقوق بشر ما به هیچ وجه مصلحت نمی‌دانیم دفتری از اروپا در ایران فعال باشد و دلیل خیلی محکم داریم.»
دبیر ستاد حقوق بشر در این گفت‌وگو به نکته‌ای ‌اشاره می‌کند که دقت در آن به بسیاری از پرسش‌های ما پاسخ می‌دهد و ابهامات را روشن می‌کند. لاریجانی تصریح کرد: «دلیل آن این است که پارلمان اروپا در سال گذشته مصوبه‌ای به اسم استراتژی روابط با ایران داشت که به کمیسیون اروپا ابلاغ کرد. در آنجا تاسیس دفتر ذکر و وظایف دفتر لیست شده است.»
متحد رژیم بحرین و دغدغه حقوق بشر
پیش از این «ریچارد هاویت» تهیه‌کننده سند راهبردی اتحادیه اروپا درباره روابط با ایران گفته بود عزم اروپا برای اعمال نفوذ بر ایران به ویژه در زمینه (بخوانید با بهانه) حقوق بشر جدی است.
«اتحادیه اروپا»، ریچارد هاویت عضو پارلمان اروپا و عضو حزب کارگر انگلیس در مصاحبه‌ای تاکید کرد: «توافق هسته‌ای سال گذشته، نقطه عطفی در بازسازی روابط با ایران بود. ما 3 سال قبل هیچ تعاملی نداشتیم البته این‌طور نیست که اکنون همه مشکلات مانند موضع خصمانه ایران نسبت به اسرائیل، دموکراسی و حقوق بشر در ایران مرتفع شده باشد. نه این‌طور نیست. اما توافق هسته‌ای فرصتی بود برای بازگشت ایران به جامعه بین‌المللی و کسب اطمینان از احترام کامل به قوانین حقوق بین‌الملل.»
تبدیل ایران به بازار مصرف
این عضو «کمیته روابط خارجی» که در پارلمان اروپا نیز عضویت دارد درباره اقدامات لازم برای ارتقای روابط ایران و اروپا اضافه کرد: «ما به طرح‌های عملی برای مبارزه با تروریسم نیاز داریم. همچنین باید نمایندگی اتحادیه اروپا را در تهران افتتاح کنیم و گفت‌وگو درباره حقوق‌بشر را با ایران از سر بگیریم... اکنون اروپا بر ایران نفوذ دارد ولی آمریکا از این نفوذ برخوردار نیست. ما می‌خواهیم از این اهرم استفاده کنیم و به جنگ در سوریه و یمن پایان بدهیم و به سوی ساختار امنیتی جدیدی در سراسر خاورمیانه حرکت کنیم.»
نکته قابل تامل در اظهارات هاویت آن است که وی چنان از گسترش رابطه با ایران برای خاتمه دادن به جنگ در یمن و سوریه سخن می‌گوید که گویی این ایران است که به یمن یا سوریه حمله ور شده است. ضمن آنکه باید یادآور شد که انگلستان پس از آمریکا رتبه دوم فروش تسلیحات را به ائتلاف سعودی داراست. تسلیحاتی که برای کشتار مردم یمن از آنها استفاده می‌شود. ضمن آنکه مواردی با عنوان حقوق بشر و دموکراسی بهانه‌هایی نخ نما شده هستند که سالهاست از آنها برای فشار بر ایران استفاده می‌شود. برای پی بردن به این موضوع کافی است به روابط بسیار گرم و نزدیک آل‌سعود و آل خلیفه (حاکمان عربستان و بحرین) با آمریکا و انگلستان‌اشاره کرد. بحرین که متحد دیرین انگلستان در خلیج‌فارس به شمار می‌رود سالهاست که اقلیت کوچک حاکم در این کشور اکثریت معترض به نابرابری‌ها را زندانی، سرکوب، شکنجه و اعدام می‌کند.
شکستن کمر تولید داخلی
محمدجواد لاریجانی در ادامه مصاحبه با خبرگزاری میزان گفته بود: «[در سند استراتژی روابط با ایران] در حوزه اقتصاد آمده است که باید این دفتر زمینه‌های توسعه صادرات کالا‌های اروپایی به ایران را باز کند. حالا مثلاً چه بازاری است که در ایران کالای اروپایی ندارد؟ امثال این موضوعاتی که هیچ کدام از لحاظ ما به اقتصاد خوش‌بینان برای کشور خیلی معنا ندارد؛ اما در مورد حقوق بشر به این دفتر مسئولیت‌هایی داده که خیلی مسئولیت‌های رسوایی است.»
وی بیان داشت: «گفته شده این دفتر در تهران باید به طور منظم مانیتور کند که نیرو‌های سکولار در ایران تحت فشار قرار نگیرند! و یا نیرو‌های سکولار در ایران میدان فعالیت داشته باشند! و یا کسانی که در فتنه ۸۸ تحت فشار قرار گرفتند هم از زندان و ممنوعیت‌ها خارج شوند و میدان فعالیت داشته باشند و وضعیت اقلیت‌ها، همجنس‌گرا‌ها و خیلی موضوعات دیگر را دنبال کند. این دفتر با این لیست خیلی مشعشع از مسئولیت‌ها به هیچ وجه در ایران مورد استقبال و خوش آمد قرار نخواهد گرفت.»
ریچارد هاویت نیز در این باره گفته بود: «پیشرفت واقعی در زمینه حقوق بشر امکان‌پذیر است. نیروهایی در داخل ایران در حال اعمال فشار بر آنها هستند و ما امیدواریم گزارش ما نیز باعث پیشرفت در این خصوص شود.»