علی احمد پناهی*
مرد و زن اگر از نظر شرایط اعتقادى، فرهنگى و اخلاقى، نزدیک به هم باشند و براساس صداقت و حسن اعتماد به همدیگر، زندگى را آغاز و در طول زندگى آن را رعایت کنند؛ خداوند بین آن دو علاقه، محبت و الفت قرار خواهد داد.
اسلام به منظور پیدایش و پایایى علاقه و محبت بیشتر میان همسران، نخست به همتایى و کفو بودن آن دو سفارش کرده است. در واقع مى‏توان گفت: مرد و زن اگر از نظر شرایط اعتقادى، فرهنگى و اخلاقى، نزدیک به هم باشند و براساس صداقت و حسن اعتماد به همدیگر، زندگى را آغاز و در طول زندگى آن را رعایت کنند؛ خداوند بین آن دو علاقه، محبت و الفت قرار خواهد داد. پس از انعقاد پیمان ازدواج نیز براى استحکام خانواده و استمرار الفت و علاقه، باید هر یک از مرد و زن به روابط میان خود توجه کافى مبذول دارند.
توصیه‌هایی برای داشتن
 روابط پایدار و با محبت بین همسران
در این راستا در آموزه‌های دینی و تربیتی اسلام سفارش‌هایی به هر یک از همسران شده است که اگر التزام عملی به آنها داشته باشند، روابطشان مستحکم و پایدار و با محبت خواهد بود. در ادامه به مضمون و مفهوم برخی از آنها‌ اشاره می‌کنیم:
1- با مطالعه کتاب‏هاى مربوط به انتخاب همسر، آیین همسردارى و چگونگى ایجاد ارتباط با دیگران و نیز شرکت در جلسه‏هاى آموزش خانواده، دانش و مهارت خود را در این زمینه افزایش دهید.
2- با همدلى، هم‏فکرى، همکارى و مشورت با یکدیگر درباره مسائل مختلف، میان اعضاى خانواده روابط سالم پدید آورید.
3- هر یک از زوجین، دیگرى را نزدیک‏ترین و محرم‏ترین فرد نسبت به خود بداند و او را حامى و پشتیبان خود تلقى کند.
4- با یادگیرى مهارت‏هاى ارتباطى نظیر گوش کردن فعال به حرف‏هاى یکدیگر، احترام به نظرها و عقاید همدیگر و تشریک مساعى و مشورت کردن، روابط خود را بهبود بخشید.
5- هنگام اختلاف نظر یا سوء تفاهم، به جاى سرزنش یکدیگر یا تفسیر نادرست، به شناسایى مسئله و یافتن راه‌حل آن بپردازید و در صورت لزوم، کمک و مشاوره افراد با تجربه و متخصص را جلب کنید.
6- به هر طریق ممکن، رفتارهاى مطلوب همسرتان را مورد توجه و تأیید قرار دهید؛ به گونه‏اى که همسرتان بفهمد براى او ارزش قائل هستید.
7- تشویق و تأیید و بیان نکات مثبت، به طور آشکار یا در جمع باشد؛ اما انتقاد و تذکّر نکات منفى، به طور محرمانه و در تنهایى صورت گیرد.
8- براى خصوصیات و نیازمندى‏هاى یکدیگر، ارزش قائل شوید و در روابط کلامى و عاطفى، به افکار و خواسته‏هاى همسرتان توجه کنید.
9- اگر رفتار خاصى براى شما مبهم است، ساده‏ترین راه این است که از همسرتان هدف و علت آن رفتار را بپرسید و با روش مسالمت‏آمیز، صمیمانه و خوش بینانه موضوع را روشن کنید.
10- درشتى همسرتان را با خشونت پاسخ ندهید. خشونت را با سکوت پاسخ گویید و در موقعیتى مناسب، درباره مسئله مورد نظر، بحث و گفت‏وگو کنید.
11- بکوشید در سراسر زندگى - به خصوص در روابط بین خود و همسرتان - به جاى هر گونه پیش‏داورى یا مشاهده‌اشکالات و ضعف‏ها، نقاط مثبت و قوت را ببینید. به عبارت دیگر، به جاى توجه به نیمه خالى لیوان، به نیمه پر آن توجه کنید.
12- در برنامه‏ریزى براى فعالیت‏هاى اجتماعى، اوقات فراغت، دید و بازدیدهاى خانوادگى و نظایر آن، با یکدیگر مشورت کنید و از یک جانبه‏نگرى بپرهیزید.
13- در هر فرصت ممکن، با همسر و اعضاى خانواده‏تان، ارتباط کلامى و عاطفى برقرار کنید. زنان از صحبت کردن با همسرشان بیشتر لذت مى‏برند؛ بنابراین مردان باید فعّالانه به سخنان آنان گوش کنند و واکنش مناسب نشان دهند.
14- گاهى در فضایى محرمانه، محبت‏آمیز و صمیمانه به ارزیابى رفتار و روابط یکدیگر بپردازید و از یکدیگر بپرسید، چه باید کرد تا روابط‌تان بهتر و با نشاط‌تر شود.
15- همیشه، در رویارویى با مسائل و مشکلات خانوادگى، خود را در وضعیت طرف مقابل قرار دهید و با قبول مسئولیت خود و شناخت انتظارات متقابل، به حل و فصل اختلافات روى آورید.
16- درهر روز یا در هر هفته، زمان مشخصى را براى گفت‌و‌گو درباره مسائل و مشکلات و به اصطلاح درد دل کردن با همسرتان، اختصاص دهید.
17- از داشتن نگرش‏هاى آرمان گرایانه و شاعرانه، انتظارات غیر واقع بینانه در ازدواج و روابط زناشویى اجتناب کنید.
18- زن و شوهر از مسخره کردن یکدیگر و گفتن سخنان طعنه‏آمیز و دو پهلو جداً پرهیز کنند.
19- از رفتارهایى نظیر متلک، تحقیر، سرزنش و به رخ کشیدن یکدیگر - که موجب افزایش مقاومت‏هاى روانى در طرف مقابل است - باید بپرهیزید.
20- در سراسر زندگى - از جمله در زندگى خانوادگى - بکوشید به نقاط مثبت، موهبت و نعمت‏هایى که در اختیار دارید، بیندیشید، نه به امورى که در اختیار ندارید.
21- بایادآورى برخى ایام - مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظایر آن - و دادن هدیه‏هایى هر چند کوچک (مثل یک شاخه گل)، به طور نمادین عشق و علاقه خود را به همسرتان ابراز دارید.
22- خود را در برابر همسرتان آراسته و پاکیزه و جالب توجّه نگه دارید و از پریشانى و وضع نامرتب بپرهیزید.
23- خطاى یکدیگر را در حضور دیگران، فرزندان، آشنایان، والدین و... بازگو نکنید.
24- هرگز همسرتان را با زن یا مرد دیگرى مقایسه نکنید.
25- از رفتارهاى مطلوب همسرتان تشکر کرده، او را تشویق کنید و انگیزه تکرار آن رفتار را بیشتر سازید.
26- به قول‏هایى که به همسرتان داده‏اید، عمل کنید تا به سلب اعتماد و احساس فریب خوردگى نینجامد.
27- از نسبت دادن القاب و زدن برچسب‏هاى ناگوار و نامطلوب - مانند بدقول، شلخته، کله‏شق، یک دنده، لجباز و خودخواه - به یکدیگر بپرهیزید.
28- همسرتان را تکریم کنید.
29- از سلام کردن به یکدیگر دریغ ننمایید.
30- در معاشرت‌ها ادب فراموش نشود.
31- استقبال و بدرقة شوهر مستمر باشد.
32- از همسر خود قدردانی و سپاسگزاری کنید.
33- خوش‌خلقی هرگز فراموش نشود.
34- مهربانی و محبت همیشگی باشد.
35- هرگز به فکر آزار همسر نباشید.
36- جلب رضایت شوهر در اولویت برنامه باشد.
37- قهر کردن را زشت بدانید.
38- صیانت از آبروی همسر را جدی بگیرید.
39- در ادارة منزل با همسر همراهی‌نمایید.
40- صرفه‌جویی یک ارزش اساسی تلقی شود.
41- مدارا با همسر شعار همیشگی باشد.
42- رازدار امینی باشید.
43- همسرتان را همان‌گونه که هست بپذیرید.
44- همسرتان را تحقیر و سرزنش نکنید.
45- مچ‌گیری نکنید.
46- گذشته را فراموش کنید.
47- فداکاری داشته باشید.
48- زود قضاوت نکنید.
49- به اقوام یکدیگر احترام بگذارید.
50- از تعصب بی‌جا پرهیز کنید.
51- به روحیات همسر دقت کنید.
52- به همسرتان شخصیت و ارزش بدهید.
53- در مقابل دیگران همسر خود را سرزنش نکنید.
54- هنگام صدا زدن همسر از باجاذبه‌ترین نام استفاده کنید.
55- مواظب خشم و خروش خود باشید.
56- به سلیقه و دیدگاه همسر احترام بگذارید.
57- با همسرتان (خانم‌ها) جدی و رسمی نباشید بلکه خودمانی باشید.
58- به وظایف اخلاقی التزام جدی داشته باشید.
59- ‌پاکدامنی سرلوحة‌ کارتان باشد.
60- تلاش‌‌های همسر را مهم تلقی کنید.
61- به درد دل یکدیگر گوش دهید.
 62- با افکار دیگران تصمیم نگیرید.
63- در پیش بچه‌ها از پدر با بزرگی یاد کنید.
64- خانوادة خود را به رخ همدیگر نکشید.
65-اشتباه خود را بپذیرید.
66- حفظ صداقت و متانت با شوهر داشته باشید.
67- در خرید لوازم منزل با خانم مشورت کنید.
68- شنونده خوبی برای همسر باشید.
69- از امر و نهی دائمی پرهیز کنید.
70- افراد غریبه را با خانم خود آشنا نکنید.
71- به تفاوت‌های زن و مرد توجه داشته باشید وآنها را بیاموزید.
* دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه