سلامت جامعه در پرتو حجاب اسلامی
علی قنبریان
حجاب یکی از ارزشهای اسلامی است و در اسلام دارای جایگاه رفیعی است. احادیث بسیاری در باب آن وجود دارد و در قرآن مجید نیز در چند آیه به آن اشاره شده است.
مقاله پیشرو اوّلاً درباره چیستی حجاب و اهمیّت بالای آن در اسلام بحث می‌کند،ثانیاً درباره ریشهها و عوامل بیحجابی در جامعه اسلامی که امروزه مشکلات زیادی را به دنبال دارد، مطالبی را ارائه می‌دهد و در نهایت نیز به عوامل و راهکارهای جلوگیری از گسترش بدحجابی در جامعه اسلامی و همچنین نقش روحانیّت و علماء در جلوگیری از گسترش بدحجابی در جامعه می‌پردازد.
1- چیستی حجاب
در جامعه امروزی حجاب بر این امر معنا می‌شود که زنان زیباییهای خود را از چشم نامحرم حفظ کنند. اما معنای حجاب از این گستردهتر است.شهيد والامقام مرتضی مطهرى نتيجه تحقيقات لغوى خود را درباره واژه حجاب، چنين بيان مى كند:«كلمه حجاب هم به معنى پوشيدن است و هم به معنى پرده و حاجب، بيشتر استعمالش به معنى پرده است. اين كلمه از آن جهت مفهوم پوشش مىدهد كه پرده، وسيله پوشش است و شايد بتوان گفت كه به حسب اصل لغت هر پوشش حجاب نيست؛ آن پوشش حجاب ناميده مى شود كه از طريق پشت پرده واقع شدن صورت گيرد.» (hasanzakeri.blogfa.com)
2- اهمیت حجاب در اسلام
دین مبین اسلام به عنوان آخرین و کاملترین دین الهی از ابتدا تا به حال اهمیّت ویژهای برای حجاب قائل بوده تا آنجا که از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که فرمودند: «اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ مَنْ أَحَبَّ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْعَفَافَ وَ الْكَفَافَ»(بارخدايا به محمّد و آل محمّد و دوستان آنها پاكدامنى و كفاف روزى كن)(الكافي [ط - الإسلاميه]، ج2، ص140).
پیامبر اکرم (ص) که مقام او در نزد خداوند متعال از مقام هر انسان دیگری بالاتر است،و هر دعائی که در بارگاه الهی داشته باشد، بدون هیچ کمی و کاستی مستجاب می‌شود، در عوض هر چیزی برای خود و اهل بیت(ع) و دوستداران خود از خداوند منّان درخواست پاکدامنی را دارد و این امر نشانگر اهمیّت بسیار بالای حجاب در اسلام است.
امیرالمؤمنان علی (ع) در نهج البلاغه می‌فرماید: «عَلَيْكُمْ بِالْعَفَافِ وَ تَرْكِ الْفُجُور» (برشماست که پاکدامن باشید و گناهان را ترک کنید)(همان، ج5، ص554).
امیرالمؤمنین علی (ع) در حدیث دیگری می‌فرمایند: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ.» (بهترین عبادات باعفتی است). (همان، ج2، ص79).
با توجه به این احادیث و احادیث متواتر دیگری که راجع به حجاب وجود دارد، به راحتی میتوان اهمیّتی که دین مبین اسلام برای مسئله حجاب قائل شده است، درک نمود.
3- ریشههای بدحجابی در جامعه اسلامی
بدحجابی مسئله مهمی است که گریبانگیر جامعه امروزی ما شده و خسارتهای آن به جامعه به مراتب از خسارت جنگ نظامی بیشتر است. این مسئله که اصطلاحاً به آن «تهاجم فرهنگی» میگویند، توسط کشورهای غربی برنامه ریزی شده وهدف آن تخریب بنیان خانواده و تخریب فرهنگ اسلامی کشورهای مسلمان است که در نتیجه آن بیغیرتی در جامعه حاکم می‌شود.
عوامل گسترش بیحجابی در جامعه را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
الف) فیلم‌های مبتذل ماهوارهای
فیلم‌های مبتذل ماهوارهاییکی ازعوامل انحرافات جنسی بوده و موجب تقلید جوانان است،خصوصا خانمها ازبازیگرهای این فیلم‌ها در نوع لباس و پوشش که عمدتاً نامناسب می‌شود و این امر را مُد تلقی می‌کنند درحالیکه اینکار باعث تحریک جوانان پسر در امور جنسی می‌شود ،جوانان باید با توجه به آیات قرآن کریم و روایات ائمه اطهار(ع) ازدیدن این فیلم‌ها اجتناب کنند و این اصلی‌ترین راه برای جلوگیری از به دام نیافتادن درتله‌های شیطان به وسیله این ابزارها است، چنانچه قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید: «قُلْلِلْمُؤْمِنينَيَغُضُّوامِنْ أَبْصارِهِم ْوَ يحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكىلَهُم ْإِنَّ اللهَ خَبيرٌ بِمايَصْنَعُون» (به مؤمنان بگو چشمهاى خود را[ازنگاه به نامحرمان]فروگيرند،و عفاف خود را حفظ كنند؛ اين براىآنان پاكيزهتر است؛خداوند ازآنچه انجام مىدهيد آگاه است) (نور-۳۰).
ب) عدم تربیت صحیح فرزندان در محیط خانواده
تربیت فرزند توسط والدین یکی از عوامل اصلی و بسیار تاثیر گذار در شخصیت کودک است که آن را در سالهای بلوغ، از خود بروز می‌دهد.برای مثال وقتی که خانواده عقیدهای به مفاهیم و معارف اسلامی نداشته باشد و بیحجابی را نوعی آزادی برای خود تلقی کند این امر در کودک نیز شکل میگیرد وبر این واداشته می‌شود که به تقلید از عقایدی که خانواده آنها را سرلوحه کار خود قرار دادهاند بپردازد. امّا اگر خانواده، فرزند خود را در همان ایّام کودکی در مسیر درست هدایت نماید،باعث می‌شود که کودک به فرزند صالحی تبدیل شود و برای پیشرفت جامعه نیز مفید باشد چنانچه پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در اینباره می‌فرمایند: «الْوَلَدُ الصَّالِحُ رَيْحَانَهٌ مِنْ رَيَاحِينِ الْجَنَّهِ» (فرزند خوب و صالح گلى از گلهاى بهشت است). (مکارم الاخلاق، ص218).
ج) تبعیّت از فرهنگ اروپایی و آمریکایی
طبیعتا فرهنگ یک ملّت مسلمان با فرهنگ یک ملّت غیر مسلمان از زمین تا آسمان فرق دارد. تبعیت از فرهنگ غربی یعنی پشت کردن به فرهنگ و آداب اسلامی، چرا که فرهنگ غرب یک فرهنگ ضد اسلامی بوده و همواره در تلاش برای تخریب فرهنگ اسلامی است.
یکی از دلایل گسترش بیحجابی در جامعه اسلامی همان تبعیت از فرهنگ غربی است که یک نمونه این تبعیت در نوع لباس پوشیدن میباشد. برای مثال بسیاری از خانمها خصوصا کسانی که در سنّ جوانی هستند، بجای پوشیدن چادر و استفاده از لباسهایی که در خور شخصیّت افراد مسلمان باشد از لباسهایی استفاده می‌کنند که به هیچ وجه در شأن یک مسلمان نیست و این امر را مُد تلقی می‌کنند در حالی که این امر باعث تحریک جوانان پسر در امور جنسی می‌شود و به شدّت بنیان خانواده را تهدید می‌کند.
د) حضور پررنگ افراد بدحجاب در جامعه
نامناسب بودن فضای جامعه یکی دیگر از دلایل مهم گسترش بیحجابی است. وقتی که فضای جامعه طوری است که تعداد افراد بیحجاب در جامعه بسیار بیشتر از افرادی است که حجاب اسلامی خود را رعایت می‌کنند، این امر باعث می‌شود که جوانان تازه به دوران رسیده، به جامعه خود به دید یک جامعه بیحجاب نگاه کنند و طبعا به سوی این اوضاع گرایش پیدا کنند و خود را با آن وفق بدهند و مانند سایر افرادی که در جامعه هستند لباس بپوشند که اگر در فرهنگ سازی کردن این امر توجهی صورت نگیرد چه بسا که نسلهای آینده اوضاعشان بسیار بدتر از نسلهای کنونی باشد.
هـ) یقین نداشتن به وجود دنیایی به نام برزخ
عدم اعتقاد به عالم پس از مرگ میتواند یکی از علتهای مهمی باشد که انسان را به راههای انحرافی بکشاند، چرا که بنابر آیه شریفه «تَتَجافی جُنُوبُهُم عَنِ المَضَاجِعِ یَدعُونَ رَبَّهُم خَوفَاً وَ طَمَعَاً وَ مِمَّا رَزَقنَاهُم یُنفِقُونَ» (پهلوهایشان [در دل شب] از بسترهای خواب تهی می‌شود، پروردگارشان را در حالت بیم و طمع میخوانند، و از آنچه روزی آنها کردهایم [از علم و جاه و مال] انفاق می‌کنند) (السّجده: 32/16) انسان یا به خاطر خوفی که از خدا دارد سعی دارد که اعمال واجب خود از قبیل نماز را بجا آورد تا در روز قیامت مورد عقاب قرار نگیرد و یا برای طمعی که به نعمتهای اخروی دارد، واجبات و مستحبات خود را انجام می‌دهد که منشأ هر دو مورد اعتقاد به عالم بعد از مرگ است،امّا وقتی که انسان اعتقاد درست و حسابی به حقّتعالی و عالم پس از مرگ نداشته باشد سبب می‌شود به هرکاری دست بزند که کوچکترین آنها همان رعایت نکردن حجاب در مقابل نامحرم است.
و) فخر فروشی در کثرت زیبایی
معمولا افرادی که در جامعه پوشش نامناسبی دارند ، از جمله کسانی هستند که حیا در نزد آنها جایگاهی ندارد و با پوشیدن لباسهای نامناسب سعی در بروز زیبایی خود دارند و این امر را یک امتیاز برای خود به حساب میآورند و به آن افتخار می‌کنند؛ چرا که آنان تکامل انسان را در برهنگی او میدانند اما غافل از اینکه اگر برهنگی، فرهنگ است پس حیوانات از همه با فرهنگتر هستند. امام صادق (ع) به مفضل شاگرد خود می‌فرمایند: نظر نما ای مفضل به آنچه که انسان به سبب آن از میان سایر حیوانات از خلق جلیل القدر عظیم النفع مخصوص شده است و آن حیاء است.اگر حيا نمىبود هيچ كس مهمان‌دارى نمىكرد و وفا به وعدهها نمىنمود و حوائج مردم را بر نمىآورد و ارتكاب نيكىها و اجتناب از قبايح و بدىها نمىكرد؛ حتى بسيارى از امور واجبه را، مردم از براى حيا به عمل مىآورند، زيرا كه بعضى از مردم هستند كه اگر از مردم شرم نمىكردند رعايت حق پدر و مادر نمىكردند. و صله رحم و احسان به خويشان نمىكردند و امانتهاى مردم را پس نمىدادند و ترك معاصى نمىكردند، پس نمىبينى كه خدا چگونه عطا كرده است به آدمى هر خصلتى را كه صلاح او در آن است و امر دنيا و آخرتش به آن تمام مىشود.) ( توحید مفضل ص79).
4- راهکارهای جلوگیری از گسترش بدحجابی
همانگونه که گسترش بیحجابی دارای دلایل مختلفی است، راهکارهایی برای جلوگیری از گسترش آن نیز وجود دارد که انسانها میتوانند با رعایت کردن آنها جامعه خود را از از فساد و تباهی حفظ کنند و آن را به سوی اهداف اسلامی سوق بدهند.
جلوگیری از گسترش حجاب میتواند راهکارهای زیادی داشته باشد که به چند مورد آنها اشاره می‌شود:
الف) تربیت صحیح فرزندان
تربیت صحیح فرزندان توسط والدین را میتوان مهمترین راه هدایت فرزندان دانست که در شخصیت کودک تاثیر بسیار زیادی دارد. محیط خانواده میتواند کودک را به هر سوی هدایت نماید لذا اگر خانواده معتقد به مبانی و احکام اسلامی باشد، کودک نیز در همان مسیر رشد خواهد کرد، امّا اگر اعضای خانواده بیبند و بار بوده و به مبانی اسلام توجّهی نداشته باشد، چه بسا کودک به تقلید از رفتارهای خانواده خود به همان سوی که اعضای خانواده به آن عقیده دارند، گرایش پیدا کند.
ب) اعتقاد به دین اسلام
اعتقاد به دین اسلام را میتوان یکی دیگر از مواردی دانست که باعث جلوگیری از هرگونه انحراف اخلاقی اعم از بیحجابی و غیر آن می‌شود چرا که هدف کلّی دین اسلام هدایت تمامی انسانها میباشد و انسانها را از هرگونه فساد و تباهی پاک میگرداند. بنابر آیه نوزدهم سوره مبارکه آل عمران که می‌فرماید «إنَّ الدّینَ عِندَ اللّهِ الإسلامُ» (مسلماً دین در نزد خدا اسلام است) (آل عمران: 19/3) دین اسلام به عنوان یک دین واقعی معرفی شده است.
ج)پرهیز از دوستی کردن با افراد ناباب
پرهیز کردن از دوستی با افراد ناباب را میتوان یکی از راهکارهای جلوگیری از بسیاری از انحرافات خصوصا بیحجابی دانست، چرا که دوستان و اطرافیان انسان تاثیر به سزایی در رفتار و کردار او دارند و انسان پس از مدتی، خوی همنشینان خود را تا مقدار چشمگیری پیدا می‌کند. لذا باید در انتخاب دوستان بینا بود و از معاشرت با افرادی که انحراف اخلاقی دارند، جدّاً خودداری کرد.شاعر دراین‌باره می‌فرماید:
دوست تو از تو به باید تا تو راعقل و دین بیافزاید.
د) امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر از فروع بوده و راهکار دیگری برای جلوگیری از گسترش بیحجابی در جامعه است و در روایات اسلامی و کتب حدیثی معتبر شیعه احادیث بسیاری در باب آن آمده است. که خود دلالت بر اهمیّت بالای آن دارد.
امام سجاد (ع) دراین‌باره می‌فرماید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ وَفِّقْنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا وَ لَيْلَتِنَا هَذِهِ وَ فِي جَمِيعِ أَيَّامِنَا لِاسْتِعْمَالِ الْخَيْرِ، وَ هِجْرَانِ الشَّرِّ، وَ شُكْرِ النِّعَمِ، وَ اتِّبَاعِ السُّنَنِ، وَ مُجَانَبَهِ الْبِدَعِ، وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ حِيَاطَهِ الْإِسْلَامِ، وَ انْتِقَاصِ الْبَاطِلِ وَ إِذْلَالِهِ، وَ نُصْرَةِ الْحَقِّ وَ إِعْزَازِهِ، وَ إِرْشَادِ الضَّالِّ، وَ مُعَاوَنَه الضَّعِيفِ، وَ إِدْرَاكِ اللَّهِيف» (بار خدايا بر محمّد و آل او درود فرست، و ما را در اين روز و اين شب و همه روزهامان توفيق عطا فرما براى انجام نيكى و دورى از بدى و سپاسگزارى از نعمتها و پيروى از سنّتها [واجبات و مستحبّات] و ترك بدعتها [احداث چيزهایى در دين كه از دين نيست] و امر به‌معروف و نهى از منكر و حفظ و نگهدارى (اصول و فروع) اسلام، و نكوهش باطل و نادرستى و خوار نمودن آن، و يارى حق و گرامى گردانيدن آن، و راهنمائى گمراه، و كمك ناتوان، و رسيدن به فرياد ستم رسيده.» (صحیفه سجادیه، دعای 18).
از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که فرمودند: «إِذَا تَرَكَ امْرُؤٌ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَلْيَأْذَنْبِوِقَاعٍ مِنَ اللهِ جَلَّ اسْمُهُ»(هر گاه امّت من امر به معروف و نهى از منكر را ترك كند، بايد خود را آماده عذابى از جانب خداوند بزرگ سازد) (محمد بن علی بن بابویه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص: 255).
این احادیث و احادیث بسیار دیگری که در کتب حدیثی درباره امر به معروف و نهی از منکر روایت شده است دلالت بر اهمیّت بالای آن در دین مبین اسلام دارد.
هـ)یاد مرگ
یاد مرگ باعث جلوگیری از انجام بسیاری از گناهان اعم از بیحجابی و غیر آن می‌شود. در باب یاد مرگ و قبر و قیامت احادیث بسیار زیادی وجود دارد، حتی در برخی از احادیث دیدار اهل قبور بسیار پیشنهاد شده است چرا که این کارها باعث می‌شود که انسان خود را دریابد و بداند که این دنیا مزرعه آخرت است و اگر غفلت ورزد، دیگر فرصت جبرانی نخواهد بود و در روز جزاء رو سیاه خواهد گشت. بنابراین اگر انسان همیشه به یاد آخرت خود باشد هیچگاه دچار انحراف نخواهد شد. امام سجّاد (ع) در مناجاتهای خود در اینباره می‌فرمایند: «اى خداوند، ما را از فريب سراب آرزوها به سلامت دار و از شر و فساد آن ايمنى بخش و مرگ را در برابر ما بدار و روزى مباد كه از ياد مرگ غافل باشيم» (صحیفه سجّادیه، دعای 40).
و)معرفی فلسفه حجاب برای جامعه
افرادی که میدانند اهمیت حجاب در دین مبین اسلام چقدر است، و از مقام بالای آن خبر دارند باید برای سایر افراد نیز این امر را روشن سازی کنند و فلسفه حجاب را برای جامعه تبیین نمایند تا مردم از اهمیّت بالای آن خبر داشته باشند، چرا که بسیاری از افراد، حجاب را یک امر بیخود تلقی می‌کنند و آن را سبک میشمارند و به آن چندان توجّهی ندارند و همه اینها به این خاطر است که از مقام و ارزش والای آن در جامعه خبر ندارند.
از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده است که می‌فرمایند: «أَفْضَلُ الْعِبَادَهِ الْعَفَاف» (برترین عبادتها حجاب است). (محمّد بن یعقوب کلینی، الكافي [ط - الإسلامية]، ج2، ص: 79).
این حدیث و احادیث معتبر بسیار دیگری که در باب ارزش حجاب و عفاف آمده، مویّد مقام والای آن در اسلام است.
۵- نقش روحانیّت و علمای اسلام در جلوگیری از بدحجابی و فرهنگ‌سازی حجاب
روحانیّون و علمای اسلام، در دین اسلام دارای مقام والایی بوده و به عنوان مبلّغان دین مبین اسلام نقش بسیار زیادی در حفظ و نگهداری ارزشهای اسلامی دارند، تا حدی که پیغمبر اکرم (ص) در حدیثی گهربار در اینباره می‌فرمایند: «علماء أمّتي أفضل من أنبياء بني إسرائيل» (علماء امّت من از انبیاء بنی اسرائیل برترند). (محمّد بن محمّد مفید، كتاب المزار- مناسك المزار [للمفيد]، المقدمة، ص: 6). این حدیث گهرباردر کتب معتبر حدیثی شیعه به کرّات به چند صورت روایت شده است و همه اینها دلالت بر معتبر بودن سند آن می‌کند. بنابراین، علماء و روحانیّون میتوانند با فرهنگ سازی حجاب اسلامی در جوامع اسلامی نقش بسیار زیادی درحفظ و نگهداری آن داشته باشند.
نتیجه‌گیری
پس از ارائه مطالبی درباره چیستی حجاب، درباره اهمیت بالای حجاب در دین مبین اسلام بحث شد و احادیثی نیز در باب آن آورده شد. سپس به بحث درباره ریشهها و عوامل بیحجابی در جامعه اسلامی پرداخته شد و بعضی از این عوامل ذکر شد که عبارت بودند از: فیلم‌های مبتدل ماهوارهای، عدم تربیت صحیح فرزندان در محیط خانواده، تبعیّت از فرهنگ اروپایی و آمریکایی، حضور پررنگ افراد بیحجاب در جامعه، یقین نداشتن به وجود دنیایی به نام برزخ، فخر فروشی در کثرت زیبایی. سپس درباره عوامل و راهکارهای جلوگیری از گسترش بیحجابی در جوامع اسلامی مطالبی به میان آمد و برخی از این عوامل نیز بیان شد. در آخر نیز درباره نقش علما و روحانیون در حفظ ارزشهای اسلامی مطالبی گفته شد.
نتیجه کلی که از این مطالب به دست میآید این است که حجاب و عفاف از ارزشهای اسلامی میباشد و در حفظ بنیان خانواده تاثیر بسیاری داردو نزد خداوند متعال و در دین اسلام مقام و مرتبه بالایی دارد و احادیث بسیاری در باب آن در کتب حدیثی از ائمه معصومین (علیهم السّلام) آمده است. در قرآن کریم نیز که یک کتاب آسمانی است به آن اشاره شده است.