مصطفی میرزایی
این دسته از منتقدین عدم توانایی و قدرتمندی ملل ستم دیده را عامل گرایش به خیال می دانند چرا که معتقدند کاری غیر از این از دست آنها بر نمی آید. بررسی و تحلیل چنین دیدگاهی نیازمند تحقیق مفصل است و البته در حیطه ی این تحقیق، قرار ندارد.اما نکته مهم، روی دیگر سبک رئالیسم جادویی است و آن این که استعمارگران به سبک رئالیسم جادویی گرایش و علاقه نشان  می دهند. به عقیده ی برخی منتقدان ادبی، برخی کشورهای استعمارگر نو به عمد از همین سبک و سیاق استفاده می کنند تا از این طریق فرهنگ های غنی و ریشه دار ملل کهن را متلاشی و فرهنگ کم مایه غرب مدرن را جایگزین آن کنند. آنان با استفاده از عنصر خیال، هر جایی که لازم می دانند به کتمان حقایق مطلق می پردازند و ذهن خواننده را از درک مباحث عمیق و مهم دور می سازند. آنچنان که در کتاب آیات شیطانی با عنصر «خیال» به جنگ با «تقدس» و «وحی» آمدند و سعی داشتند القاء نمایند وحی نیز در ردیف خرافات و جادو قرار می گیرد.
به طور کلی، مهم ترین عامل گرایش برخی نویسندگان که در اختیار جریان های سیاسی استعمار نو قرار دارند، به سبک رئالیسم جادویی، این است که آنان با یاری از عنصر خیال و جادو می توانند افکار و باورهای بی اساس خود را به راحتی به خواننده بقبولانند. در حقیقت، اگر این دسته از نویسندگان می خواستند مضامین استعماری خود را از طریق مکتب رئالیسم  بیان کنند، بی فاصله اهدافشان مشخص و نقطه نظرات بی اساسشان برملا می گشت. اما در حالت ترکیب خیال و واقعیت، خواننده تیزبین نیز دچار اشتباه می شود و نمی تواند پندارهای بی سامان و بی بنیادین که آکنده از گمراهی و فریفتگی است را شناسایی کند.۱ لیندا هوتچون۲  طی مقاله ای مهم و معروف به نام «رئالیسم جادویی در ارتباط با استعمار نو « ضمن بررسی  رمان «بچه های نیمه شب» به بررسی دقیق اهداف استعمار نو و طرح های شیطانی سلمان رشدی می پردازد. او در سرآغاز مقاله خود می گوید: «رئالیسم جادویی یکی از مبانی و عناصر تشکیل دهنده پست مدرنیسم{در ادبیات داستانی} و استعمار نو است» هوتچون منشاء و مبداء رئالیسم جادویی را در کشورهای جهان سوم، خاصه آمریکای لاتین می داند و معتقد است مکتب پست مدرنیسم، این جریان را سر و سامان داده و دورادور هدایت می کند. به گفته هوتچون، رئالیسم جادویی باعث ارتباط اندامواره ای میان پست مدرنیسم و استعمار نو گشته است. او سلمان رشدی را نویسنده ای می داند که از سبک رئالیسم جادویی برای پیشبرد اهداف حساب شده استعمارگران استفاده می کند.۳
رشدی با شیوه «رئالیسم جادویی»، رمان نویسی و خیال پردازی را بهانه ای قرار دارد تا به وسیله  آن به مقدسات اسلامی ناسزا بگوید و با در هم آمیختن تخیل و واقعیت به ذخایر  بشری نظیر حضرت ابراهیم، حضرت موسی و حضرت عیسی توهین کند. از همین رو رمان   به اصطلاح پست مدرن سلمان رشدی نوعی ارتجاع و واپس گرایی و بازگشتی انحطاط آمیز به قرون وسطی محسوب می شود.  واقعیت گریزی و هتک حرمت بی شرمانه رمان سلمان رشدی، خصوصیت اسلام ستیزی دوران قرون وسطی است که «استدلال» جای خود را به «افترا» و «استهزاء» داده بود. مسئله سبک نگارش کتاب، شبه و دستاویزی برای سلب مسئولیت رشدی قرار گرفت. برخی از استدلال های حامیان غربی سلمان رشدی این بود که کتاب کفرآمیز آیات شیطانی، تخیلی بوده، جنبه خارجی و واقعی ندارد از این رو نباید کسی از آن رنجیده شود. بعدها سلمان رشدی در دفاع از کتابش اظهار داشته بود:«در این داستان از پیامبری سخن به میان آمده که نامش محمد نیست و یاران و انصار غیرواقعی پیرامون او گرد آمده اند» او همچنین در مورد سبک نگارش خود گفته است: «خوشبختانه آنچه می نویسم، نوعی افسانه امروزی است، بنابراین مسئله ای ندارد، بر کسی بر نمی خورد، گفته هایم را خیلی جدی نمی گیرند و در نتیجه لزومی هم ندارد که علیه من اقدامی بکنند.»۴ اما شواهد محکمی نشان می دهد کتاب آیات شیطانی چیزی بیش از یک رمان تخیلی است و سمبل ها و شخصیت های مورد اشاره در داستان، دلالت های قطعی برعامدانه بودن چینش کتاب است.
خطرناک بودن و موزیانه بودن رمان سلمان رشدی وقتی بیشتر درک می شود که متوجه باشیم مخاطب اصلی رمان او، شهروندان غربی هستند و اطلاعات غربی ها در مورد اسلام، آکنده از ابهام و داده های نادرست است. در حقیقت برای مخاطب کم اطلاع غربی، سبک رئالیسم جادویی، بهترین ابزار برای اسلام هراسی است.
ـــــــــــــــــــــــــــــ
۱ - مراجعه شود به:
پارسی نژاد، کامران،(1382)، «مبانی و ساختار رئالیسم جادویی»، ادبیات داستانی، شماره 66 و 67، صص5-9.
۲- linda Hutchean
۳ - به نقل از: پارسی نژاد، کامران،(1382)، «مبانی و ساختار رئالیسم جادویی»، ادبیات داستانی، شماره 66 و 67، ص 7.
۴ - زاغیان ، مریم ، (1388)، «هجمه سلمان رشدی و ادامه استراتژی اسلام ستیزی در غرب»، فصل نامه پانزده خرداد، دوره سوم، سال پنجم، شماره 19، ص92.