اهمیت سرشماری نفوس و مسکن و ضرورت همکاری با ماموران (بخش پایانی)
اطلاعات و آمار مهم‌ترین حلقه توسعه و پیشرفت
فریده شریفی
جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های آماری از حلقه‌های توسعه و پیشرفت هر جامعه‌ای به حساب می‌آید. امروزه دانایی بشر منوط به داده‌ها و اطلاعاتی است که به کمک آمار و سرشماری به دست می‌آید و از طریق آنها می‌توان از وضعیت جامعه باخبر شد، کاستی‌ها، چالش‌ها و بحران‌های موجود را ارزیابی کرد و با ارائه راهکارها از پیدایش آنها در سال‌های آینده جلوگیری نمود.
در واقع بدون هیچ تردیدی می‌توان گفت که یکی از شاخص‌های اصلی توسعه در کشورها داشتن نظام و فرآیندهای کمی و کیفی فعالیت‌های آماری است.
تجربه نشان داده که جوامعی در شرایط آرامش و ثبات به سر می‌برند و قادر به تامین منافع ملی خود در بهترین شرایط و امکانات هستند که از نظم و ترتیب و برنامه‌ریزی در همه امور برخوردار هستند و این هدف تحقق نمی‌یابد مگر به فضل در اختیار داشتن آمار و اطلاعات در همه زمینه‌ها، چرا که اتکا به اطلاعات دقیق آماری قدرت برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری را افزایش می‌دهد و دقت و هوشیاری برنامه‌ریزان و سیاستگذاران را بالا می‌برد.
آمار و برنامه‌ریزی از دیدگاه اسلام
محققان قدمت سرشماری در جهان را به بیش از 3700 سال قبل از میلاد مسیح می‌دانند اما اولین سرشماری جهان به روش نوین در سال 1794 در کشور سوئد انجام شده است و پس از آن کشورهای دیگر نیز با پیروی از همان روش به شمارش افراد جامعه خود پرداختند.
حجت‌الاسلام والمسلمین «محسن قرائتی» در این زمینه می‌گوید: اسلام هم سرشماری و آمار دارد، حدیث آن هم این است که پیامبر اعظم(ص) فرمود: «هر کس اسلام را تلفظ کرد و اشهد ان لا اله الا الله، اشهد ان محمدا رسول‌الله(ص) گفت، اسمش را بنویسید و او را جزو مسلمانان به حساب آورید...
امام صادق(ع) نیز فرمود، برنامه‌ریزی نیمی از زندگی است و امام رضا(ع) به مسلمانان توصیه فرمود که زمانشان را به چهار بخش تقسیم کنند، زمانی برای مناجات با خدا، زمانی برای تامین معاش، زمانی برای معاشرت با برادران و معتمدانی که عیب‌ها را می‌‌گویند ولی در دل آنها را دوست دارند و ساعتی برای کسب لذت‌های حلال که با بخش آخر یعنی کسب لذت‌های حلال توانایی انجام دادن سه بخش دیگر به دست می‌آید.
از این آیات و روایات چنین برمی‌آید که برنامه‌ریزی در اسلام اهمیت فراوانی دارد. نظام هستی و قوانین حاکم بر آن از برنامه‌ریزی و نظمی شگفت‌انگیز حکایت می‌کند و اندکی تعمق در این نظام نشان می‌دهد که پروردگار مهربان هر چیز را در جای خویش قرار داده است، جهان آفرینش با بی‌کرانگی عظیمی که دارد سرشار از نظم، انسجام و ترکیب‌های حساب شده است.
گردش کرات آسمانی و قرار گرفتن آنها در مدارهای مشخص، پیدایش شب و روز تغییر فصول و استقرار موجودات، کائنات و پدیده‌های گوناگون جهانی همه و همه نشان‌دهنده نظم آشکار و برنامه‌ریزی دقیق در جهان است که فقط از عهده خداوند لاشریک برمی‌آید که همه چیز را آفریده و به دقت برنامه‌ریزی کرده است.
آمار و سرشماری از دیدگاه رهبری
بدون شک برای برنامه‌ریزی بهینه و کارآمد، داشتن آمار و اطلاعات صحیح امری بدیهی است. بر این اساس، کسب آمار و داده‌های اطلاعاتی برای همگان به ویژه برنامه‌ریزان و مدیران رده بالای جوامع بسیار ارزشمند و انکارناپذیر است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌‌الله خامنه‌ای در زمینه اهمیت آمار و سرشماری در جمع مسئولان ستاد سرشماری عمومی نفوس و مسکن می‌فرمایند: «همه توجه داشته باشند که پایه برنامه‌ریزی‌های کشور آمار است که با سرشماری به دست می‌آید. هر چه سرشماری دقیق‌تر و صحیح‌تر باشد، برنامه‌ها صحیح‌تر و درست‌تر خواهد بود و امکان موفقیت برنامه‌های آبادانی و سازندگی کشور بیشتر خواهد بود.»
ایشان به اهمیت دقت و صحت آمارها و ضربه سنگینی که آمار غلط به کشور میزند اشاره و تصریح می‌کند: «در آمارها هم باید وضعیت موجود تبیین شود و هم روند تغییرات شناسایی شود تا در روزگار کنونی که سرعت تغییرات در آن بسیار زیاد است، مسئولان و تصمیم‌گیران کشور بر اثر تغییر روندها غافلگیر نشوند.»
رهبر انقلاب اسلامی به نقش تعیین‌کننده آمار در اقتصاد مقاومتی نیز اشاره و تاکید می‌کنند: «راه علاج واقعی مشکلات کشور، اقتصاد مقاومتی است و اگر تمام راه‌های دنیا هم به روی ما باز شود اما اقتصاد درون‌زا نباشد در نهایت این معادله، معادله‌ای شکست‌خورده است.»
ایشان همچنین با تایید استفاده از ابزارهای جدید در جمع‌آوری و پردازش اطلاعات آماری خاطرنشان می‌کند: «متاسفانه کشور از لحاظ آمارگیری عقب است و حتی برخی مسئولان از حقایق و آمارهای واقعی در بعضی بخش‌ها مطلع نیستند.» رهبر فرزانه انقلاب اسلامی مشارکت گسترده مردم در طرح سرشماری نفوس و مسکن امسال را ضروری و موجب کسب آمار صحیح و متقن برای پیشرفت و آبادانی میهن اسلامی عنوان و از مردم می‌خواهند که با دقت و حوصله به سؤالات ماموران سرشماری پاسخ دهند.
اهمیت آمار در زندگی انسان
در سرشماری عمومی نفوس و مسکن داده‌ها و اطلاعات درباره تعداد، ساختار و ویژگی‌های عمده افراد جامعه و واحدهای مسکونی جمع‌آوری می‌شود و نتایج در اختیار برنامه‌ریزان، سیاستگذاران، پژوهشگران و سایر کاربران گذاشته می‌شود تا با تدوین برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور را به سمت وضعیت مطلوب سوق دهند. تصمیم‌گیران و کارشناسان در حوزه‌های مختلف به این طریق قادر خواهند بود روندهای گذشته جمعیت را شناسایی و مسیر تحولات آینده را پیش‌بینی کنند.
دکتر «محمدحسن قدیری ابیانه» کارشناس مدیریت استراتژیک در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان اهمیت آمار و سرشماری در زندگی انسان‌ها را همانند رشته‌های عصبی در بدن ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «آمار حکم رشته‌های عصبی در بدن را دارد چرا که همان‌گونه که اگر بخشی از بدن مانند دندان‌ها پوسیده شده و آسیب ببینند عصب‌ها این مشکل را به مغز منتقل کرده و فرد را مجبور به مداوا و درمان می‌کند، آمار هم کاستی‌ها، مشکلات و چالش‌ها را به دولتمردان، سیاستگذاران و تصمیم‌گیران منتقل کرده و آنها را به تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و یافتن راهکار وادار می‌کند.»
به گفته این کارشناس، همان‌طور که درد نشان‌دهنده بیماری و عدم سلامت بخشی از بدن یا تمام آن می‌باشد و فرمان رشته‌های عصبی حکم زنگ خطر را دارد انتشار آمار هم هشدار‌دهنده است و به سیاستگذاران و تصمیم‌گیران اعلام می‌کند که هر چه سریع‌تر چاره‌اندیشی کنند و راهکارهای مناسب را ارائه دهند.دکتر قدیری ابیانه معتقد است، هر چند انتشار آمار و ارقام و داده‌ها ممکن است برای مسئولین دردرآور باشد ولی نقاط ضعف را نمایان ساخته و مسئولین را به رفع آن و چاره‌اندیشی وا می‌دارد.
کاربردهای سرشماری
مهم‌ترین عامل در فرآیند سرشماری نفوس و مسکن استفاده از تمامی امکانات بالقوه و بالفعل کشور در تمام بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به دنبال آن تحلیلی متقن علمی، جامع و کاربردی در راه تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی است.
کارشناسان اقتصادی معتقدند شناخت وضعیت موجود از نظر کمیت و کیفیت مسکن، وضعیت اشتغال و بیکاری، تورم و شاخص‌های توسعه و پیشرفت یا متقابلا رکود و عقب‌ماندگی از طریق جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های آماری میسر است که این مسئله نیز باید هر چند سال یک بار انجام شود تا اطلاعات به روز باشد و قدرت تصمیم‌گیری را افزایش دهد.
«سارا راجیان» کارشناس حسابداری در این زمینه می‌گوید: «در هر سازمانی برای نمایش کمی و کیفی عملیات‌های صورت گرفته از داده‌ها و اطلاعات آماری استفاده می‌شود بنابراین اگر در روند کاری و برنامه‌ریزی سازمانی پیشرفتی مشاهده نمی‌شود به دلیل این است که در ساختار تشکیلاتی خود نظم و ترتیبی قائل نشده و از داده‌های مفید آماری استفاده نکرده‌اند.»
به گفته این کارشناس بدون در دست داشتن آمار کافی، اهداف راهکارها و فعالیت‌های یک سازمان در مسیر درستی هدایت نمی‌شود و به بیراهه می‌رود.دکتر قدیری ابیانه کارشناس مدیریت استراتژیک نیز معتقد است، شفاف‌سازی و ارائه آمار و اطلاعات دقیق لازمه تصمیم‌گیری و عمل سالم و صحیح می‌باشد و داده‌های آماری می‌تواند در تنظیم برنامه‌ها، عملکرد تمام دستگاه‌های دولتی و خصوصی و حتی زندگی شخصی افراد موثر باشد و مورد توجه قرار گیرد.
علاوه بر کاربردهای سرشماری و آمار در وضعیت اقتصادی جامعه، شناخت جمعیت شهری و روستایی، شناخت جمعیت در حال تحصیل و نیازمند تحصیل برای تامین مدارس، دانشگاه‌ها و واحدهای آموزشی، شناخت جمعیت فعال و شاغل و اندازه‌گیری میزان بیکاری، همچنین شناخت تفاوت‌های اجتماعی زنان و مردان و برنامه‌ریزی در این زمینه از جمله دیگر کاربردهایی هستند که کارشناسان اجتماعی بر آن تکیه دارند و معتقدند با استفاده از دانش آمار و سرشماری می‌توان معضلات و چالش‌های اجتماعی را برطرف و برای آینده‌ای بهتر و شکوفاتر برنامه‌ریزی کرد.
چالش‌های نظام آماری
سرشماری نفوس و مسکن و جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های آماری باید در سمت و سویی باشد که به برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این امکان را بدهد که با نهایت هوشیاری و دقت به تصمیم‌گیری بپردازند. در غیر این صورت آمار و اطلاعات فقط حکم یک سری اعداد و ارقام بی‌شماری را پیدا می‌کنند که تنها برای پر کردن صفحات گردآوری شده‌اند!
اطلاعات درست و قدرتی که در آن نهفته است همچون چراغ پرنوری است که هرگونه ابهام و تاریکی را برطرف و شاخص‌های توسعه را یکی پس از دیگری روشن می‌سازد. با این وجود برای سرشماری و گردآوی داده‌های آماری دقیق عوامل چالش‌‌زایی وجود دارد که باید مد نظر کارشناسان و مسئولین قرار گیرد.
«رامین کاملی» کارشناس آمار به برخی از این چالش‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «پایین بودن سواد و فرهنگ آماری و کم‌کاری و کاستی برخی از رسانه‌‌ها در فرهنگ‌سازی آماری، عدم پرداخت دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی به مقوله آمار، فقدان مهارت و ضعف واحدهای آماری در برخی از سازمان‌ها و محدودیت‌های قانونی در جذب و به‌کارگیری نیروی انسانی از جمله عواملی است که نظام آماری موجود را با چالش‌ها و کاستی‌هایی رو‌به‌رو می‌کند.»
به گفته این کارشناس، آمار در همه زمینه‌ها حرف اول را میزند به همین دلیل ضرورت دارد تا هم مردم و هم مسئولین در طرح عظیم ملی سرشماری نفوس و مسکن مشارکت و همکاری کنند تا برنامه‌ریزان بهتر بتوانند در جهت حل مشکلات جامعه برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کنند و مدیران هم بهتر بتوانند پاسخگوی افکار عمومی جامعه باشند.