رشد شتاب علمی کشور، رتبه اول علمی ایران در منطقه و ضرورت پیشتازی علمی در جهان از موضوعاتی است که همواره در سیاست‌های کلی و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی مورد تاکید و توجه قرار گرفته است.
پیشرفت خیره‌کننده علمی کشور در سال‌های 2004 تا 2012، ایران را به یک مدل ارزشمند در توسعه علم و فناوری در جهان تبدیل کرد و طبق مقالات و مستندات موجود، احتمال‌های زیادی برای حضور ایران در بین 10 کشور برتر جهان مطرح شد.
اما متاسفانه در دولت یازدهم سیاسی شدن مهمترین متولی تولید علم و فناوری در کشور و ارائه آمارهای ناصحیح و غیرمرتبط در این زمینه، باعث از دست رفتن یکی از مهم‌ترین دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در جهان شد.
به نظر می‌رسد پیگیری منویات مقام معظم رهبری در تلاش برای افزایش شتاب علمی کشور با وضعیت موجود در وزارت علوم و عملکرد آن به هیچ عنوان همخوانی ندارد و هیچ یک از نهادهای مرتبط و دلسوز نیز تاکنون در این زمینه ورود نکرده‌اند.
سیاسی کاری و فرار از رسالت اصلی در وزارت علوم، اصلی‌ترین علت افت علمی کشور در دو سال اخیر است. شتاب منفی تولید علمی کشور را تنها می‌توان با انسجام سازمانی و فراهم کردن شرایط لازم در وزارت علوم و دانشگاه‌ها به وجود آورد.
اداره برخی از قسمت‌های این وزارتخانه توسط نیروهای افراطی و ایجاد تنش‌ها و درگیری‌های بی‌حاصل و مغرضانه سیاسی، وزارت علوم را به یکی از خبرسازترین وزارتخانه‌های دولت یازدهم تبدیل کرده است.
به گزارش فارس؛ عدم سیاستگذاری و اهتمام به مسائل علمی، اولویت یافتن مسائل سیاسی و حاشیه‌ای، بحران‌سازی علیه بورسیه‌ها، دروغ‌سازی در مورد نهادهای نظارتی، مصاحبه‌های بی‌مبنای مسئولین، افشای اسناد دولتی، پاداش چند ده میلیونی مدیران، نامه‌نگاری‌های رفت و برگشتی، برنامه‌ریزی برای عدم جذب و اعلام عدم نیاز به بورسیه‌ها، به‌کارگیری مدیران رد صلاحیت شده، درگیری با کمیسیون آموزش مجلس و نافرمانی از آرای کمیسیون اصل نود از حاشیه‌هایی است که طی سه سال اخیر در وزارت علوم شاهد بودیم.
متاسفانه تولید مستندات علمی ایران در سال 2014 نسبت به دو سال قبل به میزان بیش از یک و نیم درصد افت کرده است.
همچنین کل تولیدات علمی سال 2014 نسبت به سال گذشته، به اندازه دو هزارم افزایش یافته است. این در حالی است که تولیدات علمی کشور نسبت به سه سال پیش تنها حدود یک درصد افزایش داشته است.
با تکیه به این آمارها، می‌توان دریافت رتبه اول تولید علم منطقه که ایران آن را در سال 2011 به دست آورده است، ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور واگذار شود.
براساس این گزارش، به منظور آسیب‌شناسی بهتر لازم است که وضعیت علمی کشور در رشته‌های مختلف مربوط به وزارت بهداشت و وزارت علوم به تفکیک بررسی تا مشخص شود علل اصلی افت شتاب علمی کشور در دو سال اخیر، چه مواردی است.
با مطالعه تفکیکی رشته‌ها درمی‌یابیم که در اکثر رشته‌های مرتبط با وزارت علوم، شاهد افت حیرت‌آور در سال‌های گذشته هستیم.
براساس این گزارش، در سال 2015، جمهوری اسلامی با تولید 39727مستند علمی در نمایه اسکوپوس در رتبه 16 دنیا قرار گرفته است.
با در نظرگرفتن تولید 43389 مستند علمی در سال قبل از آن و با یک حساب سرانگشتی به یک افت خیره‌کننده می‌رسیم. افت رشد علمی ایران در سال 2015 به عدد منفی رسیده و مقدار منفی هشت و نیم درصد را به خود اختصاص داده است.
اگر تغییرات سرعت رشد علمی کشور را به صورت شتاب رشد علمی تعریف کنیم، درسال2015 کشور دارای شتابی کاملا منفی به اندازه سیزده و نیم درصد بوده است. این عدد بر مبنای تولیدات علمی سه سال اخیر استخراج شده است.
با توجه به آمارهای مطرح شده از سوی وزارت علوم کاملا مشهود است که این وزارتخانه در صدد است با اتکا به آمار متزلزل پایگاه‌های ناشناس و نه چندان معتبر مانند نشریه «لایدن»، پایگاه «یو‌اس‌نیوز» و «تایمز» کم کاری خود را به هر نحو ممکن در این قضیه توجیه و تفسیر کند. در آمارهای ارائه شده وزارت علوم نشانی از نمایه‌های معتبر و اثر‌گذاری مثل اسکوپوس(Scopus) یا تعداد مستندات علمی بر مبنای نمایه تامسون رویترز (ISI) دیده نمی‌شود.
نگاهی به 500 مقاله پر استناد مربوط به جمهوری اسلامی ایران تا سال 2015 در نمایه اسکوپوس نشان می‌دهد که کمتر از 15 مورد از این مقالات در دوران دولت تدبیر و امید منتشر شده است. یعنی کمتر از سه درصد این مقالات مربوط به این دولت بوده و بیش از 70 درصد این مقالات در دولت‌های نهم و دهم منتشر شده است.
به عبارت دیگر در حال حاضر (با در نظر گرفتن سال 2013 به عنوان سال کارکردی دولت تدبیر و امید)، دولت‌های نهم و دهم بیش از 23 برابر دولت تدبیر و امید، تولید محتوای کیفی و پراستناد داشته‌اند.
نگاهی به شیب افزایش رشد علمی مستندات علمی تولید شده در دولت‌های نهم، دهم و یازدهم، ناکارآمدی سیاست‌های وزارت علوم دولت روحانی در این عرصه را به روشنی هویدا می‌کند.
ایران در سال‌های اخیر به صورت مستمر در حال از دست دادن سهم تولید علم منطقه‌ای خود است.
این در حالی است که سهم از دست رفته ایران در منطقه توسط عربستان سعودی بلعیده شده و اقتدار علمی این کشور در منطقه به شدت تقویت شده است. نگاهی به آمار سال‌های 2011 تا 2015 نشان‌دهنده این واقعیت تلخ است.
بر اساس این گزارش، لازم است وزارت علوم تدبیر ویژه‌ای در نظر بگیرد و به جای پرداختن به حاشیه‌های سیاسی فکر اساسی برای افزایش شتاب علمی کند.