بازدارندگی حسادت(پرسش و پاسخ)
پرسش:
مفهوم حسادت، انگیزه‌ها و راهکارهای درمان این بیماری قلبی را توضیح دهید؟
پاسخ:
مفهوم حسد
حسد ناخشنودی از موفقیت کسی و زوال نعمت او را تمنا کردن است.
حسد حد افراطی رفتار کسی دانسته شده که از نیک‌بختی دیگران رنج می‌برد.
بر پایه تعریفی حسد، آرزوی نابودی نعمت‌های دیگران و خواستن آن نعمت‌ها فقط برای خود است. لکن در تعریفی دقیق‌تر، حسد آرزوی زوال نعمت‌های دیگران است که چه بسا با تلاش برای نابودی آن همراه باشد.
با توجه به اینکه دانشمندان علم اخلاق برای حسد مراتبی را ذکر کرده‌اند، به نظر می‌رسد، این تعریف‌ها به مراتب حسد نیز اشاره دارد.
حسد در آیات و روایات
واژه حسد و مشتقات آن در چهار آیه از قرآن کریم به کار رفته است.
(نساء-54)، (بقره -109)، (نساء، 32)، (فلق -5)
حسادت برادران حضرت یوسف(ع) و نفرت شدید آنان از او، نمونه‌ای از حسادت در قرآن است. همچنین واژه بغی در برخی از کاربردهای قرآنی، دارای وجه معنایی حسد است. از طرفی احادیث فراوانی در نکوهش حسد و بیان انگیزه‌ها و نشانه‌های آن وجود دارد. بنا بر حدیث نبوی حسد از خوی‌های ناپسندی است که هیچ‌کس از آن در امان نیست (علی بن ماوردی، ادب الدنیا والدین، ج 1، ص 261)
در حدیثی دیگر حسد از صفات بسیار زشت و از خطرناک‌ترین و بزرگ‌ترین گناهان و نخستین گناهی است که در آسمان‌ها ابلیس و در زمین قابیل مرتکب آن گردیده است. و بر اثر ابتلای به آن برادرش هابیل را کشت. (همان) همچنین علی(ع) می‌فرماید: «راس الرذائل الحسد» ریشه تمامی رذائل و صفات ناپسند حسادت است. (مستدرک الوسائل، ج 12، ص 21).
و در روایتی دیگر آن حضرت می‌فرمایند: «اسوء الناس عیشا الحسود» بدترین مردم از نظر زندگی حسود است (عیون الحکم و المواعظ، ص 191)
انگیزه‌های حسد
غزالی انگیزه‌های حسد را هفت چیز برشمرده است: 1- دشمنی و کینه‌توزی 2- به خود نازیدن 3- غرور و تکبر 4- اظهار شگفتی از داشته‌های دیگران 5- ترس از دست دادن داشته‌های خود 6- عشق به ریاست 7- خباثت نفس
او به نکته دیگری نیز توجه داده است و آن اینکه حسد اساسا ریشه در قلب و بنابراین صفت قلب است. این صفت قلبی گاه در زبان و یا رفتار بروز می‌کند که در این صورت انسان مرتکب گناه (مظلمه) شده و باید از کار خود حلالیت بطلبد.
اما گاه حسادت در همان مرحله قلب باقی می‌ماند، در این صورت انسان فقط مرتکب گناهی بین خود و خدا شده است. این در حالی است که اگر این حسدورزی قلبی را به راستی ناروا بداند و خودرا در دل نکوهش کند، وظیفه مقابله با حسد را نیز بجا آورده است؛ (محمدبن غزالی، احیاء العلوم‌الدین، ج 3، ص 204)
حسد در صورتی که در گفتار یا کردار بروز کند، گناه کبیره به شما رفته و حرام است و صرف خطور آن در قلب بدون ترتیب اثری بر آن حرام نمی‌باشد. ادامه دارد