گروه گزارش
موضوع پرداخت وام ازدواج كه اين روزها  با افزايش مبلغ آن به ده ميليون تومان، داغ‌تر شده است، عملا با یک سد بزرگ مواجه شده و بانک ها نسبت به آن ابراز ناتوانی می کنند.
اين تسهيلات كه از سال 1388 تصويب شده و به زوج هاي متقاضي پرداخت مي شود از همان سال با رقم دو ميليون تومان تعيين شد و بعداز گذشت چند سال به مبلغ سه ميليون تومان رسيد و با وجود اينكه در شرايط دريافت آن قيد شده است كه اگر زوجين داراي شرايط خاصي مثلا دانشجو يا طلبه باشند و سن شان از 25 سال كمتر باشد مي توانند از تسهيلات وام 5 ميليون توماني استفاده كنند اما به گفته خيلي از زوج هاي جواني كه اتفاقا چنين شرايطي را هم دارا بودند اين مبلغ به آنها تعلق نگرفته است!
حال و در چنين شرايطي كه هنوز پرداخت مبالغ ناچيز قبلي در هاله‌اي از ابهام وجود دارد و عده زيادي نسبت به اين نحوه پرداخت معترض هستند، زمزمه هاي تصويب پرداخت وام ده ميليون تومانی از سوي مجلسي‌ها شنيده مي شود. زمزمه هايي كه معلوم نيست با وجود مشكلات پيش روي وام قبلي چطور مرتفع خواهد شد.
وام 10 ميليوني به سفره عقد مي رسد؟
بعد از منتشر شدن اين خبر، بسياري از زوج‌هاي جوان چشم به راه نشسته‌اند تا ببينند سرانجام دريافت وام ازدواج آن هم از نوع ده ميليون توماني آن چه خواهد بود؟
 آن زماني كه وام سه ميليون تومان بود، آن‌قدر دنگ‌و‌فنگ و مشكلات متعددي پيش روي متقاضيان آن قرار داشت و حالا اگر بگوييم اين مشكلات شايد به اندازه 7 ميليون توماني كه قرار است افزايش بيابد چند برابر شده است، پر بيراه نگفته ايم.
اما وام ده ميليوني از كجا شروع شد؟
 تقريبا اواخر فروردين ماه سال جاري بود كه خبر پرداخت وام 10 ميليون توماني ازدواج درست مثل همان خبر وام 3 و 5 ميليون توماني سر و صداي زيادي به راه انداخت. وامي كه به نوعی حكايت جذاب اما پر فراز و نشيبي است.
هرچند  مجلسي‌ها  تلاش‌کردند تا اين تسهيلات به اندازه مطلوبي افزايش پيدا كند و شرايط هم براي دريافت اين وام كمي بهبود بيابد اما زماني كه پاي گلايه زوج هاي منتظر كه مدت هاست در نوبت دريافت وام نشسته‌اند مي نشينيم مي بينيم كه اين تلاش‌ها حداقل تا كنون كه چندان به بار ننشسته است آن‌قدر كه حتي خبر افزايش اين وام به مبلغ 10 ميليون تومان هم نتوانسته اين گلايه‌ها را مرتفع كند.
وام ده میلیونی کی کلید خورد؟
نمایندگان مجلس نهم روز24 فروردين ماه سال جاري و در پایان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه 95 با پیشنهاد الحاقی حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم با لایحه افزايش وام ازدواج موافقت کردند.
بر این اساس به منظور حمایت از ازدواج جوانان، بانک مرکزی موظف است کلیه بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور را ملزم کند به اندازه سهم خود از مجموع سپرده‌های قرض الحسنه پس انداز و جاری در پرداخت تسهیلات قرض الحسنه مشارکت کرده و تسهیلات قرض الحسنه ازدواج را در اولویت نخست پرداخت قرار دهد.
براساس تبصره هاي اين لايحه، تسهیلات قرض الحسنه ازدواج برای هر یک از زوجین از 3 میلیون تومان به 10 میلیون تومان با دوره بازپرداخت 4 ساله افزایش می‌یابد و همچنين بانک مرکزی موظف است اعطای تسهیلات قرض الحسنه ازدواج را به نحوی مدیریت کند که تعداد جوانان در صف وام ازدواج در پایان هر ماه کمتر از 50 هزار نفر باشد.
اما تا قبل از تصويب اين لايحه ماجرا از اين قرار بود كه وام ازدواج، آن هم با سود چهار درصد، به تمام زوج هاي جواني كه از تاريخ عقدشان بيش‌از يك سال نگذشته است تعلق مي گرفت، تازه اگر اين زوج‌ها شرايط خاصي داشته باشند يعني مثلا دانشجو يا طلبه باشند و يا مهريه تعيين شده از 110 سكه كمتر باشد و يا سن ازدواج زوجين از 25 سال پايين‌تر باشد، اين هديه شيرين يا به قول مسئولان كمك هزينه ازدواج ،از سه ميليون تومان به پنج ميليون تومان افزايش مي يابد.
 البته فراموش نشود كه همه اين اما و اگرها تحت شرايطي است كه بانك‌ها بودجه داشته باشند. چون زوج‌هاي زيادي با گلايه نسبت به اين وعده واهي، گفته‌اند كه با وجود اينكه مثلا دانشجو بوده‌اند و تمام شرايط دريافت وام 5‌ميليون توماني را داشته‌اندبانك از پرداخت مبلغ 5 ميليون تومان شانه خانه خالي كرده و حاضر نشده كه اين مبلغ را پرداخت كند، آن هم با بهانه اي مثل اينكه بودجه كم است و يا فعلا بخشنامه اي صادر نشده و يا ....
خلاصه كه انگار ديوار بهانه تراشي بانك‌ها تا بوده و بوده براي پرداخت اين وام بلند بوده و اين قصه همچنان سر دراز دارد. قصه اي كه مثلا قراربود باري از دوش زوج‌هاي جوان بر دارد اما خودش تبديل به باري سنگين و بروکراسی‌های اداری شده است!
يك بام و دو هواي وام ازدواج
در صورتي كه مدت هاست بسياري از نهاد‌ها و سازمان‌هاي مختلف با شعار ازدواج آسان سعي در ترغيب جوانان براي تشكيل خانواده و عبور از سد ازدواج دارند، در عمل بروز چنين مشكلاتي يعني عدم همكاري لازم در زمينه تهيه مخارج ازدواج و از جمله وام 4 درصدي ازدواج، مغايرت زيادي با اين شعار يعني ازدواج آسان ايجاد كرده است.
ناچيز بودن مبلغ وام ازدواج از يك طرف، طولاني بودن روال تكميل و ارسال مدارك از طرف ديگر ،همچنین طولاني بودن نوبت انتظار براي زوج هاي در نوبت و از همه مهم‌تر خبر ناگهاني متوقف شدن اين پرداخت‌ها شوك بزرگي براي خيلي از زوج هاي جوان محسوب مي شود.
سال هاي زيادي وضع به همين منوال بود، مثلا زوج‌هاي بسياري تمام مدارك خود را تكميل و ارسال كردند و درست لحظه اي كه منتظر بودند تا در نهايت يك هفته ديگر اين وام به حساب شان پرداخت شود، ناگهان مسئولان اعلام كردند كه تا اطلاع ثانوي پرداخت وام ازدواج متوقف شده است و اصلا معلوم نيست تا كي اين وضع ادامه مي يابد.
سال گذشته علی اصغر میرمحمدصادقی، مدیر کل اعتبارات بانک مرکزی طي يك نشست خبري در پاسخ به سؤال خبرنگار كيهان با تاکید براینکه بانک‌ها امکان پرداخت وام ازدواج از منابع قرض الحسنه موجود را ندارند، افزود:‌ «پیشنهادات عملی‌مان را برای از سرگیری پرداخت وام ازدواج به دولت ارائه خواهیم داد.یکی از نگرانی‌های سال 92 بانک مرکزی پرداخت وام ازدواج بوده است. قبل از سال 88 افرادی که ازدواج می‌کردند برای دریافت وام ازدواج باید عقدنامه خود را به سیستم بانکی برده و نسبت به اخذ این وام اقدام می‌کردند، از آنجایی که شکایات مردمی از این رویه درباره عدم تعلق تسهیلات ازدواج به برخی افراد بالا گرفته بود بانک مرکزی تصمیم گرفت سامانه ازدواج را راه‌اندازی کند.
مير محمد صادقي همچنين تصريح كرد: «طی 5 سال گذشته و تا سال 94 در مجموع 5 میلیون و 300 هزار و 670 نفر وام ازدواج دریافت کرده‌اند. بالغ بر 136 هزار میلیارد ریال در 5 سال گذشته به مردم وام ازدواج پرداخت شده است اما هنوز یک میلیون و 143 هزار نفر در صف وام ازدواج هستند. ضمن اينكه درباره فعال نبودن سامانه ازدواج برای برخی از بانک‌ها و شکایات مردم در این خصوص بايد گفت، برخی اوقات نسبت تسهیلات به سپرده برخی‌ها به صددرصد می‌رسد و بانک مرکزی موقتا سامانه را برای آنها غیرفعال می‌کند تا زمانی که سپرده جدید بگیرند و منابعشان بالا برود.»
و اما امسال هم همچون سال گذشته با شکوه و گلایه بسیاری از زوج‌های جوان درباره عدم پرداخت وام ازدواج روبرو هستیم.
زوج‌های جوانی که با هزار امید و آرزو در صف دریافت این وام هستند، وامی که هنوز مشخص نیست طبق قانون جدید، ده میلیون تومان است یا نه مثل روال گذشته سه میلیون تومان دریافت خواهند کرد؟
وام ازدواج شايد وقتي ديگر
به اعتقاد بانكي‌ها دلايل مختلفي براي عدم پرداخت وام ازدواج وجود دارد. دلايلي كه  روي هم رفته همه دست به دست هم داه و موجب كندي و شايد هم عدم پرداخت وام ازدواج مي‌شود!
رشد منفی سپرده‌های بانکی و افزايش تکالیف قانونی در قانون بودجه باعث کند شدن پرداخت تسهیلات شده است و اين يكي از مهم‌ترين دلايلي است كه برخي از مديران بانك‌ها به آنها اشاره كرده اند.
یکی از مشکلات ما در راه تهیه این گزارش عدم همکاری بانک‌ها و مصاحبه نکردن مسئولان مربوطه درباره مشکلات پیش روی وام‌های ازدواج بود و اغلب روسای بانک‌ها حاضر به گفت‌وگو با نام حقیقی خود نبودند.
مدير يكي از بانك هاي دولتي كه نخواست نامش عنوان شود درباره دلايل مهمي كه باعث كند شدن روال پرداخت هاي وام ازدواج و در نتيجه انتظار بيشتر زوج هاي جوان مي شود به گزارشگر كيهان مي گويد: «افزایش سرفصل‌های قرض‌الحسنه از دیگر دلایل وضعیت منفی حساب‌های قرض‌الحسنه در سال‌های گذشته است كه باعث  شده مشتریان و متقاضیان قرض‌الحسنه براساس این سرفصل‌ها اضافه شود؛ این سرفصل‌ها شامل وام‌های ازدواج، جهیزیه، درمان، تعمیرات مسکن، ایجاد حمام روستایی، کمک هزینه تحصیلی، کمک برای ایجاد مسکن در روستا، نیازهای متفرقه و جوانان ودیعه مسکن زندانیان موثر (ورشکسته)، افراد معرفی شده از کمیته امداد و بهزیستی، بنیاد تعاون زندانیان، مشاغل خانگی، مصوبات سفرهای استانی، کارکنان سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی، صندوق‌های رفاه دانشجویان و ایثارگران و حوادث غیرمترقبه است. بنابراين مي بينيم كه پرداخت وام ازدواج آن طوري هم كه به نظر مي‌رسد اولويت خيلي از بانك‌ها نيست و با وجود اين سرفصل‌ها طبيعي است كه خيلي از مواقع اين وام كم بيايد.» هر چند هنوز هم و تا اين جاي كار ،دليل پرداخت نشدن وام ازدواج به گردن مبلغ 5‌ميليون توماني آن افتاد اما هنوز هم زوج هاي جوان مي گويند تا آخرين روزي كه اين وام پرداخت شده است، خبري از 5 ميليون تومان نبوده و همچنان مبلغ آن فقط 3 ميليون تومان بوده است، این در حالی است که طبق قانون بودجه سال جاری، مبلغ وام ازدواج ده میلیون تومان است!
معاون تسهيلات و اعتبارات يكي ديگر از شعب بانك‌های دولتی پرداخت كننده وام ازدواج درباره دلايل عدم پرداخت به موقع وام ازدواج به گزارشگر كيهان مي‌گويد: طبق مصوبه‌ دريافتي از شورای پول و اعتبار، فقط در صورتي كه بانک‌ها منابع داشتند وام 5 میلیون تومانی پرداخت مي شود. يعني اين طور نيست كه به صرف اينكه هر كدام از زوج‌ها كه اين شرايط را داشته باشند اين وام به آنها تعلق بگيرد. دارا بودن شرايط به علاوه تامين بودن منابع. ضمن اينكه در پاسخ به سؤال شما درباره علت سخت گيري هاي لازم براي دريافت اين وام بايد گفت كه ما تا دلتان بخواهد پرونده هايي داريم كه به ضامنان آنها اخطار داده ايم اما متاسفانه هنوز هم نسبت به پرداخت اقساط آن اقدام نكرده‌اند. خب تكليف ما با اين حجم از بدهكاران تسهيلات ازدواج چيست؟ يعني چه پشتوانه اي بايد براي اين تعداد متقاضي بالاي وام وجود داشته باشد؟ ضمن اينكه در حال حاضر پيدا كردن يك ضامن با نامه كسر از حقوق آن‌قدرها هم دشوار نيست و از سوي ديگر در صورت تكميل بودن پرونده زوجين و تامين بودجه بانك‌ها معمولا پرداخت اين وام زير يك ماه انجام مي شود.»به گفته چند تن از كارشناسان همين بانك‌ها، هر‌چند راه كارهاي مختلفي مثل پرداخت وام ازدواج و تهیه جهیزیه از محل منابع عادی بانک‌ها عنوان شده است البته به این شرط که دولت نسبت به پرداخت نقدی یارانه سود تسهیلات اقدام کند. يا مثلا یکی از اقداماتی که بانک مرکزی برای افزایش پرداخت وام ازدواج طی سال‌های گذشته انجام داده است ترغیب بانک‌های خصوصی برای اتصال به سامانه تسهیلات ازدواج  است و راه كارهاي ديگر اما در كل تا زماني كه اين راه‌ها در حد پيشنهاد است و هنوز وام ازدواج روي كاغذهاي اداري باقي مانده است، نه مي توان وعده شيريني به اين صف طولاني زوج هاي در انتظار وام داد و نه از همه مهم‌تر می‌توان شعار حمايت از ازدواج آسان با وعده هاي پوچ و تو خالي سر داد!
قانون امسال چه می‌گوید؟
براساس تبصره 29 قانون بودجه سال 1395 کل کشور که در 29 اردیبهشت ماه سال جاری از طرف مجلس شورای اسلامی به دولت ابلاغ شد چنین آمده است: به ‌منظور حمایت از ازدواج جوانان، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است کلیه بانکها و مؤسسات اعتباری کشور را ملزم کند به‌اندازه سهم خود از مجموع سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و جاری در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه مشارکت کرده و تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج را در اولویت نخست پرداخت قرار دهد.
تبصره 1- تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج برای هریک از زوجین از سی میلیون (30/000/000) ریال به یکصد میلیون (100/000/000) ریال با دوره بازپرداخت چهارساله افزایش می‌یابد.
تبصره 2- بانک مرکزی موظف است اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج را به‌نحوی مدیریت کند که تعداد جوانان در صف وام ازدواج در پایان هر ماه کمتر از پنجاه هزار نفر باشد.
تبصره 3- بانک مرکزی وظیفه نظارت بر اجرای این قانون و جریمه بانکهای متخلف در این زمینه را برعهده دارد.اما نکته قابل تامل اینجاست که به راستی این وام کی پرداخت می‌شود و آیا زوج‌های جوان امروزی می‌توانند از این تسهیلات بهره‌ای ببرند؟