انتظار معجزه نداشته باشید توافق دیگر فتح‌الفتوح نیست!

یک روزنامه حامی دولت در ارزیابی شرایط اقتصادی پس از تحریم نوشت: توافق معجزه نمی‌کند.
برخی مسئولان دولت و نشریات و سایت‌های حامی هم به هنگام توافق موقت ژنو و هم ظرف چند ماه اخیر چنین القا می‌کردند که توافق شاهکار و فتح‌الفتوح است و باعث گشایش‌های بی‌سابقه در حوزه اقتصادی خواهد شد به نحوی که همه مسائل- از جمله مسکن، خودروسازی، تولید و حتی آب خوردن و محیط‌زیست- را به بعد از توافق حواله می‌کردند. اما اکنون روزنامه اعتماد می‌نویسد: ماراتن هسته‌ای به خط پایان نزدیک می‌شود. اقتصاد ایران در انتظار است. حالا برخی از روزهایی سخن می‌گویند که در آن خبری از تحریم نیست اما تهدید همیشه وجود دارد. اقتصاد درونزا می‌تواند تحریم‌ها را به حداقل برساند.
اعتماد افزود: هر چند تصورات متفاوتی از فردای توافق و تحریم در ذهن افکار عمومی نقش بسته است و برخی این تصور را با زبان طنز به تصویر می‌کشند اما آنچه حقیقت دارد این است که توافق معجزه نخواهد کرد. شاید بررسی وضعیت اقتصادی ایران در سال‌های پیش از این، قبل از تشدید تحریم‌ها و قبل از آنکه تحریم خود را نشان بدهد، گویای آن باشد که اقتصاد ایران از چه موقعیتی برخوردار است و با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند. تولید مبتنی بر واردات، خام‌فروشی، وابستگی به نفت، سطح پایین دستمزدها و بهره‌وری اندک همگی سبب شده است اقتصاد ایران از مشکلات فراوانی رنج ببرد.
کارشناسان در گفت‌وگو با «اعتماد» بر این نظرند که باید فضا برای فعالیت مولد اقتصادی ایجاد شود و دولت این‌بار شرایط را برای آنها که به اقتصاد عمق می‌بخشند فراهم کند.
بخش‌هایی که قرار است بیشترین تأثیر را از توافق و لغو تحریم بگیرند، نفتی‌ها هستند و وابستگان به نفت اما بسیاری معتقدند زمان آن رسیده است که ایران دنیا را با تولیدات صنعتی خود آماده کند و به برندسازی روی بیاورد. شاید بیراه نباشد سخن گفتن از نگرانی برخی کارشناسان برای روزهای پس از تحریم؛ روزهایی که در فشار مطالبه مردم برای بهبود اوضاع و نیاز به تلاش مضاعف برای اصلاح ساختار ممکن است از دست برود. از این‌رو است که نه فقط نفتی‌ها که دیگر فعالان اقتصادی نیز بر گفتن این جمله تأکید دارند: «توافق معجزه نمی‌کند». توافق که حاصل شود، معجزه‌ای در کار نیست.




شعبده‌بازی غرب برای بستن راه تحقیق و توسعه هسته‌ای


تلاش آمریکا برای اعمال محدودیت بر فعالیت‌های هسته‌ای در دو سال مذاکره فشرده با ایران فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است، اما آنچه روشن است، تأکید و تصریح رهبری معظم انقلاب بر باز ماندن مسیر تحقیق و توسعه در حوزه دانش و فناوری هسته‌ای است که به صورت مشخص در آخرین دیدار کارگزاران نظام، چند روز پیش از آغاز دور نهایی مذاکرات به عنوان یکی از خطوط قرمز اصلی نظام مطرح شد.
به گزارش رجانیوز، این نقطه مهم یکی از چالشی‌ترین نقاط مورد بحث در مذاکرات دور نهایی بوده است، بر مبنای توافق لوزان تلاش شده تا محدودیتی 15 ساله بر روند تحقیق و توسعه صنعت هسته‌ای کشور اعمال شود که شامل 6 دوره تحقیقاتی است که با شروع هر دوره محدودیت‌ها کاهش می‌یابد و لیکن تا پایان دوره چرخه تحقیق و توسعه هسته‌ای کامل نخواهد شد.
محدودیت توسعه غنی‌سازی به شرح ذیل می‌باشد.
1- ایران تا 10 سال صرفاً از دستگاه سانتریفیوژ نسل قدیمی IR-1 استفاده خواهد کرد.
2- محدود شدن تحقیق و توسعه (R&D) به انجام تحقیق ناقص روی تنها 4 مدل دستگاه سانتریفیوژ (4، 5، 6 و 8). تحقیقات زمانی کامل انجام می‌گیرد که بتوان روی یک زنجیره 164 دستگاهی تحقیق نمود. در متن توافق شده آمده است که تحقیقات به 6 دوره (3 سال اول، 3 سال دوم، 6/5 سال سوم، 2 سال چهارم، 2 سال پنجم، یک سال ششم) تقسیم شده است.
* دوره اول 3 ساله: ایران صرفاً مجاز خواهد بود که روی کمتر از 3 دستگاه تحقیق انجام دهد.
* دوره دوم 3 ساله: ایران صرفاً مجاز خواهد بود که روی کمتر از 10 دستگاه تحقیق انجام دهد.
* دوره سوم 5/3 ساله: ایران صرفاً مجاز خواهد بود که روی کمتر از 30 دستگاه تحقیق انجام دهد.
* دوره چهارم 2 ساله: ایران سال‌های 11 و 12 بعد از توافق، صرفاً فقط روی 50 دستگاه حق تحقیق خواهد داشت.
* دوره پنجم 2 ساله: ایران تنها در سال 13 و 14 خواهد توانست روی یک زنجیره 164 عددی تحقیق انجام دهد.
* دوره ششم یکساله: ایران صرفاً در سال 15 اجازه خواهد داشت شروع به ساخت این دستگاه‌ها بکند.
براین اساس، تحقیق و توسعه (R&D) صنعت هسته‌ای، حدود 15 سال کند و متوقف خواهد بود. این در حالیست که در فرآیند تحقیق و توسعه یک ماشین سانتریفیوژ، با تولید یک نمونه از آن ماشین محقق نخواهد شد. برای ماشین سانتریفیوژ باید اول یک نمونه ماشین جدید، سپس سری‌های ده و 20 تایی ماشین تولید و تست شود، سپس نوبت تست یک زنجیره کامل فرا می‌رسد و حتی بعضاً باید چندین زنجیره را نصب و با هم تست کرد تا ماشین به ثبات و پایداری لازم برسد و فرآیند تحقیق و توسعه یک ماشین سانتریفیوژ خاص کامل شده و آماده تولید صنعتی شود. حتی بعضاً تست سه الی پنج زنجیره از ماشین جدید لازم است تا آن ماشین به حالت پایداری و ثبات برسد.




بالماسکه جشن هسته‌ای در روزنامه‌های زنجیره‌ای


ادعای جشن هسته‌ای برای توافقی که لااقل در حوزه برنامه هسته‌ای صرفا محدودیت‌های گسترده را در بردارد، شگفتی ناظران و تحلیلگران را برانگیخت.
رجانیوز در این باره نوشت: نزدیک 10 روز است است مجموعه رسانه‌ای - تبلیغاتی دولت، اعم از مدیران و نشریات رسمی و رسانه‌های حامی و غیررسمی نزدیک به دولت حتی در شبکه‌های اجتماعی، تلاش خود را برای القاء یک جو تبلیغاتی گسترده در فضای افکار عمومی بکار گرفته‌اند تا با تزریق مصنوعی نوعی خوشحالی از توافقی که مردم از جزئیات آن خبر ندارند، فضا را برای برپایی جشنی دولتی تحت عنوان «جشن هسته‌ای» فراهم کنند.
چهارشنبه گذشته بود که یکی از مدیران رسانه‌ای دولت با فراخوان مسئولین رسانه‌ها، از نطق قریب‌الوقوع رئیس‌جمهور در تلویزیون بواسطه انجام توافق با 5+1 خبر داد تا عملا فضای رسانه‌ها را برای این جشن دولتی فراهم کند، اما تمدید چند باره مذاکرات، این فرصت را به مجموعه‌های رسمی و غیررسمی دولت نداد.
با این حال روز دوشنبه رسانه‌های دولتی در اقدامی هماهنگ، از این برنامه پرده برداشتند. اما طنز تلخ این تصمیم نامی بود که برای این جشن خود ساخته و مصنوعی از سوی رسانه‌های دولتی انتخاب شد.
در حالی که بنا بر چارچوب توافق شده در لوزان و اخبار غیررسمی منتشر شده از محتوای مذاکرات، توافق پیش‌رو عملا صنعت هسته‌ای کشور را به صنعتی نمایشی و به سمت تعطیلی بخش‌های مهمی از آن خواهد کشاند، این رسانه‌ها برای جشن دولتی مذکور نام «جشن هسته‌ای» را برگزیدند! حال آنکه این نام پیش از این در روز بیست فروردین بمناسبت تکمیل چرخه سوخت هسته‌ا‌ی بومی در کشور و همچنین رسیدن به سطح غنی‌سازی 20 درصد، بواسطه مجاهدت شهید شهریاری، برگزیده شده بود که علت آن خوشحالی از ارتقاء و رشد بومی صنعت هسته‌ای کشور بود، حال مشخص نیست، قرار است جشن‌های دولتی برای کدام دستاورد هسته‌ای در این روزها برگزار شود که نام جشن هسته‌ای  برای آن برگزیده شده است چرا که به نظر می‌رسد جشن تعطیلی هسته‌ای، عنوان مناسبت‌تری برای این برنامه دولتی و مصنوعی بوده است.
11 روزنامه به همراه دهها سایت و خبرگزاری و شبکه‌های اجتماعی و صفحات مختلف فعال در فضای مجازی با تیتر مشترک «جشن هسته‌ای» درصدد خط‌دهی به افکار عمومی برآمده‌اند تا هرچه که در نهایت به عنوان توافق اعلام شود، بی‌آنکه مورد بررسی و نقد قرار گیرد و عیار حفظ منافع ملی و رعایت خطوط قرمز در آن محاسبه شده و مسیر قانونی خود را در داخل کشور طی کند، به عنوان پیروزی تلقی شده و برای آن جشن گرفته شود. این مسئله البته با بی‌تدبیری برخی مسئولان نیز هم‌افزا شد تا جایی که جملات این افراد، دستمایه انتخاب چنین تیتری برای رسانه‌های زنجیره‌ای گشت.
یادآور می‌شود روزنامه‌های شرق، آرمان، مردم‌سالاری، قانون، کائنات، همدلی، تعادل، آفتاب یزد، روژان، اسرار و ابتکار از جمله روزنامه‌هایی بودند که در اقدامی کاملا هماهنگ عبارت «آمادگی برای جشن هسته‌ای» را روز دوشنبه در صفحات اول خود تیتر کردند.




بدون لغو تحریم‌ها اثر توافق زودگذر است


«تأثیر توافق هسته‌ای بر بازار ارز موقتی است.»
محمد طبیبیان از نظریه‌پردازان اصلی در دولت سازندگی در مصاحبه با آریا گفت: اثری که توافق هسته‌ای بر روی بخش ارز و طلا می‌گذارد یک اثر موقتی است و اثر اقتصادی چندانی نیست.
وی گفت: بهترین تأثیر توافق هسته‌ای آن است که با لغو تحریم‌های بانکی ببینیم آیا تجارت بین‌المللی ایران راه می‌افتد و به حرکت درمی‌آید. اگر تجارت بین‌المللی ایران و پرداخت‌های بین‌المللی روان شود آنگاه می‌توان انتظار داشت اقتصاد کشور بهتر شود در غیر این صورت تأثیر توافق هسته‌ای بر بازار بورس و سکه و ارز موقتی است و از نظر اقتصادی نفع چندانی ندارد.
وی افزود: توافق هسته‌ای به شرطی بر اقتصاد کشور تأثیر دارد که تحریم‌های بانکی برداشته شود و بخش خصوصی بتواند معامله راحت انجام دهد. اثری که توافق هسته‌ای بر روی بخش ارز و طلا می‌گذارد یک اثر موقتی است و اثر اقتصادی چندانی نیست اما اگر بر روی مراوده‌ها و داد و ستدهای بخش خصوصی کشور با دنیا اثر مثبت بگذارد در آن صورت اثر اقتصادی آن ظاهر خواهد شد.
همزمان وبسایت مؤسسه بروکینگز در یادداشتی به قلم ساشا لومن نوشت: برداشته شدن تحریم‌ها، فارغ از نحوه عملی شدن آن، عنصر اصلی توافق نهایی میان ایران و گروه 5+1 خواهد بود. اما معلوم نیست که اقتصاد ایران از برداشته شدن تحریم‌ها سود قطعی ببرد، زیرا برداشته شدن تحریم‌ها به صورت خودکار منجر به تغییر رفتار شرکت‌های خارجی نخواهد شد. ادامه غیاب شرکت‌های خارجی یعنی درآمدهای دولت ایران افزایش نخواهد داشت. این پیامد سبب خواهد شد که دلبستگی مقامات ایران به توافق کمتر شود.
به گزارش دیپلماسی ایرانی، این تحلیلگر می‌افزاید: علاوه بر تحریم‌های اولیه که معطوف به اشخاص حقیقی و حقوقی آمریکا هستند، دولت آمریکا و کنگره شبکه پیچیده‌ای از تحریم‌های ثانویه سخت را از سال 2010 اعمال کرده‌اند که فعالیت تجاری شرکت‌های بیگانه را در بخش‌های اصلی اقتصاد ایران هدف گرفته است. رها شدن از فشار این تحریم‌ها احتمالاً یکی از انگیزه‌های اصلی مقامات ایران و موافقت آنها با محدودسازی و شفاف‌سازی برنامه هسته‌ای‌شان بوده است. اما علاقه‌مند ماندن مقامات ایرانی به توافق نهایی و «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) به احتمال زیاد بستگی به آن دارد که ایران در مقابل امتیازاتی که می‌دهد تا چه حد از فشار تحریم‌ها رها شود ساختار کنونی تحریم‌های آمریکا دو مانع اصلی در برابر برداشته شدن مؤثر تحریم‌ها ایجاد کرده است.
اولین مانع در برابر برداشته شدن تحریم‌ها، سیاسی است. کدام یک از تحریم‌های ثانویه آمریکا باید برداشته شوند؟ اعمال تحریم برای دولت آمریکا کار نسبتاً آسانی بوده است، زیرا هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه بر سر فشار به تهران توافق داشته‌اند. اما از آن طرف، بر سر برداشتن تحریم‌ها توافق چندانی وجود ندارد. دولت آمریکا برای رفع این نگرانی‌ها تعهد کرده که به چارچوب حقوقی تحریم‌ها دست نزند.
تحلیلگر بروکینگز در ادامه نوشت: مانع دوم اساساً روانی است. نمی‌توان با قاطعیت گفت که اقتصاد ایران از برداشته شدن تحریم‌ها منتفع خواهد شد. آن طور که مشخص است، رسیدن به این هدف دشوار است زیرا شرکت‌های خارجی میل ندارند در وضعیتی که بازگشت تحریم‌های ثانویه سایه افکنده است، به بازار این کشور بازگردند. تحریم‌های ثانویه آمریکا نه فقط ایرانیان، بلکه شرکت‌های خصوصی ثالث را هم هدف قرار داده‌اند. دولت اوباما مهارت خاصی در اعمال تحریم‌ها در جای جای دنیا نشان داده است. این تحریم‌ها بر دو ستون استوار بوده‌اند: اعمال مجازات‌های سخت مدنی و کیفری برای تخلفات صورت گرفته گذشته، و گذاشتن بار مسئولیت تطبیق با تحریم‌های آمریکا بر دوش خود شرکت‌ها. شرکت‌ها هم تمام تلاش خود را می‌کنند تا از خطر زیر پا گذاشتن تحریم‌های آمریکا و روبرو شدن با عواقب سنگین آن بگریزند.
ساشا لومن نوشت: از این رو،‌ بسیاری از شرکت‌ها سعی دارند دست به مخاطره نزنند و تجارت با شرکت‌ها و اشخاص ایرانی را کلاً تعطیل کنند، حتی در موارد قانونی و مجاز، چون احتمال مجازات و آسیب دیدن شهرتشان وجود دارد. این رفتار شرکت‌های خصوصی چالش روانی مهمی در برابر لغو تحریم‌ها است. فعالیت تجاری شرکت‌های خارجی در ایران است که پس از برداشته شدن تحریم‌ها باعث ایجاد سود اقتصادی می‌شود. نکته‌‌ای که ماجرا را پیچیده‌تر کرده است این است که کلید اصلی دیپلماسی مبتنی بر فشار ایالات متحده در زمان تحریم، ایجاد فضایی ابهام‌آمیز در مورد مرز بین فعالیت قانونی و غیرقانونی در تعامل تجاری با ایران بوده است. برداشتن تحریم‌ها به صورتی مؤثر نیازمند تلاش جدی حتی تا مدت‌ها بعد از ماه ژوئن ]ورسیدن به توافق[ است.




چاره‌جویی مشکلات اقتصادی نیازمند افراد خلاق است نه خسته و ناامید


دولت نیازمند دولتمردانی تازه نفس و خلاق در قبال چالش‌های اقتصادی است نه مردانی خسته و ناامید.
روزنامه هفت صبح از روزنامه‌های حامی دولت؛ با انتشار این تحلیل نوشت: نمی‌دانیم سرنوشت مذاکرات چه می‌شود اما در هر صورتی دولت نیازمند تصمیمات مهم اقتصادی است. دولت نیازمند مردانی است که تصمیمات سخت اقتصادی بگیرند. تصمیماتی که اجرای آن نیاز به انرژی و تلاش داشته باشد. مثل کاری که آقای ظریف و یارانش در حوزه دیپلماسی انجام می‌دهند و یا تلاش واضح دکتر هاشمی در انجام طرح نظام بهبود سلامت چه تحریم‌ها برقرار باشد و چه نه، اقتصاد کشور درچنگال روزمرگی و رخوت و رکود گرفتار شده است. آقای روحانی مردان تازه‌نفس و با اراده نیاز داریم. حالا که دیوار تحریم‌ها ترک خورده است، نوبت تصمیم‌های بزرگ است. نوبت مردانی که جلوی آقازاده‌های زیاده‌خواه را بگیرند. جلوی عطش سیری‌ناپذیر و زشت بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی سازمان‌های ذی‌نفوذ، برای ساخت و ساز و بساز و بفروش را.
نویسنده می‌افزاید: آقای روحانی عزیز تورم را کند کردید و دیوارهای تحریم‌ها را سوراخ کردید، اما حالا در فصل پاسخ به امیدهای مردم روز و شبتان تیره خواهد شد. خودتان بهتر از هرکس می‌دانید. می‌دانید که نمی‌توان تا ابد رکود فلج کننده اقتصاد را پشت آمار نزول نرخ تورم پنهان کرد. همین دیروز گزارش نه چندان خوشایندی منتشر شد؛ «آمارهای منتشر شده از سوی صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد بیکاری در ایران روندی صعودی دارد و انتظار می‌رود در سال جاری به بیش از 12 درصد برسد. نرخ بیکاری در ایران پس از رسیدن به رقم قابل توجه 13/47 درصدی در سال 2010 روندی نزولی را طی کرد و در سال‌‌های 2011 و 2012 به ترتیب به 12/3 درصد و 12/2 درصد کاهش پیدا کرد.
هفت‌صبح با اشاره به برخی چاره‌جویی‌ها در آمریکا در قبال بحران اقتصادی چند سال اخیر آن کشور می‌نویسد: آمریکا بحران را پشت سر گذاشت، مطمئنا فکر نمی‌کنید این موفقیت خود به خود پیش آمده باشد؟ مطمئن هستم تئوریسین‌های نخبه شما گزارش‌هایی از شیوه مداخله دولت آمریکا برای کنترل شرایط بحرانی اقتصادی و نرخ تورم ارائه خواهند داد. مداخله در سازو کار اقتصادی داخلی و گرفتن ماهی از آب گل‌آلود اتفاقات منطقه، اما هر چه هست موفق شدند. آقای روحانی سریالی وجود دارد به نام خانه پوشالی. درباره دسیسه‌ها و توطئه‌های پشت پرده کاخ سفید. اما در بطن این اتفاقات اطلاعات مفیدی هم رد و بدل می‌شود. در یک قسمت از فصل سوم این سریال رئیس‌جمهور آمریکا برای کسب محبوبیت مردمی، طرحی ضربتی را برای ایجاد چند ده هزار شغل در آمریکا اعلام می‌کند. یعنی دخالت دولت در استخدام موقت نیروهای بیکار برای پروژه‌های اضطراری و موقت، همان کاری که روزولت برای خروج آمریکا از بحران اقتصادی در اوایل دهه 30 انجام داده بود.
نویسنده خاطرنشان کرد: این یک سریال است اما نمایشگر ذهن‌های توانایی است که در ینگه دنیا برای حل بحران‌ها و چالش‌ها از رجوع به ایده‌های جدید و ضربتی ترسی ندارند. این ذهن‌های خلاق و شجاع را پیدا کنید و به کار بگیرید. دور شوید از آن مردان خسته و ناامید.