شورای عالی انقلاب فرهنگی و موانع پیشرو (بخش پایانی)
اقتدار فرهنگی در سایه معرفی هویت اسلامی- ایرانی (گزارش روز)
در حوزه اجرا چه موانعی بر سر راه فرهنگ قرار دارد و چرا تا به حال، «آرمان بزرگ انقلاب» دست کم «جاده صاف کن» آن نبوده است؟ چرا استعدادهای سرشار ما و ذخایر فرهنگی کشور قابلیت ظهور پیدا نمیکنند؟
گروه گزارش
برای این که بتوان فرهنگ و سبک زندگی بومی بر پایه اهداف اسلامی بنا کرد و مردم را با آن آشنا نمود، حتما مدیریت و توانایی استفاده از قابلیتها حرف اول را میزند.
پایش و پویایی لازمه تولید فرهنگ
و کالای بومی
رصد و اشراف بر نقاط ضعف و قدرت فرهنگی کشور که یکی از وظایف شورا است در این امر دارای اهمیت است. مصطفی رضایی کارشناس فرهنگی به گزارشگر روزنامه کیهان میگوید: «عرصه فرهنگ و هنر عرصه فعالیت و خلاقیت است به این معنا که باید در آن اعتماد به هنرمندان متعهد وجود داشته باشد. نباید در این عرصه سفارشی و فرمایشی کارکرد، هر چند نقش نظارتی و هدایتی حکومت همچنان که گفتهایم وجود دارد. میدان فرهنگ و هنر از جمله میدانهایی است که حضور معاندان خارجی در آن مشهود و پررنگ است که به مثابه علفهای هرز این حوزهاند و فضا را مسموم میکنند، بنابراین حفظ و پاسداری از این فضا لازم است.»
این کارشناس فرهنگی در مورد پایش نقاط فرهنگی کشور توسط شورا اضافه میکند: «کار میدانی و برخورد با هنرمندان دغدغهمند که به شما از بدنه فرهنگی کشور اطلاعات و آگاهی دهد به یک معنا پایش و پویایی را افزایش میدهد نه آنکه بخواهیم مرتب از بالا دستورالعمل دهیم برای اجرا، آن هم به کسانی که وسط میدان نیستند. در غرب شخصیتهای خیالی را الگو میکنند و با توجه به آن محصول تولید میکنند حال آنکه این طرف قهرمانها و شخصیتهای واقعی خود را رها کردهایم. واقعیاتی که برای بخش عظیمی از مردم ملموس است. اول باید یک فضای تبلیغی برای این کار شکل بگیرد که شخصیتها در آن تبیین شوند تا در مرحله بعد برای آن محصول تولید شود. خوب است در این جا اشاره داشته باشم که آن چه در مورد دارا و سارا اتفاق افتاد واقعیت و ما به ازای بیرونی نداشت.»
زبان مشترک با فرهنگ دنیا
برای این که در کشور و در موازات آن در گستره جهانی و در میدان وسیع فرهنگی حرفی برای گفتن داشته باشیم باید زبان مشترکی برای انتقال فرهنگ خود با دنیا بیابیم و روش کار در این حوزه را نیز بیاموزیم. برای انتقال تجربیات میتوانیم از حوزههای آسان به سخت شروع کنیم و اگر میخواهیم تاثیرگذار باشیم باید با زبان علم با دنیا صحبت کنیم.
دکتر عباسیان در این مورد به گزارشگر کیهان میگوید: «در مورد علم بومی و آنچه آن را به عنوان فرهنگ بومی مینامیم اختلاف نظر وجود دارد. در مقولات مختلف، عدهای میگویند علم دینی و فرهنگ بومی نداریم و عدهای خلاف آن میگویند. این مسئله میتواند برای تولید و پیشرفت در علوم بومی مانع ایجاد کند و حتی عدهای قصد و انگیزههای دیگری داشته باشند و نگذارند تا آن فرهنگ ایرانی اسلامی مطلوب شکل بگیرد. اما در مورد بعضی مسائل مانند خانواده از نگاه اسلام همه اردوگاه انقلاب اتفاق نظر دارند. اسلام مولفههای خاص و مشخصی برای این حوزه دارد که متاسفانه با وجود اتفاق نظر، در این حوزه کم کاری کردهایم. با توجه به سفرهایی که به خارج از کشور داشتهام میبینم که مقالات زیادی از کشور ما در راستای تولید علم وجود دارد اما ساماندهی ندارد و هدفدار نیست. اگر بتوانیم با زبان علم با دنیا صحبت کنیم، یقینا میتوانیم در این حوزهها مانند خانواده در جهان منشأ اثر باشیم که بسیاری از مشکلات فرهنگی به این امر برمیگردد اما از آن غفلت شده است. میتوانیم با نظریهپردازی در حوزههایی که کمتر در آن اختلاف وجود دارد با زبان علم و منطق نگاه اسلامی و تشیع را جهانی کنیم. الان دنیا به این امور و مسائلی که به دین برمیگردد بسیار تشنه و محتاج شده است، مقالات انگلیسی با این موضوعات نسبت به سیسال پیش در دانشگاههای معتبر دنیا و در محافل علمی قابل مقایسه نیست. الان رشتههایی در دنیا هست که مطالعه دین در آن صورت میگیرد مانند جامعهشناسی و روانشناسی دینی، تعلیم و تربیت دینی که برآیند آنها مثبت است و پرداختن به آنها به نفع ما و دین ما است. الان مسیحیت ابعاد اجتماعی مانند اسلام ندارد اما ما در دین خودمان همه ابعاد اقتصادی، جامعهشناسی و شیوه حکومتداری را داریم که دنیا به سراغ آن رفته است.»
بهرهمندی از ذخایر روی زمینی به جای منابع پایانپذیر زیرزمینی
امروز جهان متوجه این مسئله شده است که بدون نیروی انسانی قادر به ادامه حیات نخواهد بود. نیرویی که بتواند با توان بازو و دانش و هوش خویش افق چشمنوازی را در عرصههای جدید علمی، تکنولوژي و فناوریهای مدرن ببیند و پیش رود. بدون شک برای رسیدن به افزایش کارآیی باید نگاهی متحولانه و مبتکرانه با عنایت به ظرفیتهای سرشار داخلی داشت.
دکتر عباسیان به گزارشگر کیهان میگوید: «متاسفانه عدهای به این مسئله شعاری و گزارشی مینگرند. تردیدی نیست که نیروی انسانی بهترین و موثرترین عامل پیشرفت است که اگر نادیده باشد حتی ذخایر زیرزمینی هم بلااستفاده خواهد ماند. توجه به انسانسازی و ویژگی و گرایشهای انسانی بسیار مهم است. در کنار این مسئله باید از نیروی مومن انقلابی تعریف ارائه کنیم؛ در این مورد ادعا ملاک نیست کما این که در قرآن اشاره شده که عدهای وقتی که با مومنین هستند میگویند با شما هستیم اما همین که خلوت میکنند مومنین را مورد تمسخر قرار میدهند. ایمان صرفا اعتقادی نیست بلکه عمل به اعتقاد مهمتر است. مگر مخالفین امام حسین علیهالسلام اکثرا مسلمان نبودند؟»
دکتر لاله افتخاری، مسئول فراکسیون حمایت از نخبگان، مخترعان و اقتصاد دانش بنیان مجلس نیز در این مورد میگوید: «این مسئله یکی از مسائل مهم امروز است که حضرت آقا با این فرمایش حکیمانه خواستهاند به این امر توجه شود که جای تشکر دارد. ما در شهر و روستا ذخایر روی زمینی و نیروی انسانی خوبی داریم؛ خودباور، پاک و تلاشگر که واقعا احساس وظیفه میکنند که اگر با برنامهریزی مناسب و حمایت لازم آنها را در راستای نیاز کشور هدایت و به کار گیرند بسیار ارزشمندتر از منابع زیرزمینی است چرا که نفت پایانپذیر و دستخوش چرخشهای سیاسی است. بر روی نیروی انسانی متعهد هرچه سرمایهگذاری نمائیم چند برابر آن نصیب کشور خواهد شد، مانند گندم که هفت خوشه دارد و از هر خوشه چندین گندم حاصل میشود. صحبت خود را کامل کنم؛ ما کاشت و داشت داریم اما برداشت را به دست بیگانگان سپردهایم!»
تحول در نظام آموزشی
مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با نخبگان جوان کشور مسئله تحول در علوم انسانی، نظام آموزشی را از مسائل مهمی دانستند که هر گونه وقفه و ایستایی در آن موجب عقب گرد و پس رفت خواهد شد. بهرهگیری از تجارب و اندوختههای دانشجویان و اساتید در کنار تعامل دانشگاهی و پشتوانه علمی حوزههای علمیه میتواند زنجیره و شبکهای علمی پدید آورد که در دنیا مثال زدنی باشد و ایرانی میتواند. خوب است توجه شما را به این جمله مقام معظم رهبری جلب کنم که فرمودند: «مجموعه مغز متفکر کشور و نظام به این نتیجه رسیده است که اگر گذر از دشواریها و خطرگاهها و لغزشگاهها به چند رکن نیاز داشته باشد، قطعا یکی از آنها پیشرفت علمی است... علت آن که پیشرفت علمی، گفتمان اصلی کشور قرار گرفته، این است که پیشرفت واقعی بدون پیشرفت علمی و فناوری امکانپذیر نیست.»
لاله افتخاری، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی در ادامه این مباحث میگوید: «نظام آموزشی هدفمند با نیاز جامعه ما ترسیم نشده است و البته براساس آمایش سرزمینی و منابع انسانی هم نیست. از همه بدتر وارداتی و کپیبرداری است. باید به پژوهشها با معیار اسلامی توجه کنیم و قدرت ریسک برای پژوهشگران ایجاد نماییم تا به علم بومی برسیم. همانطور که هر گیاه خاصی برای یک کشور خاصی است و در آن جا میتواند رشد و نمو داشته باشد، علوم ما هم زمانی به درد کشور میخورد که بومی شود. ما قانون حمایت از تشکیل شرکتهای دانش بنیان را داریم اما در حوزه علوم انسانی این توجه وجود ندارد. در جایی قانون ثبت اختراعات و استاندارد را داریم اما دولت آن را در اجرا متوقف کرده است.»
دکتر عباسیان میگوید: «در حوزه علوم انسانی و علم دینی نگاه دانشجویان و اساتید علم نباید نگاه مدرکگرایانه باشد. نگاه مادیگرایانه به پول و قدرت توجه دارد اما این نوع تفکر برای نظام ما کارساز نخواهد شد. اگر با این نگاه پیش برویم حاصلش میشود پزشکی که تاجر است و استادی که راننده است و این وسط استعدادهایی که میسوزند!»