تالیف: کامران غضنفری
فریده دیبا مادر فرح پهلوی نیز یکی از دیدارهای شریعتمداری با شاه در سال 57 را چنین نقل می‌کند :
« سید کاظم شریعتمداری که مرجع عالی شیعیان بود، در اوج بحران به اتفاق علی امینی به صورت پنهانی از قم به تهران آمد و در کاخ نیاوران با محمدرضا ملاقات کرد. محمدرضا در این ملاقات از شریعتمداری خواسته بود تا به هر صورت که می‌تواند [امام] خمینی را به سکوت و مصالحه راضی کند و یا اینکه به مخالفت با او برخیزد. شریعتمداری هم بدون تعارف، هر دو درخواست محمدرضا را رد کرده و گفته بود قادر به انجام چنین کاری نیست. زیرا اولاً خمینی به حرف احدی گوش نمی‌کند و ثانیاً اگر بخواهد با خمینی به مخالفت برخیزد، درست به منزله خودکشی سیاسی برایش خواهد بود .
پس از این ملاقات، محمدرضا به نزدیکان خود و از جمله به دخترم فرح گفته بود هیچ آخوند قدرتمندی وجود ندارد که بتوانیم او را در برابر خمینی قرار دهیم .
رفت و آمدهای شریعتمداری به کاخ، اگرچه در نهایت اختفاء صورت می‌گرفت، اما از پرده بیرون افتاد و رادیوی بی.بی.سی لندن اطلاعاتی در مورد مذاکرات محمدرضا و شریعتمداری پخش کرد. »11
پس از آنکه کشتارهای متعدد مردم مسلمان ایران نتوانست جلوی انقلاب را بگیرد، شاه مجبور شد برای آرام کردن مردم، از کشور خارج شود. اردشیر زاهدی آخرین سفیر شاه در آمریکا، در خاطرات خود نقل می‌کند که شریعتمداری مایل به خروج شاه از کشور نبود :
« من در جریان بودم که آیت‌الله شریعتمداری ضمن تماس با اعلیحضرت، خواستار این شد که شاه کشور را ترک نکند. »12
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ناصر مقدم ـ رئیس ساواک در سال 1357 ـ در دادگاه خود اظهار می‌دارد :
« دو شب مانده به خروج شاه از ایران، من به قم رفتم و آیت‌الله شریعتمداری را به تهران آوردم و ایشان در کاخ نیاوران با شاه ملاقات کرد. در این ملاقات، جعفر شریف امامی و چند نفر دیگر هم بودند. آن‌ها تصمیم گرفتند که شاه از ایران خارج شود و پس از سه ماه، آقای شریعتمداری زمینه را برای بازگشت شاه آماده نماید. آن‌ها می‌خواستند دوباره نقشه 28 مرداد را در ایران پیاده کنند. »13
فرح پهلوی نیز در مورد آیت‌الله شریعتمداری می‌گوید :
« ما در برابر خمینی که به طور جدی با رژیم سلطنتی مخالفت می‌کرد، آیت‌الله‌های پرقدرتی مانند آیت‌الله شریعتمداری را داشتیم که از ما حمایت می‌نمود و به طور جدی حامی سلطنت بود ... او همیشه با محمدرضا در تماس بود و حتی چند بار محمدرضا با او تلفنی صحبت کرد. »14
فرح در کتاب خاطراتش از برخی همکاری‌های شریعتمداری با رژیم شاه و خط دهی به آنان برای دستگیری روحانیون مبارز، چنین یاد می‌کند :
« آیت‌الله العظمی کاظم شریعتمداری در نگرانی‌های همسرم شریک بود. او تعصب خمینی را نمی‌پذیرفت و پیام‌هایی برای پادشاه می‌فرستاد و با ذکر نام روحانیون افراطی، تقاضای دستگیری شان را می‌کرد. او معتقد بود که تظاهرات با ساکت کردن این افراد به پایان خواهد رسید. من این فهرست را دیده بودم و به یاد دارم که نام صادق خلخالی نیز در آن ذکر شده بود. »15
وی در جای دیگر می‌گوید :
« سید کاظم شریعتمداری یک روشنفکر به تمام معنی و مخالف سرسخت خمینی بود. او تندروی‌های مذهبی را محکوم می‌کرد. موقعی که حزب بزرگی را در ایران بعد از انقلاب تأسیس کرد، فرزند ارشدش ـ آقای مهندس حسن شریعتمداری ـ با من صحبت کرد و قول داد که پس از پیروزی بر تندروهای مذهبی، ترتیب انجام یک رفراندم به نفع سلطنت را بدهد و رضا جان را به سلطنت ایران برگرداند. »16
شریعتمداری و راه اندازی حزب جمهوری خلق مسلمان
یکی از اولین اقدامات ضدانقلابی شریعتمداری در همان روزهای اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، راه اندازی تشکیلاتی به نام حزب جمهوری خلق مسلمان بود. احمد علی مسعود انصاری نقل می‌کند که شریعتمداری از چند ماه قبل از پیروزی انقلاب، به این فکر افتاده بود تا بتواند نهضت اسلامی را به راههای سازشکارانه بکشاند. وی می‌گوید :
« آیت‌الله شریعتمداری قبل از بالا گرفتن موج انقلاب به من گفتند که خیال دارند حزبی به نام حزب اسلامی تأسیس کنند و گفتند اگر از شاه اجازه بگیرید می‌خواهم شما را به عنوان رهبر این حزب انتخاب کنم و اضافه کردند که اصلاً شما اشتباه کردید وارد کار تجارت شده اید فعلاً در سیاست به افراد معتقدی مثل شما نیاز است. اتفاقاً من این مسئله را جدی گرفتم و حتی از شاه هم موافقت لازم را گرفتم ... با فرا رسیدن هفده شهریور و اعلام حکومت نظامی، برنامه تأسیس حزب نیز منتفی شد تا اینکه بالاخره بعد از پیروزی انقلاب، بر اساس همان فکر اولیه، ایشان حزب مورد نظر خود یعنی حزب جمهوری خلق مسلمان را تأسیس کردند .»18
شریعتمداری که از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ارتباط گیری با سفارت آمریکا را شروع کرده بود، بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، با حمایت آن‌ها اقدام به راه اندازی حزب جمهوری خلق مسلمان نمود. حسن شریعتمداری ـ پسر سید کاظم شریعتمداری ـ نیز پس از پیروزی انقلاب کوشید تا به طرق مختلف در راه استقرار کامل نظام اسلامی در ایران ایجاد مانع کند. وی که در راه اندازی حزب جمهوری خلق مسلمان نقش داشت، در انتقال اسلحه‌های موجود در پادگان باغشاه تهران به تبریز و بهره گیری از این سلاح ‌ها در ایجاد تنش و بحران در آذربایجان نیز ایفای نقش کرده بود .19
منابع در دفتر روزنامه موجود است