فریده شریفی
 
  نه طلاق آخرین راه نیست... می‌توان با راهکارهای دیگری از جمله مراجعه به مشاوران، شرکت در کلاس‌های آموزشی و تشکیل جلسات خانوادگی با حضور افراد با تجربه و متخصص جلوی این معضل اجتماعی را گرفت. خوشبختانه در سال‌های اخیر مردم به اهمیت مشاوره پی‌برده و آن را جدی گرفته‌اند و برخلاف گذشته که بزرگان خانواده و فامیل تجربه خود را در اختیار زوج‌های جوان قرار می‌دادند امروزه دختران و پسران آماده ازدواج به مشاوران متخصص و کارآزموده مراجعه و برای شناخت بیشتر یکدیگر از آنها بهره می‌گیرند.
مشاوره قبل از ازدواج دریچه‌ای است که به سوی شناخت از یکدیگر گشوده می‌شود و اگر براساس معیارها و اصول مناسب انجام شود به طرفین کمک خواهد کرد که با آگاهی و شناخت بیشتری نسبت به یکدیگر زندگی مشترک خود را آغاز کنند.
ازدواج نیز مانند تولد، شروع جدیدی است که با مطالعه، آگاهی و شناخت کافی می‌توان آن را به بهترین دوران زندگی تبدیل کرد.
ازدواج موفق
یکی از مراحل مهم زندگی هر انسانی ازدواج و تشکیل زندگی مشترک با کسی است که او را انتخاب کرده و ایده‌آل‌های خود را در او می‌بیند. برخی از افراد ممکن است ایده‌آل‌های خود را در سنین پایین‌تر در طرف مقابل پیدا کنند و عده‌ای نیز در سنین بالاتر، اما در اصل مسئله تفاوتی نمی‌کند و بالاخره انتخاب همسر و شریک زندگی دیر یا زود پیش می‌آید، برخی از دختران و پسران با وجود آنکه به سن ازدواج رسیده‌اند اما با ویژگی‌ها و نیازهای خود آشنایی کافی ندارند بنابراین لازم است پیش از ازدواج به مشاوره مراجعه کنند.
«معصومه طاهریانپور» روانشناس در این‌باره می‌گوید: «زمانی که یک دختر و پسر با یکدیگر آشنا می‌شوند لازم است برای شناخت بیشتر و آماده شدن بیشتر برای ازدواج از کمک مشاوران یاری بگیرند. چرا که ممکن است شناخت آنان در مدت دوستی تحت تأثیر هیجانات و احساسات بوده باشد و از معیارهای منطقی و عقلانی فاصله گرفته باشند اما مراجعه به مشاوران موجب می‌شود که هیجانات کاهش یابد و منطق پررنگ‌تر شود.»
وی اضافه می‌کند: «مشاوران هیچ‌گاه اطلاعات شخصی افراد را در اختیار طرف مقابل قرار نمی‌دهند، بلکه با توجه به اظهاراتی که از طرفین می‌شنوند و نتیجه‌گیری‌ها و قضاوتی که می‌کنند اگر تناقضاتی در طرفین وجود داشته باشد به آنها آگاهی می‌دهند و زمینه را برای تفاهم و توافق یکدیگر فراهم می‌سازند، اهمیت مشاوره به این دلیل است که انسان‌ها از یکدیگر شناخت کافی ندارند و با گفت‌وگو، مشاوره و بیان خواسته‌ها این شناخت کامل‌تر می‌شود.»
این روانشناس تأکید می‌کند: «البته همه مراجعه‌کنندگان به یک نقطه مشترک و نتیجه‌گیری مثبت و خوشایند نمی‌رسند و گاهی ممکن است تناقضات و اختلافات آنچنان زیاد و عمیق باشد که تشخیص داده شود طرفین برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند، ولی این نتیجه‌گیری هم بسیار خوب و مفید است و موجب می‌شود که طرفین به ضعف‌های خود پی‌ببرند و درصدد جبران آن برآیند تا در انتخاب بعدی با مشکل مواجه نشوند. به عبارت بهتر اگر چنین ازدواجی صورت نگیرد بهتر است چرا که دوامی نخواهد داشت و به جدایی منجر خواهد شد. بنابراین مشاوره قبل از ازدواج در هر دو صورت بسیار مناسب و مفید است و به طرفین کمک زیادی می‌کند.»
این روانشناس به موارد متعددی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «برخی از مراجعه‌کنندگان بعد از ازدواج خود به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند اگر قبل از ازدواج از خصوصیات اخلاقی همسرشان آگاهی داشتند و به مشاوران مراجعه می‌کردند هرگز تن به این ازدواج نمی‌دادند، چرا که اختلافات و تناقضات زیادی با یکدیگر دارند که به راحتی قابل حل و فصل نیست و روزبه‌روز هم مسائل و مشکلاتشان پیچیده‌تر می‌شود.»
انتخاب آگاهانه به مدد مشاوره سازنده
آقایی که خود را «سعید، ش» معرفی می‌کند درباره تجربه خود از مراجعه به مشاور و گذراندن جلسات متعدد مشاوره می‌گوید: «مدت دو سال قبل از ازدواج همسرم را می‌شناختم و در محیط کاری با او آشنا شده بودم و همکار یکدیگر بودیم، اما وقتی که مسئله ازدواج بین ما پیش آمد و بحث جدی‌تری میان ما و خانواده‌هایمان مطرح شد متوجه برخی از سوءتفاهم‌ها و اختلافات شدیم و با توصیه یکی از دوستانم به مشاوره مراجعه کردیم.»
وی اضافه می‌کند: «جلسات مشاوره من و همسرم در حدود یک سال طول کشید و در تمام این مدت مشاور با نهایت دلسوزی و دقت به حرف‌های من و همسرم به طور جداگانه گوش می‌کرد و هر زمان که به او می‌گفتیم حالا مسائل ما حل شده و دیگر نیازی به مشاوره نداریم وی مخالفت می‌کرد و می‌گفت زمان بیشتری برای مشاوره بگذارید تا با خیال راحت و اطمینان خاطر بیشتری زندگی مشترک خود را شروع کنید.
الآن متوجه می‌شوم که این مشاور چقدر آگاه و هوشیار بوده و می‌خواسته ما کوچک‌ترین سوءتفاهم و مشکلی با یکدیگر نداشته باشیم و زندگی آرام و بی‌دغدغه‌ای را آغاز کنیم و اکنون خدا را شکر چند سال است که در کنار یکدیگر با خوشبختی و آرامش زندگی می‌کنیم.»
علم مشاوره در جوامع امروزی نقش خود را پیدا کرده و اکثر خانواده‌ها به ویژه خانواده‌هایی که دختران و پسران آماده ازدواج دارند به اهمیت فرهنگ مشاوره در سلامت روحی و روانی انسان‌ها پی برده‌اند با این وجود هنوز هم فرهنگ مشاوره در جامعه ما آنچنان که باید و شاید پیشرفت پیدا نکرده و جامعه از تأثیرات علوم روانشناختی بیگانه مانده است.
نقش مشاوران در سلامت جامعه، کاهش مشکلات روحی و روانی، تقویت روحیه و بالا بردن ظرفیت‌های احساسی و روانی را نمی‌توان نادیده گرفت به ویژه آنکه انتخاب همسر با آگاهی، مطالعه و شناخت کافی ازدواج را تضمین و آمار طلاق و جدایی را در جامعه کاهش می‌دهد.
کاهش آسیب‌های اجتماعی
مراجعه به مشاوران و انجام مشاوره در کاهش آسیب‌های اجتماعی تأثیر فراوانی دارد. از آنجا که مشاوران مهم‌ترین وظیفه خود را تقویت و بهسازی نهاد خانواده و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌دانند می‌توانند بهترین مشاور برای مردم باشند و معضلات و مشکلات اجتماعی را حل و فصل نمایند در واقع مشاوره به نوجوانان، جوانان، خانواده‌ها و افراد جامعه که مشکلات محیطی، رفتاری، عاطفی و ارتباطی دارند کمک می‌کند تا راه‌حلی برای این مشکلات بیابند.
در دین اسلام و احادیث ائمه علیهم‌السلام نیز آمده است که رفتن برای مشورت عین هدایت است و آنکه خود را از مشورت با دیگران بی‌نیاز بداند خویشتن را به مخاطره افکنده است.
کارشناسان اجتماعی معتقدند که سلامت جامعه، کاهش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و روانی از طریق مشاوره تضمین می‌گردد و برای این منظور دولت باید برنامه‌ریزی جامعی داشته باشد.
«حبیب‌الله مسعودی فرید» معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در خصوص کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: «با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب درباره توجه دستگاه‌ها به آسیب‌های اجتماعی و همچنین اجرای برنامه‌ها، سازمان بهزیستی اقدامات خود را به صورت ویژه آغاز کرده است و در این رابطه یکی از مواردی که سازمان بهزیستی کشور به صورت خاص بر روی آن تاکید کرده است کاهش آمار طلاق در کشور است که در این زمینه برنامه‌هایی نیز پیش‌بینی شده و این برنامه‌ها اکنون در حال اجرا است.»
وی اضافه می‌کند: «سامانه الکترونیکی مداخله در کاهش طلاق طراحی شده که در استان‌هایی که بیشترین آمار طلاق را دارند راه‌اندازی شده و امید می‌رود که با اجرای چنین برنامه‌هایی آمار طلاق در کشور کاهش پیدا کند.»
ویژگی‌های یک مشاور خوب
در دین اسلام مردم به استفاده از رأی خبرگان، دانایان و آگاهان تشویق و ترغیب شده‌اند و در بررسی منابع مذهبی و اسناد تاریخی نیز این واقعیت به اثبات رسیده است که مشاوره نه به عنوان یک حرفه و شغل بلکه به عنوان یک وظیفه مذهبی و اجتماعی همواره راهگشای مشکلات مردم به شمار می‌آمده است.
پس از معصومین علیهم‌السلام، عالمان دینی، طلاب و روحانیون یکی از گروه‌های مرجع جهت مشاوره مردم بودند، مردم به خاطر اعتماد و اطمینانی که به علما داشتند، آنان را امین خود می‌دانسته و در امور اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی با آنان مشورت می‌کردند، اکنون نیز این رویه وجود دارد و مردم با افراد آگاه و متخصص در امور خانوادگی، تحصیلی و... مشاوره می‌نمایند اما امر مقدس مشورت حریم خاصی دارد و با هر کسی نمی‌توان مشورت کرد، مشاور باید مهربان و خوش‌اخلاق باشد تا با مخاطبین خویش ارتباطی صمیمی و گرم برقرار کند و بتواند  به ضمیر پنهانی مخاطبین پی ببرد، شنونده‌ای خوب بودن، صبر و تحمل داشتن، دلسوز بودن، بی‌طرف بودن، اخلاق حسنه داشتن و محقق و آگاه بودن از جمله ویژگی‌های یک مشاور خوب به حساب می‌آید.
حجت‌الاسلام والمسلمین منصوری مدرس حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان در این باره می‌گوید: «کسانی که اهلیت دارند و دانا و با تقوا باشند باید مورد مشاوره قرار گیرند و در امر مشاوره نمی‌توان به هر کسی اعتماد کرد چرا که ممکن است مخاطب دچار خطا و اشتباه شود. مشاور باید اهل ذکر و متعهد باشد و نگاهش به زندگی، سبک زندگی اسلامی باشد نه غربی.»
وی اضافه می‌کند: «مشاور نباید الگوی زندگی غربی و رفتارهای غربی‌ها را در مشاوره‌هایش ملاک قرار دهد بلکه باید از قرآن استعانت جوید و ملاک‌های قرآنی و اسلامی را در گفته‌هایش به کار گیرد، البته منظور از مشاوره فقط موعظه و پند و نصیحت نیست، مشاور باید قاضی و حاکم هم باشد و حکمیت داشته باشد و بتواند بین طرفین به عدالت قضاوت کند زیرا قضاوت‌های یک‌جانبه خطرناک است و ممکن است ضرر زیادی به طرفین وارد کند.»
حجت‌الاسلام والمسلمین منصوری خاطرنشان می‌کند: «اگر مشاور شخص شایسته و مناسبی نباشد و خصوصیات یک مشاور اصلح و آگاه را نداشته باشد ضرررسان هم هست و مشکلات مخاطب نه‌تنها حل نمی‌شود بلکه مشکلی هم به مشکلاتش اضافه می‌شود.»
اصولا مردمی که کارهای مهم خود را با مشورت و صلاح‌اندیشی یکدیگر انجام می‌دهند کمتر گرفتار خطا و لغزش می‌شوند و در کارها موفق‌ترند. مسئله ازدواج هم یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی هر فردی است که اگر با دقت و مطالعه، اندیشه و تعقل انجام شود احتمال عدم موفقیت و شکست آن وجود نخواهد داشت به همین دلیل زوج‌های جوان و افرادی که در آستانه امر مقدس ازدواج هستند اگر از همان ابتدا با درایت و آگاهی همسر خود را انتخاب کنند و اگر در این مسیر شک و تردید یا نگرانی دارند با اشخاص عاقل، آگاه و متخصص مشورت کنند با اطمینان خاطر بیشتری زندگی مشترک خود را آغاز خواهند کرد.
مشاور نیز به عنوان کسی که مورد اعتماد و مشورت قرار می‌گیرد، می‌بایست خیرخواه، دلسوز و مهربان باشد و خواستار صلاح و رستگاری مخاطبین خود باشد، مسلما مراجعه‌کنندگان به مشاوران اگر با صفات نیک و خصوصات انسانی والای مشاوران مواجه شوند به آنها اطمینان پیدا می‌کنند و حرف دل خود را با آنان در میان خواهند گذاشت، در غیراین صورت رابطه عاطفی و صمیمانه‌ای میان مشاور و مخاطب ایجاد نخواهد شد و نتیجه‌ای از این مشاوره به دست نخواهد آمد.