سیدروح الله لطیفی

يكي از اهداف اساسي انقلاب اسلامي و رهبري آن از ابتداي شروع نهضت اسلامي استقلال در تمامي عرصه‌ها و از جمله عرصة‌ اقتصادي بود. اصل سوم قانون اساسي، بر پي‌ريزي اقتصاد صحيح و عادلانه طبق ضوابط اسلامي و خودكفايي در صنعت و كشاورزي تأكيد دارد. امّا بحث بر سر اين است كه با گذشت نزدیک به چهار دهه از انقلاب اسلامي آيا به اين اهداف نائل شده ايم؟ يا پيشرفتي در جهت آنها حاصل شده است؟ پاسخ مفصل و مستدل به اين سؤال از حوصلة اين نوشتار خارج است و در اين جا به طور بسيار مختصر دو شاخص را بيان مي‌نمائيم:
الف. مقايسة دوران پيش از انقلاب با قبل از انقلاب
در سطح اقتصاد كلان در مقايسة قبل و بعد از انقلاب نكات زير قابل توجه است، افزايش صادرات غير نفتي، توسعة فعاليتهاي عمراني و رفاهي در سطح روستاها از قبيل تأسيس خانه بهداشت، ساخت راه، برق، آب لوله‌كشي، تأسيس مدارس تا سطح دبيرستان، توسعة ظرفيت پالايشگاه‌ها و خودكفايي در تأمين فرآورده‌هاي نفتي علي رغم افزايش شديد مصرف و جمعيت، افزايش قابل توجه توليد برق، توسعه ظرفيت پتروشيمي و افزايش توليد آن تا بيش از بيست برابر و... مسئله افزايش صادرات غير نفتي يك توفيق راهبردي است كه مي‌تواند در آينده آرمان استقلال اقتصاد از نفت را تحقق بخشيده و آسيب‌پذيري امنيت اقتصادي كشور را مانع شود. در حالي كه در سال‌هاي 1356 و 1357 صادرات غيرنفتي ايران تنها درصد اندکی از سهم صادرات ایران را تشکیل می‌داد و روز به روز از حجم آن کاسته می‌شد، در سال‌هاي اخير صادرات غيرنفتي رشد بي‌سابقه‌اي داشته است به گونه‌اي که در در سال 90 با احتساب میعانات گازی به 44 میلیارد دلار و بدون احتساب میعانات گازی به 32 میلیارد دلار رسید و در 6 ماهه سال 91 به سمت صادرات 37 میلیون تن کالا با ارزش 21 میلیارد دلار رسيد. اين آمار و مقايسه آن با قبل از پيروزي انقلاب اسلامي نشانة افزايش توان اقتصاد فعلي كشور است. البته افزايش صادرات غير نفتي كه يك شاخص مثبت در اقتصاد كلان ما است بدليل فراهم نبودن برخي از زمينه‌ها، گاه در سطح اقتصاد خرد آثار ناخوشايندي بر جاي گذاشته است، به‌طوري‌كه باعث بالا رفتن قيمت عمدة اقلام صادراتي براي مصرف كننده داخلي شده است امّا با تمام اين مشكلات نشان داده شد در صورت فراهم كردن شرايط، اقتصاد ملي توان بسط صادرات غير نفتي را تا حد بسيار بالايي دارد و اين علامت بسيار اميدوار كننده‌اي بر رشد و استقلال اقتصادي ماست.
ب. مقايسة ايران بعد از انقلاب با كشورهاي همتراز
مصر، پاكستان و تركيه از جمله كشورهاي مسلماني هستند كه با ايران در يك منطقه قرار دارند و برخي از آنها از لحاظ جمعيتي كم و بيش در حد و اندازة ايران هستند، در مقايسة‌ وضعيت فعلي ايران با اين كشورها بايد به يك نكته مهم توجه كرد و آن اينكه اين كشورها نه تنها در سه دهة‌ گذشته، مسائلي همچون انقلاب، جنگ و خسارت هاي مادي ناشي از آنها را نداشته‌اند بلكه اغلب آنها از انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي منتفع نيز گرديده‌اند مثلاً زماني كه ايران به واسطة پيروزي انقلاب و در جهت حفظ استقلال خود از پيمان نظامي سنتو خارج شد و مبدل به تهديدي براي منافع غرب گرديد آمريكايي‌ها و غربي‌ها براي جبران اين خلأ و كنترل اين تهديد كمك‌هاي فراوان مالي، اقتصادي و نظامي به پاكستان و تركيه نمودند. كشور تركيه در زمان جنگ تحميلي كه راه‌هاي تجاري خليج فارس براي ايران و عراق ناامن شده بود، به عنوان مركز ترانزيت كالا براي هر دو كشور، ميلياردها دلار سود برد همچنين مصر بعنوان سردمدار سازش با اسرائيل و سد نفوذ انقلاب اسلامي در منطقة عربي و اسلامي از لحاظ سياسي و اقتصادي مورد توجه بيشتر آمريكا و غرب قرار گرفت و كمك‌هاي فراواني را دريافت كرد، با همة اينها وضعيت اقتصادي اين كشورها نه‌تنها بهتر از ایران نیست که در تحلیل نهایی و واقعی وضعیت اسفباری را شاهد هستند، ‌كشورهاي مذكور بدهي هاي خارجي سنگيني دارند به طوري که بر اساس گزارش سازمان خزانه داری ترکیه، رقم بدهی خارجی این کشور در سال 1394 به بیش از 400میلیارد دلار رسید در حالی که در همین زمان ايران با وجود هزينه‌هاي سنگين بازسازي و انواع هزينه‌ها به دليل فشارها و تحريم‌ها، حدود 5 الی ۷ ميليارد دلار بدهي داشت. مصر نيز وضعيتي مشابه تركيه دارد. اين كشورها با وجود اينكه طي دهه‌های گذشته در حد ايران خطر و تهديد نداشته‌اند ليكن حجم وسيعي از درآمدهايشان صرف تجهيز ارتش و خريد تسليحات از خارج گرديده‌اند كه مسلماً موجب فشار به مسائل مادي و معيشتي مردم شده است به همين علت ارقام تورم در تركيه بالاست.
در پایان به منظور ملموس شدن هر چه بیشتر پیشرفت‌های ایران پس از دوران پیروزی انقلاب اسلامی به بخش‌هایی از این پیشرفت‌ها اشاره می‌کنیم:
رشد علمي کشور که معمولاً در جهان آن را بر اساس افزايش يا کاهش مقالات علمي منتشره هر کشوري در مجلات بين‌المللي ISI مي سنجند که بر اين اساس قبل از انقلاب ايران فاقد مقالات علمي منتشره در مجلات ISI بود. پس از پيروزي انقلاب اسلامي و اتمام جنگ تحميلي رشد علمي ايران آغاز شد و با گذر زمان به اوج خود رسيد. طبق يافته هاي مراکز علم‌سنجي بين‌المللي رشد علمي ايران با معيار جهاني تعداد مقالات منتشره در مجلات معتبر در فاصله بين سال‌هاي 1375 تا 1387 از 736 مورد به 13238 مورد ارتقاء يافته است و طي مدت 12 سال به 18 برابر رسيده است. يعني نرخ رشد توليد علم در ايران 11 برابر از ميانگين جهاني بالاتر است و ايران سريع‌ترين رشد علمي را در بين کشورهاي جهان دارد.
در نانوفناوري، زيست فناوري، فناوري اطلاعات، فناوري هوا – فضا و فناوري هسته‌اي که از علوم استراتژيک به شمار مي روند جايگاه نسبتا شايسته‌اي يافته‌ايم. امروز در فناوري هسته‌اي که از مهم‌ترين بخش‌هاي صنعت دنياي امروز است - و ايران ديروز از آن محروم بود - با همت و تلاش جوانان - آن هم با متوسط سني 27 سال - همه مراحل چرخه سوخت هسته‌اي را داراييم . در عرصه فناوري هوا – فضا که در دوران پهلوي از هيچ توانمندي برخوردار نبوديم پس از انقلاب اسلامي، علاوه بر ساخت و طراحي ماهواره دانشمندان کشور موفق به طراحي و ساخت کاوشگر ملي، پرتابگر ماهواره و کپسول زيستي براي اعزام موجود زنده به فضا شده‌اند. شايان ذکر است ايران دوازدهمين کشور دنياست که داراي فناوري ساخت ماهواره است.
از طرفي ديگر جمهوري اسلامي ايران علي‌رغم واردكننده بودن در زمينه كشاورزي در ابتداي انقلاب، هم اكنون به 49 كشور دنيا محصول صادر مي كند.
- 90درصد نياز به محصولات كشاورزي و دامي در داخل كشور توليد مي گردد به طوری که خودكفايي نسبي در توليد گندم علي‌رغم شرايط آب و هوايي كشور محقق شده است.
- پيشرفت در سدسازي به حدي كه از 13 سد موجود در اول انقلاب، به 604 سد كوچك و بزرگ در حال حاضر رسيده‌ايم.
- در توليد سيمان از 6 ميليون تن توليد به 80 ميليون تن در سال 90 و ساخت كارخانه سيمان براي 10 كشور جهان
- پتروشيمي با رشد بسيار بالا از 4 ميليون تن به 45 ميليون تن رسيده است.
- در توليد بنزين به خودكفايي نسبي رسيده و تمام تهديدات اين بخش را خنثي نموده است.
- در توليد برق از 7000 مگا وات به 62000 مگاوات در وضعيت فعلي رسيديم و صادركننده برق هستيم.
- در توليد گاز قبل از انقلاب هيچ روستايي داراي گاز نبوده و تنها 5 شهر از نعمت گاز طبيعي بهره‌مند بودند. بعد از انقلاب 869 شهر و بيش از 10000 روستا گازكشي شده‌اند.
- در تعداد دانشجو از 175 هزار نفر به بیش از 4 میلیون نفر در سال‌های اخیر رسيده است.
- پيشرفت‌هاي علمي و صنعتي: ساخت و پرتاب موفق ماهواره‌هاي اميد و سفير، دانش سلول‌هاي بنيادي، روش‌هاي درمان نازايي، روش كنترل ايدز، پيشرفت شگرف در ارتباطات با سيم و بي‌سيم (موبايل)، معالجه مصدومان شيميايي و نخاعي، همانندسازي، ساخت داروهاي بسيار پيچيده، جراحي‌هاي مدرن، روباتيك، المپيادهاي علمي، توليد سوخت هسته‌اي، ليزر، نانو، سلاح‌هاي پيشرفته، توليد ناو‌هاي جنگي، موشك‌هاي بالستيك وكروز، بهبود وضعيت بهداشتي، پيشرفت عمده در صنايع خوروسازي و ....
نتیجه‌گیری
برخی بدخواهان انقلاب اسلامی در صددند تا با ترسیم فضایی تیره و تار از وضعیت توسعه در دوران انقلاب اسلامی، دوران رژیم شاهنشاهی را عصری طلایی جلوه‌گر سازند که اگر هم در دوران شاه مشکلاتی داشت امّا با توجه به بیماری شاه و درگذشت او این روند، حرکت رو به رشد خود را ادامه می‌داد امّا با پیروزی انقلاب اسلامی این روند متوقف شده است، در پاسخ به این ادعا در این نوشتار تلاش شد تا با شواهد مختلف اثبات گردد که روند توسعه در این مقطع نه تنها رو به رشد نبود بلکه در صورت عدم پیروزی انقلاب اسلامی، رژیم شاهنشاهی حتی با وجود مرگ شاه و نیز تحولات آینده همچون فروپاشی شوروی باز هم همان روند را ادامه می‌داد و امیدی برای بهبودی آن وجود نداشت.
 از این روی انتخابی که ملت ایران در سال 57 نمودند انتخابی درست بود که آنها را در مسیر توسعه واقعی در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... قرار داد.