فریده شریفی

پیروزی انقلاب اسلامی ایران شروع  عصر تازه‌ای در تاریخ ایران به شمار می‌رود انقلابی که حتی با الگوها و انتظارات کسانی که به خوبی از اوضاع ایران مطلع بودند نیز سازگار نبود اما واقعا چرا انقلاب اسلامی توانست در مدتی کوتاه بر یک رژیم مقتدر پیروز شود، پاسخ این مسئله را می‌توان در فرمایش امام‌خمینی(ره) یافت که فرمودند مهم‌ترین عامل پیروزی و رمز موفقیت انقلاب اسلامی ایران «تحول الهی» بود.
آری واقعیت این است که مردم با سخنان امام‌خمینی(ره) متحول شدند و با توجه به آموزه‌های دینی و سنخیت ایدئولوژی اسلامی با تاریخ و فرهنگ کشور ترس از رژیم را کنار زدند و با شجاعت تمام مقابل حاکمان ظالم ایستادند و کشته شدن در این راه را شهادت و فوز عظیم دانستند.
نگاهی به روند شکل‌گیری انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که جامعه‌ای که سال‌ها زیرسلطه و اقتدار صاحبان زر و زور قرار داشت خواسته‌هایی مادی نداشتند بلکه آحاد جامعه خواستار حاکمیت ارزش‌های دینی، عدالت اجتماعی، استقلال، آزادی و عدم وابستگی به قدرت‌های بیگانه بودند.
هدف انقلاب ساختن ایرانی بود مستقل، آزاد، برخوردار از معنویت و اخلاق و اهداف و آرمان‌های اسلامی آن  فراگیر و گسترده بود و همین عوامل موجب پیروزی انقلابی شد که هرگونه معادله در سطح منطقه و جهان را به هم ریخت و قدرت‌های استکباری را وادار کرد که در معادلات آینده منطقه، جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک قدرت برتر و تاثیرگذار در نظر بگیرند.
مهم‌ترین ارکان انقلاب اسلامی ایران سه عنصر اساسی‌، جهان‌بینی اسلامی، قدرت رهبری و نقش مردم است که در پیروزی انقلاب نقش مهمی داشتند و ظهور این انقلاب مهم و تاریخی را رقم زدند.
ارکان انقلاب اسلامی
 از نگاه رهبر معظم انقلاب
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره ارکان انقلاب اسلامی ایران می‌فرمایند: «برای شکل‌گیری هر انقلابی یک عنصر فکری و دو عامل انسانی مورد نیاز است. عنصر فکری همان ایدئولوژی مکتبی است که انقلاب بر پایه آن استوار می‌گردد و عنصر انسانی نیز یکی مردمند و دیگری رهبری، هرگاه این سه عنصر در کنار هم قرار گیرند و جهت‌گیری یکسان داشته باشند انقلاب شکل می‌گیرد. در مورد انقلاب اسلامی ایران نیز، اسلام کتاب و سنت جایگزین اسلام خرافه و بدعت، اسلام جهاد و شهادت جایگزین اسلام قعود و اسارت و ذلت، اسلام تعبد و تعقل جایگزین اسلام التقاط و جهالت، اسلام دنیا و آخرت جایگزین اسلام دنیاپرستی یا رهبانیت، اسلام علم و معرفت جایگزین اسلام تحجر و غفلت، اسلام دیانت و سیاست جایگزین اسلام بی‌بند و باری و بی‌تفاوتی، اسلام قیام و عمل جایگزین اسلام بی‌حالی و افسردگی، اسلام فرد و جامعه جایگزین اسلام تشریفاتی و بی‌خاصیت، اسلام نجات‌بخش محرومین، جایگزین اسلام بازیچه دست قدرت‌ها و خلاصه اسلام ناب محمدی(ص) جایگزین اسلام آمریکایی گردید.
به اعتقاد رهبر معظم انقلاب رکن دیگر انقلاب اسلامی قدرت رهبری امام خمینی است، امام راحل با برخورداری از همه ویژگی‌های مورد نیاز برای رهبری دینی و الهی، سکان انقلاب اسلامی را به دست گرفت و هدایت پیامبرگونه خود را بر جهانیان آشکار ساخت. یکی از تفاوت‌های عمده ایشان با دیگر مصلحان تاریخ اسلام این بود که ضمن حضور در صحنه، اصول مکتب سیاسی خود را برای مردم تبیین نمود و آنان را به ایمان روشن‌بینانه و آگاهانه رساند و پس از اثبات حقانیت مکتب سیاسی خود توانست ملت ایران را آرام آرام وارد میدان  مبارزه کرده به همراهی این اقیانوس عظیم و پرتلاطم، انقلاب اسلامی ایران را شکل دهد و در نتیجه آثار شوم تسلط قدرت‌های طاغوتی را در این کشور برطرف و دنیا را متحول کند، به گونه‌ای که حرکت او با هیچ حرکتی از صدر اسلام تاکنون قابل مقایسه نیست.
رهبر معظم انقلاب مردم را رکن دیگر انقلاب معرفی می‌کنند و معتقدند که بزرگ‌ترین اهرم پیشبرد انقلاب اسلامی، حضور توده‌های میلیونی مردم در عرصه‌های انقلاب بود که با ایمان نافذ و عمیق از یک سو و معرفت و آگاهی بالا از سوی دیگر به ندای رهبرشان لبیک گفتند و در پرتو هدایت‌های روشنگرانه و پیامبرگونه او، صبر و مقاومت و استقامت را پیشه خویش ساخته و عاقبت شهد گوارای پیروزی بر نظام سلطه را نوشیدند.
انقلابی از جنس مردم
یک کارشناس سیاسی به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های استثنایی و منحصر به فرد انقلاب اسلامی ایران مردمی بودن این انقلاب است. در دیگر انقلاب‌های جهان نیز مردم نقش اساسی داشتند اما وحدت، همگامی و هماهنگی مردم ایران در روزهای تحقق انقلاب اسلامی وصف‌نشدنی است. همه همگام و همصدا سرنگونی حکومت را فریاد می‌زدند و خود را آماده فداکاری و ایثار جان و مال برای انقلاب اعلام می‌کردند. حضرت امام خمینی(ره) ملت ایران را صاحب اختیار می‌داند و می‌فرمایند:‌ «ملت اسلام به پا خاسته تا با تمام قدرت از اسلام دفاع کند و آثار رژیم دشمن با اسلام که شاه آن را بنا نهاده را از بین ببرد. این ملت همان گونه که جهان شاهد است در مسیر دفاع از ایمان به اسلام و تامین پیروزی آن آماده هرگونه فداکاری است. این ملت صاحب اختیار است و ما اطمینان داریم که مبارزه‌ای که ملت وارد آن شده با پیروزی ملت و شکست دشمن به پایان خواهد رسید.»
«آرزو خسروی» کارشناس مسائل سیاسی در این‌باره می‌گوید: «بدون شک انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب مردمی بود که تحت رهبری حکیمانه امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران به پیروزی رسید و این واقعیتی است که تمامی تحلیلگران، جامعه‌شناسان و کارشناسان شرق و غرب به آن اذعان دارند و معتقدند که مبارزه ملت ایران تنها قیام علیه استیلای سیاسی، استعمار اقتصادی و حاکمیت ایدئولوژی‌های غربی نبود بلکه یک انقلاب مردمی برای استقرار نظام مستقل و اسلامی بود و این مسئله را می‌توان به خوبی در تظاهرات و راهپیمایی‌های میلیونی مردم ایران در زمان انقلاب و شعارهای آنان مشاهده کرد.»
وی اضافه می‌کند: «مردم ایران اعم از زن و مرد، پیر و جوان، شهری و روستایی در این انقلاب و نهضت فراگیر اسلامی مشارکت کردند و برخلاف انقلاب‌های بزرگ دنیا که طبقات خاصی در آن مشارکت داشتند همه مردم به صحنه مقاومت و مبارزه علیه نظام ستمشاهی آمده بودند.»این کارشناس همچنین می‌گوید: «مردم ولی‌نعمت و صاحبان این نظام هستند و این اهمیت نیز به دلیل حقی است که اسلام برای مردم قائل شده و حکومت‌ها را دستگاه خدمتگزار برای مردم می‌داند، از سوی دیگر دخالت و نظارت مردم بر دستگاه حاکم ضامن حفظ و بقای نظام است و هر قدر که حکومتی از پشتوانه مردمی برخوردار باشد آن حکومت پایدارتر و از هرگونه انحرافی دورتر خواهد بود.»
شهید مطهری درباره بعد مردمی انقلاب اسلامی ایران با تعبیر حکومت صالحان یاد می‌کند و می‌گوید: «در این حکومت افراد به ایمان الهی تمسک جسته، تهذیب نفسانی را پیشه خود ساخته و به طور کامل ارزش‌های الهی را بر مملکت وجودی خویش مسلط ساخته‌اند به گونه‌ای که در آن از خودبینی و غول سرکش «منیت» هیچ‌گونه خبری نباشد.»
نظر اندیشمندان درباره انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی ایران که بدون وابستگی به شرق و غرب در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید به عنوان انقلابی نوپا و در عین حال فراگیر و تاثیرگذار کانون توجه اندیشمندان، سیاستگذاران و عموم مردم جهان قرار گرفت و به تفسیر و تعریف از آن پرداختند. به عنوان مثال نشریه تایمز لندن در توصیف حضرت امام خمینی(ره) می‌نویسد: «امام خمینی(ره) مردی بود که توده‌ها را با کلام خود مسحور کرد.
 وی به زبان مردم عادی سخن می‌گفت و به مردم اعتماد به نفس و امیدواری می‌بخشید. این احساس آنها را قادر می‌ساخت که مبارزه کنند و از هیچ چیز نهراسند و مردم ایران نشان دادند که حتی می‌توان در برابر قدرت‌هایی مثل آمریکا ایستاد و نهراسید.»
هفته‌نامه آبزرور نیز می‌نویسد: «امام خمینی(ره) همپای پیامبران کهن است که دنیا را به پیروی از اصول دینی دعوت کرد. پیام وی برای مردم جهان خلوص عقیده و پیروی از سادگی در مقابل پیچیدگی و آلودگی‌های غرب بود و این رمز موفقیت وی و احساس افتخار پیروان اوست.»
«احمد هوبر» اندیشمند و روزنامه‌نگار مسلمان سوئیسی نیز در تشریح تاثیرات عظیم انقلاب اسلامی می‌گوید:‌ «امروز مردم اروپا معتقدند که تحولاتی که در دنیا به وقوع پیوست از جمله سقوط دیوار برلین با انقلاب اسلامی ایران در ارتباط است چرا که در اروپا حدود 12 تا 15 میلیون مسلمان زندگی می‌کنند که تاثیرات انقلاب اسلامی در آنها محسوس است. امام خمینی(ره) نه تنها مسلمانان را بیدار کردند بلکه بر جهان غیراسلام هم تاثیرات شگرفی برجای نهادند.»
«محمد العاصی» امام جمعه مسجد واشنگتن نیز می‌گوید: «انقلاب اسلامی ایران علاوه بر اینکه دگرگونی‌های متعددی در داخل ایران به وجود آورد در سطح بین‌الملل نیز در جهت احیای تفکر دینی تاثیر گذاشت، امام خمینی(ره) جهان لامذهب و دنیاگرا و تجمل‌پرست را متلاشی ساخت و هم‌اکنون برخلاف سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نه تنها مسلمانان بلکه مسیحیان و پیروان سایر ادیان از تاثیرات این انقلاب شکوهمند برخوردار شده‌اند.»
«میشل فوکو» نظریه‌پرداز فرانسوی نیز در بحبوحه انقلاب اسلامی به ایران سفر کرد و انقلاب را از نزدیک دید. وی که مطالعات زیادی درباره انقلاب‌های جهان از جمله انقلاب فرانسه داشت وقتی به ایران آمد و قدرت عظیم رهبری و نقش مردم در تحولات انقلاب را از نزدیک مشاهده کرد با بهت و ناباوری اذعان کرد که شخصیت آیت‌الله خمینی(ره) یک شخصیت افسانه‌ای و کاریزماتیک است که در هیچ انقلابی نمی‌توان چنین رهبری را مشاهده کرد چرا که وی پیوند عاطفی عمیقی با مردم دارد و هیچ رئیس دولت یا رهبر سیاسی حتی با حمایت تمام رسانه‌های دنیا نمی‌تواند ادعا کند که جایگاهی همچون امام‌ خمینی(ره) دارد.»
انقلاب و شخصیت متعالی امام راحل
شخصیت متعالی و منحصر به فرد امام خمینی(ره) و خصوصیات ویژه و استثنایی انقلاب اسلامی همه اندیشمندان و نظریه‌پردازان شرق و غرب را وادار به تحسین و تعریف نمود تا آنجا که حتی تحلیلگرانی که به این انقلاب خوشبین نبودند و خواستار پیروزی آن نبودند مجبور به اعتراف شدند و اقرار کردند که قدرت و عظمت انقلاب اسلامی باعث شد که آمریکا به عنوان قدرتی که شاه و مزدورانش را حمایت و در امور داخلی ایران مداخله می‌کرد دست از مداخله بردارد.پروفسور برنارد سوئیس، سرشناس‌ترین خاورشناس یهودی‌تبار آمریکایی که آثارش به 23 زبان ترجمه شده است نیز در این باره مجبور به اعتراف شد و اذعان کرد که امام خمینی(ره) رهبری بود که از موضع‌گیری‌های دشمنانه ابرقدرت آمریکایی نهراسید و با توصیف آمریکا به «شیطان بزرگ» و اینکه هیچ غلطی نمی‌تواند بکند این ابرقدرت را تحقیر کرد.