فشار بیشتر، امتیاز بیشتر راهبرد جدید آمریکا مقابل آل سعود(نگاه)

* محمدرضا کلهر
روابط میان کشورها نه بر مبنای احساسات بلکه براساس منافع مشترک تعریف شده و شکل می‌گیرد. در دنیای مدرن این مسئله نمود بیشتری پیدا کرده و کشورهای قدرتمند، دیگر کشورها را تنها ابزارهایی برای تامین منافع خود می‌پندارند. از این رو حتی با وجود اختلافات بسیار، خود را متحد آن کشورها نشان داده و به اصطلاح با پنبه سر می‌برند. روابط آمریکا با عربستان نیز از این زاویه تعریف می‌شود. آمریکا به خوبی به نقش عربستان در جهان اهل سنت واقف است. چرا که این کشور جدای از آنکه بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در جهان است مروج اصلی وهابیت به عنوان مادر و منشا تروریسم نیز هست. از این رو آمریکا از این دو ابزار برای کسب منافع خود بیشترین بهره‌برداری را کرده است.
عربستان در تمام مدتی که به عنوان متحد خاورمیانه‌ای آمریکا بوده به پشتوانه این حمایت و اتحاد به مداخله در کشورهای منطقه پرداخته و اندیشه وهابی‌گری مورد نظر خود را در بیشتر کشورها منتشر کرده است. علاوه بر آن، این کشور در زمینه نقض حقوق بشر و بسیاری دیگر از مسائل دنیای مدرن در زمره ابتدایی‌ترین کشورها قرار دارد. اما واشنگتن به دلیل استفاده ابزاری از موقعیت عربستان از تمام این مسائل که داعیه پرچمداری آنها را دارد چشم‌پوشی کرده تا بتواند به بهترین شکل از عربستان بهره ببرد. اما در دو سال اخیر و به دنبال افشا شدن نقش عربستان در حوادث 11 سپتامبر این روابط اندکی تغییر پیدا کرد و رسانه‌ها و افکار عمومی بر قانونگذاران آمریکایی فشار آوردند تا حق شکایت برای خانواده‌های قربانیان 11 سپتامبر از عربستان را به رسمیت بشناسند. این مسئله جنجال زیادی به پا کرد و عربستان تهدید کرد که در صورت تصویب این قانون، 700 میلیارد سرمایه خود را از آمریکا خارج خواهد کرد اما در نهایت کنگره آمریکا‌، حق شکایت خانواده‌های قربانیان حملات 11 سپتامبر از دولت عربستان را به رسمیت شناخت. مطابق این مصوبه اگر نقش دولت عربستان در حملات ۱۱ سپتامبر اثبات شود، خانواده‌های قربانیان اجازه دارند که از این دولت شکایت کنند. «باراک اوباما» پس از آن، همان‌طور که از پیش گفته بود مصوبه کنگره را وتو کرد اما کنگره آمریکا با اصرار بر مصوبه خود، چهارشنبه هفته گذشته، قانون عدالت علیه حامیان تروریسم (جاستا) را به تصویب رساند و بدین ترتیب وتوی باراک اوباما را لغو کرد. این اولین‌بار است که کنگره آمریکا اکثریت لازم را برای لغو وتوی «باراک اوباما» داشته است. طبق قوانین آمریکا قانونگذاران در دو مجلس نمایندگان و سنا می‌توانند با کسب رای موافق بیش از دو سوم اعضای خود، وتوی رئیس‌جمهور این کشور علیه مصوبات کنگره را لغو کنند.  دولت باراک اوباما نگران آن بوده است که این مصوبه روی روابط آمریکا و عربستان تاثیر منفی بگذارد. بر اساس قانون موسوم به جاستا، هرکسی می‌تواند از کشورهایی که اصطلاحا از ‌آنها به عنوان حامیان تروریسم یاد می‌شود، شکایت کند. به دنبال این مصوبه، ریاض به واشنگتن هشدار داد که آمریکا از این مسئله متضرر خواهد شد و رسانه‌ها این مسئله را برای عربستان همانند خنجر خوردن از پشت دانستند. بعد از این ماجرا، صحبت‌های زیادی از سردی روابط عربستان و آمریکا مطرح شد. اما این مصوبه چه تاثیری بر آینده روابط دو کشور دارد و آیا باید شاهد فاصله گرفتن دو کشور از هم بود.
با توجه به اهمیت استراتژیک عربستان در سیاست خارجی آمریکا و منافعی که روابط عمیق و دوستانه با ریاض برای آمریکا دارد نباید مصوبه اخیر را به معنای سردی روابط و یا تیرگی روابط قلمداد کرد. هرچند ممکن است مصوبه اخیر کنگره در خصوص دریافت غرامت از عربستان برای آسیب‌دیدگان حادثه 11 سپتامبر رخنه‌ای در روابط طرفین ایجاد کند و رنجش مقامات سعودی را در پی داشته باشد ولی بی‌تردید باعث سردی جدی روابط و یا کاهش روابط بین طرفین نخواهد شد. به ویژه اینکه اوباما و دولت او به شدت با مصوبه کنگره برخورد کردند و تصمیم اعضای کنگره را احمقانه توصیف کردند‌. عربستان برای آمریکا لنگرگاه سیاست خارجی‌اش به حساب می‌آید و از داشتن رابطه با عربستان سودها و منافع کلانی را نصیب خود ساخته است‌. عربستان بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات آمریکا در منطقه است و بعد از چین  بزرگترین سپرده‌گذار مالی در بانک‌های آمریکا نیز می‌باشد.  از همه مهم‌تر اینکه عربستان در کنار اسرائیل مهم‌ترین مجری سیاست‌ها و خواسته‌های آمریکا در منطقه است. بنابراین مصوب اخیر کنگره آمریکا را باید در راستای فشار بیشتر بر آل سعود برای گرفتن امتیازات بیشتر تحلیل کرد.
در واقع حمایت عربستان از تروریست‌ها در منطقه و همچنین تجاوز سعودی‌ها به یمن که هزاران غیر نظامی را به خاک و خون کشیده باعث هجمه‌های افکار عمومی علیه این جنایت‌ها شده است. در این میان آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده سلاح‌های عربستان در تجاوز به یمن نیز با تنفر عمومی فزاینده‌ای روبه‌رو شده  و قانونگذاران آمریکایی برای رهایی از این تنفر اقدام به تصویب این لایحه کردند.  قانونگذاران آمریکایی با این مصوبه به دو هدف خود می‌رسند: از یک طرف به افکار عمومی اعلام می‌کنند که از ریاض فاصله گرفته‌اند و از سوی دیگر ریاض را برای اعطای امتیازات بیشتر تحت فشار می‌گذارند.