هدف خلقت جهان و انسان(پرسش و پاسخ)
پرسش:
هدف از آفرینش جهان و انسان از دیدگاه قرآن چیست؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سؤال به هدف از خلقت جهان و انسان براساس آیات قرآن به نحو اجمال پرداخته شد و مشخص گردید که هدف از خلقت آسمان‌ها و زمین انسان است. همچنین درباره هدف خلقت انسان به دو هدف بندگی و عبودیت و رحمت الهی اشاره شد. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
3. در برخی دیگر از آیات هدف خلقت انسان «آزمایش» معرفی می‌شود و می‌فرماید: «خداوند مرگ و حیات را آفرید به خاطر اینکه ببیند شما کدام یک نیکوتر عمل می‌کنید» (ملک ـ 2)
نکته جـالب اینکه نمی‌فرمایـد: «أکـثر عملا» نمی‌خواهیم ببینیم چه کسـی بیشتر عبـادت انجـام می‌دهـد، بلکه می‌خواهیم ببینیم چه کسی بهتر عمل می‌کند «أحسن عملا» نه «أکثر عملا». البته «عمل بهتر» با «کثرت عمل» منافاتی ندارد.
بنابراین آیه یکی از اهداف آفرینش انسان‌ها، «آزمایش» است که کیفیت عمل افراد معلوم شود.
4. در آیه ششم سوره انشقاق هدف خلقت انسان را ملاقات پروردگار معرفی می‌کند و می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلي رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقيهِ» (انشقاق‌ـ6) «اي انسان تو تلاش می‌کنی در راه پروردگارت، آن هم تلاش فراوانی تا اینکه او را ملاقات کنی»
5. در برخی دیگر از آیات قرآن هدف خلقت را «علم» معرفی می‌کند و می‌فرماید:
«خداونـد آسـمان‌هاي هفتگانه و زمین‌ها را هماننـد آنها آفریـد و امر را در بین آنها جاري کرد به خاطر اینکه بدانیـد که خداونـد بر همه چیز تواناست» (طلاق ـ 12)
در این آیه می‌فرمایـد: مـا عالَم را آفریـدیم. تا شـما به قـدرت خـدا پی ببریـد در حقیقت علم، معرفت و دانش انسان، هـدف خلقت است. و آن هم علم به قدرت و علم به صفات خدا می‌باشد.
6. در برخی دیگر از آیـات هـدف خلقت و به تعبیر بهتر، نهایت، غایت و مقصـدي که انسان به سوي آن در حرکت است را «خـدا» معرفی می‌کند «انا لله و انا الیه راجعون» ما از خدائیم و به سوي خدا (حرکت می‌کنیم و) و باز می‌گردیم (بقره ـ 156) و در آیه دیگر می‌فرماید: «آیا می‌پندارید که شما را بیهوده و بدون هدف آفریدیم و شما به سوي ما بازگشت داده نمی‌شوید و برگشت نمی‌کنید» (مومنون ـ 115) در حقیقت این آیه هـدف نهائی خلقت انسان را «بازگشت به سوي خـدا» معرفی می‌کند و این هم می‌تواند یکی از اهداف آفرینش باشد.
جمع بندي
قرآن کریم می‌فرماید: «هدف آفرینش انسان» علم -رحمت- ملاقات -آزمایش- پرستش و بازگشت به سوي خدا می‌باشد. حال باید دید کدام یک از موارد فوق اصلی است و کدام یک فرعی می‌باشد.
مفسـرین در اینجا احتمالات متعـددي داده‌انـد ولی به نظر می‌رسـد «ملاقات با خداونـد» و «به سوي خـدا رفتن» اصل باشـد زیرا خود خداوند تبارك و تعالی به عنوان هدف عالی خلقت انسان و هدف نهائی کمال انسان، مطرح است.
انسـان به سـوي او حرکت می‌کنـد و به عنـوان مقـدمه‌اي براي این حرکت به انسـان «علم» داده می‌شـود؛ و در این مسـیر «آزمـایش» می‌شود؛ وقتی در آزمایش‌هـا موفق شـد و به «پرسـتش» پروردگار نائل آمـد «رحمت الهی» بر او نازل می‌شود و به «کمال نهائی» که خداوند تبارك و تعالی و ملاقات با اوست خواهد رسید.بنـابراین می‌توان گفت: که این اهـداف در طول همدیگر هسـتند، به عبـارت دیگر هر کـدام مقـدمه‌اي است براي تحقق دیگري، و می‌تواند همراه همدیگر نیز مطرح بشود. و گاهی هر کدام در مراحلی، مقدمه یکدیگر واقع می‌شود تا انسان به هدف نهایی یعنی «ملاقات پروردگار» نائل شود.