چگونگی استفاده صحیح از قوای غریزی(بخش دوم و پایانی)
راهکارهای دینی برای هدایت و کنترل قوه عملیاتی
مرتضی شاهرخی
در بخش نخست، به تعریف و حکمت خلقت شهوت جنسی و عوامل تشدیدکننده آن پرداخته شد. اینک بخش دوم و پایانی این نوشتار به تبیین راهکارهای دینی برای کنترل غریزه جنسی می‌پردازد.
***
در علم پزشکی همیشه توصیه به پیشگیری شده و معروف است که پیشگیری بهتر از درمان است. به دلیل اینکه درمان هزینه‌های مادی و معنوی و چه بسا روحی-روانی بالاتری دارد و صدالبته توصیه دین هم همین است چون دین که بر مبنای عقل بنا شده همین توصیه را می‌کند بنابراین در بسیاری از آیات و روایات به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به عوامل تحریک‌کننده اشاره می‌کند و قبل از اینکه شخص وارد این مهلکه شود هشدارهای لازم را می‌دهد و احکام مربوط به آن را صادر می‌کند.
به طور کلی پیشگیری و یا کنترل غریزه جنسی را به دو روش می‌توان انجام داد:
1- از بین بردن عوامل تحریک‌کننده و تشدیدکننده که باعث تقویت این غریزه شده.
2- پاسخ‌گویی صحیح به آن برای در امان ماندن از آسیب‌های خطرناک آن؛ که این پاسخ‌گویی صحیح همان ازدواج دائم است.
ازدواج یعنی پاک‌ترین، سالم‌ترین، شریف‌ترین، عاشقانه‌ترین، عاقلانه‌ترین و صحیح‌ترین روش ارضای غریزه جنسی که با مبانی فطری، عقلی و دینی بشر همخوانی و هماهنگی دارد. پس غریزه جنسی همانند سایر غرایز راهکار متناسب با خود را دارد که پاسخ صحیح و کنترل آن از طریق ازدواج دائم است.
برای توضیح بیشتر مطلب، ما مخاطبین خود را به دو گروه سنی تقسیم می‌کنیم. به عنوان نمونه اگر فرض کنیم در حال حاضر معمولاً افراد بعد از 24 سالگی ازدواج می‌کنند، طبیعتاً دسته دیگر را قبل از 24 سالگی فرض می‌کنیم که هنوز شرایط اجتماعی را برای ازدواج به دست نیاورده‌اند و در واقع مخاطبین این یادداشت نیز همین گروه سنی هستند.
راهکارهای قرآنی
1ـ پرهیز از نامحرم و صحنه‌های تحریک کننده
در بعضی از آیات به عوامل شخصی و محیطی اشاره شده و دستور به ترک آنها داده است مثلاً در سوره نور آیه 30 می‌فرماید: ((قل للمؤمنین یَغُضّوا من أبصارهم و یَحفَظوا فروجَهم)) به مؤمنین بگو چشم‌های خود را بر حرام ببندند و فروج خود را از حرام حفظ کنند. در این آیه به زیبایی اشاره شده که مهمترین عامل تحریک و تقویت غریزه جنسی دیدن نامحرم و تصاویر و صحنه‌های نا مناسب پیرامونی است لذا دستور می‌دهد که چشم‌هایتان را بر حرام ببندید .
نکته مهم در اینجا این است که این فرمول و راه حل، هم برای آن دسته از افرادی که هنوز دچار گرفتاری‌های جنسی نشده‌اند و نمی‌خواهند هم دچار شوند، کارایی دارد و هم برای کسانی که خدای ناکرده خواسته یا ناخواسته دچار آن شده و حالا به دنبال راه حلی برای خلاصی از آن می‌گردند.
دسته اول که مشخص است که با عمل به این آیه اصلاً به این معضل ورود پیدا نمی‌کنند البته بر انسان باهوش و باخرد پوشیده نیست که این آیه یک نمونه و شاید مهمترین نمونه از عوامل تحریک کنندة غریزه جنسی را بیان کرده، بنابراین منافاتی با این ندارد که ما از گوش کردن به امور مبتذل و یا در تماس بودن با عوامل تحریک‌کننده هم باید اجتناب کنیم و خلاصه راه‌های دیگر تقویت و تحریک غریزه جنسی را مسدود کنیم. در جای دیگر در سوره مائده آیه 25 و سوره نساء آیه 5، کسانی که رابطه و دوستی پنهانی دارند را غیرمستقیم نکوهش و سرزنش می‌کند چرا که از نظر دین این‌گونه روابط از اساس باطل و مفاسد زیادی به همراه دارد .
از این آیات به خوبی پیداست که یکی از شرایط پیرامونی که موجب ایجاد زمینه انحرافات جنسی و اخلاقی و ... می‌شود، ارتباط با جنس مخالف از راه ناصحیح است که همچون سرازیری لغزنده‌ای می‌ماند که اگر کسی در آن وارد شود، لغزیده و بی‌اختیار تا آخر آن می‌رود. در نتیجه اختیار کار از دست عقل خارج و به دست هوای نفس می‌افتد.
باید گفت که اصولاً نفس انسان بدین گونه است که اگر چیزی را ببیند، آن را طلب می‌کند و تا زمانی که به آن دست نیابد، آرام نمی‌گیرد به قول شاعر که می‌گوید:
ز دست دیده و دل هر دو فریاد
که هرچه دیده بیند دل کند یاد
مشخص شد که دین توصیه به پیشگیری می‌کند تا اشخاصی که هنوز به ازدواج دسترسی ندارند، ناخودآگاه به راه خطا کشیده نشوند و خود را پاک نگه دارند. در آیه‌ای از قرآن آمده ((ولیَستَعفِفِ الَّذین لا یَجِدون نِکاحاً حتّی یُغنِیَهُمُ اللهُ مِن فَضلِه)) کسانی که به ازدواج دسترسی ندارند باید عفت پیشه کنند تا خداوند آنان را از فضل خویش بی‌نیاز گرداند. (نور ـ 33)
جالب این است که همین آیات برای این دسته از افراد هم کارایی دارد منتها در اینجا به دید درمانی باید به مسئله نگاه کرد؛ به این صورت که به دستور آیات قرآن باید ورودی‌ها و عوامل تحریک‌کننده را قطع کرد و با یک توبه جانانه به مرور زمان آثار و تبعات این حالت شوم را از بین برد. باید توجه کرد که در بعضی موارد به دلیل اینکه شخص مدت زمان زیادی دچار این گرفتاری بوده، ترک آن هم طبیعتاً طول می‌کشد که در این حالت باید صبر داشت و نا امید نشد. زیرا یکی از مهمترین ابزار شیطان برای از پا درآوردن انسان نا امیدی است. نا امیدی از موفقیت یا نا امیدی از بخشش پروردگار!
2ـ توجه به تفریحات سالم
یکی دیگر از توصیه‌های پیشگیرانه و یا درمانی دین، توجه به تفریحات سالم است. یکی از مهمترین تفریحات سالم، ورزش شمرده شده و حتی از بعضی از آنها اسم برده شده بنابراین نتیجه می‌گیریم با تفریحات سالم و سرگرمی‌های سازنده از بسیاری آفات روحی - روانی و اخلاقی در امان می‌مانیم.
و البته در روایات، بهترین تفریح برای انسان، کار شمرده شده است. کار باعث جهت‌دهی به اوقات فراغت، درگیری ذهن به امور جدی و سازنده و همچنین باعث برنامه‌ریزی دقیق می‌شود که همه این موارد باعث می‌شود که خود به خود از عوارض بیکاری در امان بمانیم. که در اینجا هم نیاز به توضیح بیشتر احساس نمی‌شود. فقط فراموش نشود که منظور از ورزش و سرگرمی، سرگرمی‌های ساکن و بی‌تحرک نیست مانند بسیاری از بازی‌های کامپیوتری و بعضی از ورزش‌های خاص! به دلیل اینکه تخلیه انرژی در ورزش بسیار مهم است چرا که اصطلاحاً مانع از انباشته شدن انرژی در بدن می‌شود و همان طور که مشخص است ماندن انرژی در بدن آفات و دردسرهایی را به دنبال دارد که به عنوان نمونه می‌تواند زمینه‌ساز تخیلات و افکار پوچ و باطل باشد.
3ـ تقویت بنیه دینی و ایمانی
یکی از نکات مهم در دوران نوجوانی این است که بعضی افراد قبل از اینکه با معارف و آموزه‌های دینی آشنا شوند، متأسفانه به این دسته از معضلات و انحرافات اخلاقی دچار می‌شوند و در نتیجه قبل از اینکه دارای ایمان قوی و محکمی بشوند، از مسیر صحیح خارج شده و بعد از آن، آنچنان که باید و شاید، توانایی برگشتن به حالت سابق را ندارند. بنابراین دین در کنار توصیه‌های قبلی که بیان شد، دستور به تقویت تدریجی دین و ایمان هم می‌دهد مثلاً افراد تا جایی که مقدور است، در همه حالات وضو داشته باشند که باعث تقویت طهارت ظاهری و باطنی می‌گردد. و تا جایی که امکان دارد برای نمازها در مسجد حضور داشته باشند تا فضای معنوی مساجد به بهبود حال آنها کمک کند و حتی برای کسانی که احساس درگیری بیشتر با این معضل دارند، به صورت خفیف و کم‌کم توصیه به روزه هم می‌کند و می‌دانید که روزهای دوشنبه و پنجشنبه هر هفته برای روزه گرفتن توصیه شده است ولی باید دقت داشت روزه‌گرفتن باید با توجه به شرایط سنی و جسمی اشخاص باشد و لذا باید حتماً با کسی مثل عالمان دینی مشورت کنند که خدای ناکرده دچار افراط و تفریط نشوند.
4ـ راهکار ازدواج موقت آری یا خیر؟!
لازم است در پایان به یک اندیشه غلط که در ذهن بسیاری از جوانان و نوجوانان وجود دارد، اشاره کنم؛
بسیاری از جوانان ما برای اینکه از زیر فشارهای روانی غریزه جنسی خلاص شوند، به خیال خود می‌خواهند راه حلی شرعی برای این معضل خود پیدا کنند و در نتیجه با یک سری اطلاعات محدود و نادرست، بحث ازدواج موقت یا صیغه را مطرح می‌کنند. بدون تردید اصل ازدواج موقت در دین ما وارد شده ولی آن هم شرایطی دارد که حتما باید مورد توجه و دقت قرار گیرد به دلیل اینکه بی‌توجهی به این موارد خود، باعث آسیب‌های دیگری می‌شود که شدت آن کمتر از آسیب‌های قبلی نیست.
به طور کلی هر فردی که بخواهد از طریق ازدواج موقت به این نیاز خود پاسخ دهد، نا خودآگاه به یکی از سه اشکال زیر برخورد خواهد کرد: 1- شرعی 2- حقوقی 3- روانشناسی
1ـ شرعی: در ازدواج موقت یا صیغه، نکته‌ای هست که دوستان ما به آن توجه نمی‌کنند و آن عبارت است از اینکه در عقد موقت یا دائم با دختر باکره، احتیاج به رضایت پدر یا ولی دختر می‌باشد که اگر نباشد، از نظر شرعی عقد باطل است و ازدواجی صورت نمی‌گیرد.
2ـ حقوقی: بطور کلی در ازدواج موقت یا دائم، حقوق اخلاقی، اجتماعی، جسمی، روانی و مادی ویژه‌ای به گردن اشخاص می‌آید که معمولا افراد به آن توجه نمی‌کنند و فارغ از این حقوق فقط به دنبال ارضای نیاز جنسی خود هستند، در صورتی که بعضی از این عوارض تا مدت‌ها و چه بسا برای همیشه باقی خواهد ماند.
3ـ روانشناسی: شخصی که به دنبال تأمین غریزه جنسی خود بوده و در عین حال به دنبال ارضای آن از طریق ازدواج موقت باشد، مانند شخص تشنه‌ای می‌ماند که چند روز در یک بیابان بی‌آب و علف بوده و در همین حال کسی پیدا شود و به او یک لیوان آب شور بدهد! در نتیجه نه تنها عطش او از بین نمی‌رود بلکه بیشتر هم می‌شود.
پس این شخص نه تنها مشکل خود را حل نکرده بلکه آتش درون خود را شعله‌ور‌تر هم می‌کند و در واقع از چاله بیرون آمده و به چاه می‌افتد. لذا اگر کسی وارد این وادی شد، باید بداند میل به این کار در او بیشتر شده و باید دائم به دنبال پاسخ گوئی به این نیاز خود باشد که البته با یک حساب معمولی و دقت سطحی می‌بینیم که در این صورت، تعادل زندگی چنین شخصی به هم ریخته و چه بسا مسیر زندگی اش عوض شده و آسیب‌های روحی- روانی جدی هم به او وارد می‌شود که مهمترین آسیب چنین روابطی این است که شخص آمادگی و توانائی ازدواج دائم و تشکیل زندگی مشترک با دیگران را از دست می‌دهد و حتی در صورت تشکیل خانواده از پس وظایف آن (اعم از معنوی و عاطفی) برنخواهد آمد. البته باید متذکر شوم که وقتی از آسیب‌ها صحبت می‌کنیم، این جنبه در مورد دختران، حساس‌تر، جدی‌تر و عمیق‌تر خواهد بود.
شاید این سؤال پیش بیاید که پس ازدواج موقت برای چه موقع و چه شرایطی است؟ که باید بگوئیم خداوند متعال برای اینکه در مسئله غریزه جنسی بن بستی پیش نیاید، به عنوان مثال برای کسانی که از ازدواج دائم و تشکیل خانواده نا امید هستند و یا به هر دلیلی امکان انجام آن را ندارند و همچنین موارد خاصی که شرایط ایجاب می‌کند، ازدواج موقت را قرار داد تا این افراد در ضمن اینکه قادر به ارضای نیازهای خود باشند، به گناه نیز نیافتند.
در هر صورت توصیه کلی به افرادی که هنوز ازدواج نکرده‌اند، این است که با رعایت نکات اخلاقی ذکر شده، به دنبال پیشگیری بوده و عفت پیشه کنند تا در موقع لازم و در جای خود بتوانند با عشقی پاک و احساساتی پخته یک زندگی سالم با چارچوبی محکم را تشکیل دهند که این، هم برای خود فرد، سازنده است هم برای جامعه.
5ـ ازدواج دائم؛ بهترین راه حل
در حال حاضر بسیاری از کارشناسان تربیتی و عالمان روشن‌بین دینی که عمر خود را در امور تربیتی صرف کرده‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که بهترین راه حل برای این مشکل جوانان همان ازدواج است. البته با رویکردی متفاوت! به این صورت که چون جوانان نو رس هنوز دارای بلوغ اجتماعی، عاطفی و مالی نشده‌اند، تا بتوانند زندگی مستقلی را تشکیل داده و مدیریت کنند، بنابر این در همین وضعیت فعلی (که تحت پوشش و حمایت‌های مادی و معنوی پدر و مادر به سر می‌برند) والدین شخص مناسبی را پیدا کرده و این دو را به عقد هم در بیاورند و تا زمانی که صلاحیت تشکیل زندگی مستقل را به دست بیاورند، با هم محرم باشند که این کار باعث آرامش روحی - روانی دو جوان شده و آنها را از بسیاری آفات و معضلات دور نگه می‌دارد.
البته باید اذعان کرد اجرای چنین نظریه‌ای احتیاج به آموزش وسیع ضوابط آن به جوانان و حتی والدین آنها دارد که به عنوان مثال در انتخاب همسر، چگونگی گذراندن دوران عقد و دوری از عوارض این دوره و... تا جای ممکن دچار خطا نشوند.