اشاره:
از تاکسی‌های بازار تهران که پیاده می‌شوید، در حالی که هنوز اندکی راه تا خیابان ناصرخسرو باقی مانده، در ابتدای خیابان باب همایون جوانانی را می‌بینید که حرف‌هایی را در گوش عابران نجوا می‌کنند؛ وقتی به یکی از این جوان‌ها نزدیک‌ شوید، از میان زمزمه‌هایش، نام‌های پیچیده و برندهای دارویی مختلف و البته نایاب بازار دارو را خواهید شنید.
سابقه داروفروشی در خیابان ناصرخسرو به همین چند سال اخیر باز نمی‌گردد و خیلی از قدیمی‌های تهران می‌دانند که ناصرخسرو در کنار اصناف رسمی‌ای که در خود جای داده، داروخانه‌ای بزرگ و البته سیار نیز هست. بسیاری از بیماران و خانواده‌های آنها که با فقدان دارو در بازارهای رسمی و داروخانه‌های مختلف روبه‌رو می‌شوند، راهی ناصرخسرو می‌شوند تا شاید بتوانند با یافتن داروی موردنظر، جان خود یا عزیزانشان را نجات دهند.
نخستين بار در‌سال ۱۳۷۶ و در زمان رياست محمد فرهادی بر وزارت بهداشت تفاهم نامه‌ای بين نيروي انتظامی و وزارت بهداشت منعقد شد. جمع‌آوری بازار ناصرخسرو و‌ مبارزه با عوامل فروش داروهای تاريخ مصرف گذشته،‌ فاسد و غير قابل مصرف از مفاد اين تفاهم نامه بود اما اين تفاهم نامه تا اسفند‌سال 84 هيچ‌گاه به‌طور كامل اجرايی نشد و برخوردهای مقطعی نيز نتوانست بازار غيرقانوني دارو را از صحنه روزگار محو كند.
اوایل اسفند 84 بود كه داروفروشان ناصرخسرو به صورت گسترده توسط نيروي انتظامي‌دستگير و جمع‌آوری شدند اما اين پاك‌سازی هم كه با سر و صدای زيادی همراه بود، مدت زيادی دوام نياورد و دوباره سر و كله دلالان دارو به اين خيابان باز شد.
پس از گذشت حدود 20 سال از تفاهم نامه وزارت بهداشت و نیروی انتظامی، فروش دارو در اين خيابان از جمله معضلاتی است كه همه مسئولان وزارت بهداشت با آن دست به گريبان بوده‌اند و هنوز موفقيتی در جمع‌آوری اين بازار حاصل نشده است.
داروها چگونه به دست دلال‌ها می‌رسد؟!
گرچه بسیاری از داروهای ناصرخسرو تقلبی و تاریخ‌گذشته هستند، اما برخی از آنها نیز دقیقاً همانی‌هایی هستند که در داروخانه‌های رسمی به فروش می‌رسند! اما به واسطه کمیاب یا نایاب بودن به سختی در اختیار بیماران قرار می‌گیرند و افراد ناگزیرند برای تهیه این داروها به ناصرخسرو مراجعه کنند.
ساز و کار بازار غیرمجازی چون ناصرخسرو از پیچیدگی خاصی برخوردار است و چگونگی دسترسی این افراد به داروهای نایاب، سوالی‌ست که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است.
رییس سازمان غذا و دارو در این باره گفته است: «داروهایی که در دست دلالان ناصرخسرو است، از منابع مختلف اعم از واردکننده، توزیع کننده، عرضه کننده، بیمارستان یا داروخانه به دست آمده یا با سوءاستفاده از دفترچه بیماران حاصل شده است. این داروها، داروهای گران قیمتی هستند که از سوی یک شبکه قاچاق با قیمت بسیار ناچیز جمع آوری شده و در ناصرخسرو برای افرادی که دسترسی به آن داروها از طریق دفترچه بیمه ندارند یا حتی برای خروج از کشور، بازتوزیع می‌شوند.»
تفاوت قیمت‌ها
دلالان داروفروش‌ ناصرخسرو، نه زیر نظر نهاد خاصی کار می‌کنند و نه قانون ویژه‌ای را رعایت می‌کنند؛ آنها فقط به فکر فروش دارو هستند و از وضعیت بازار و کمیابی یا نایابی داروها، به مراتب بیشتر از بیماران خبر دارند. در واقع قیمت داروهای ناصرخسرو براساس توزیع و فقدان داروها در بازار تعیین می‌شود و نرخ آنها متفاوت است.
داروهای تاریخ گذشته و تقلبی
از دیگر مشکلات تهیه قرص و آمپول از داروفروش‌های ناصرخسرو، تاریخ گذشته یا تقلبی بودن محصولاتی‌ است که آنها به مشتری عرضه می‌کنند. از طرفی نیز به واسطه غیرقانونی بودن این معامله، مشتری‌ای که پول گزافی را بابت یک داروی تاریخ گذشته یا تقلبی پرداخت کرده، قادر به شکایت نیست و به علاوه، قدرت برخورد مستقیم با داروفروش‌ها را ندارد؛ چون یافتن داروفروشی که چند روز قبل دارویی را به شما فروخته، مانند پیدا کردن سوزن در انبار کاه است!
داروخانه‌هایی که به این وضع
دامن می‌زنند
گرچه خرید دارو از داروفروش‌های غیرمجاز در قلب پایتخت، در کنار پیامدهای ناگواری که دارد، سبب رشد بازار سیاه دارو نیز می‌شود، اما بی‌توجهی نهادها به تخلفات برخی از داروخانه‌های مجاز و رسمی کشور که مانند داروفروش‌های ناصرخسرو بازار سیاه ایجاد کرده و به این وضع دامن می‌زنند هم خالی از ایراد نیست.
 احتکار و نفروختن داروهایی که احتمال می‌رود در ماه‌های آینده کمیاب یا نایاب شوند و همین‌طور گران‌فروشی این دست داروها، گوشه‌ای از تخلفات برخی از داروخانه‌هایی‌ست که در پوششی مجاز، نقشی همسان و موازی را با ناصرخسرویی‌ها ایفا می‌کنند.
چه باید کرد؟
تهیه دارو از این راه، نه تنها باعث تحمیل هزینه‌های گزاف به سبد خانوار می‌شود که از سوی دیگر می‌تواند سبب عواقب و پیامدهای جبران‌ناپذیری شود. استفاده از داروهای تقبلی و تاریخ‌گذشته، آن هم برای بیمارانی که حیات‌شان به دارو وابسته است، بطور قطع خطرساز بوده و به مثابه بازی با مرگ تلقی می‌شود.
این در حالی است که این داروها به موضوعی حیاتی براي برخی بيماران تبديل شده و آنها حاضرند به هر طریق ممکن این داروها را تهیه کنند، داروهایی كه ناياب شده‌اند و برای تهیه آن باید به هر دری زد.
در واقع باید گفت آن دسته از افرادی که برای تهیه دارو به داروفروش‌های ناصرخسرو مراجعه می‌کنند، قطعاً از راه‌های قانونی به نتیجه نرسیده‌اند، بنابراین مسئولان باید راهکاری برای این مسئله بیابند تا بیماران بتوانند از طریق مجاری قانونی داروی مورد نیاز خود را تامین کنند.
سازمان غذا و دارو
کجای این ماجراست؟
در بخش دیگری از گزارش سایت فردا، از قول یکی از مسئولان سازمان غذا و دارو در خصوص برنامه این سازمان برای برخورد با دلالان دارو، آمده است: «در حال حاضر نیز برخوردهای جسته و گریخته‌ای صورت می‌گیرد اما حذف کامل این پدیده عملاً امکان پذیر نیست(!) به هر شکلی که با این افراد برخورد شود، کمی بعد دوباره در خیابان ناصرخسرو حاضر شده و به فروش دارو مشغول می‌شوند. مردم هم دانسته یا ندانسته در دام این افراد گرفتار شده و جان و مال خود را به خطر می‌اندازند.»
گفتنی است، اظهارات این چنینی از سوی مسئولانی که متولی اصلی برخورد با بازار سیاه دارو هستند به نوعی فرار از پاسخگویی و پاک کردن صورت مسئله است. هرچند یکی از مهم‌ترین راه‌های حذف داروفروشی در خیابان ناصرخسرو، فرهنگ‌سازی و از بین بردن تمایل خرید دارو از مجاری غیرقانونی و غیرمجاز است اما اگر خانواده‌هایی را در نظر بگیریم که به دلایل مختلف توانایی دسترسی به داروی مورد نیاز را ندارند و از طرفی به دلیل بیماری یکی از عزیزانشان مستاصل شده‌اند، دیگر خیلی از آنها انتظاری نیست که به دلالان دارو مراجعه نکنند.
لذا بخش اصلی مبارزه با این پدیده به تامین همه داروهای مورد نیاز کشور در کنار نظارت مستمر بر فعالیت داروخانه‌ها برمی‌گردد که بر عهده سازمان غذا و دارو و سازمان‌های نظارتی است.