شرافت ذاتی زمان(پرسش و پاسخ)
پرسش:
آيا زمان هم می‌تواند در عالم هستی شرافت ذاتی داشته و در بعد مادی و معنوی روی انسان تأثیرگذار باشد؟
پاسخ:
قرآن براى زمان، سهم مهمى قائل است. بعضى زمان‌ها را نحس مىداند. «فى يوم نحسٍ مستمر» «ما بر آنها تندبادی سرد در روزی که نحوستش مستمر بود فرستادیم» (قمر ـ 19) يا «أيامٍ نحسات» «روزهایی شوم و پرغبار» (فصلت ـ 16)
در مقابل، بعضى زمان‌ها را مبارك مىداند. «فى ليلهًْ مباركهًْ» «در شبی پر برکت» (دخان ـ 3) يا «واذكروااللّه فى ايام معدودات» خدا را در روزهاى معينى (روزهاى 11 و 12 و 13 ذى‌الحجه كه به ايام تشريق معروف است) ياد كنيد. (بقره ـ 203) يا «بالأسحار هم يستغفرون» (ذاريات ـ 187) سحرها استغفار مىكنند. قرآن از كسانى كه در سحرها استغفار مىكنند، ستايش كرده است. «والمستغفرين بالاسحار» (آلعمران ـ 17) يا همين كه زكريا(ع)، در محراب عبادت بر مريم(ع) وارد شد و نزد او خوراكى (شگفت‌آور) يافت، پرسيد: اى مريم! اين رزق از كجاست؟ مريم(ع) در پاسخ گفت: آن از نزد خداست كه به هر كه بخواهد بىشمار روزى مىدهد. در تفاسير مىخوانيم؛ مادر مريم با همسر زكريا، خواهر بود و هر دو عقيم و نازا بودند.
مادر مريم با ديدن صحنه غذا دادن پرنده به جوجههايش، منقلب شد و به درگاه خدا دعا كرد. خدا به او مريم(ع) داد.
حضرت زكريا(ع) هم وقتى مقام مريم را در محراب ديد، منقلب شد و از خدا تقاضاى فرزند كرد: «هنالك دعا ذكريا» «در آنجا بود که زکریا، (با مشاهده آن همه شایستگی در مریم،) پروردگار خویش را خواند» (آل عمران ـ 3) مشاهده كمالات ديگران، مىتواند (به جاى كارشكنى) زمينه درخواست و دعا و توجه انسان به خدا باشد. حتى يك زن مثل مريم مىتواند مردى همچون زكريا(ع) را تحت تأثير قرار دهد.
انسان مىتواند از تلخترين تا شيرينترين شرايط به نفع خود استفاده كند. لکن باید در این فرآیند صبر و بردباری الگوی رفتاری انسان باشد.
همانگونه كه از انگور شيرين، سركه ترش درست مىكنند، مىتوان با صبر و شكيبايى از غوره ترش، حلواى شيرين درست كرد.
به هرحال، هر يك از زمان‌ها و مكانها داراى ارزش خاصّى هستند؛ توبه در جوانى، محبوب‌تر از توبه پيران است.
انفاق در نادارى، محبوب‌تر از انفاق در ايام دارايى است.
عفو در زمان قدرت، صله رحم در زمانى كه ديگران قطع رابطه كردهاند، كمك به افراد در حالات خاص، ارزش و پاداش خاصّى دارد.
در حديث مىخوانيم: «ضربهًْ علىّ يوم خندق افضل من عبادهًًْْ الثّقلين» ضربت علي در خندق برتر از عبادت جن و انس است. (بحارالانوار، ج 39، ص 1) چون روز خندق تمام كفر در مقابل تمام اسلام، صف‌آرايى كرده بود.
شب قدر بهتر است از هزار ماه است، ارزش آب در ظهر عاشورا قابل مقايسه با روز بعد نيست.
همه اينها نشانه آن است كه فرصتهاى استثنايى، پاداش ويژه استثنايى دارد.
حضرت موسى(ع) همين كه خواست معجزهاش را به ساحران نشان دهد، براى زمان اجراى آن، دو وقت معين كرد: يكى روز تعطيلى كه مردم، نشاط و فراغت داشته باشند. «موعدكم يوم الزينهًْ» «میعاد ما و شما روز زینت [روز عید] است» (طه ـ 59) يكى زمان چاشت كه هوا معتدل و مردم، بيدار و حضورشان راحت باشد. «و أن يحشرالنّاس ضحى» «به شرط اینکه همه مردم، هنگامی که روز، بالا می آید، جمع شوند!» (همان)
علاوه بر عنصر زمان، براى استقبال بيشتر مردم، معين شد كه جاى معجزه وسط شهر باشد تا دسترسى به آن براى همگان امكانپذير باشد. «مكاناً سوى» «در مکانی که نسبت به همه یکسان باشد!» (طه ـ 58)
بنابراين، هر يك از عناصر زمان و مكان در دعوت و عبادت و كمك به ديگران و توبه نقش مهمى دارد.