هیاهوی انفجارها و خطرات در چهارشنبه آخر سال
فریده شریفی
صدای آژير آمبولانس و اتومبیل‌های پلیس... صدای ترقه بمب‌های صوتی... گام‌های شتابان برای رسیدن به خانه و در امان ماندن... آتش و دود... فریاد و اعتراض ... از نشانه‌های فرا رسیدن شب چهارشنبه سوری است. آیینی که در آن بسیاری از افراد، تنها به دنبال هیجان و ایجاد مزاحمت برای دیگران هستند.
سال هاست که مراسم چهارشنبه سوری از روزها قبل آغاز می‌شودو این شب به شب فجایع دردناک مبدل شده است .
تجربه‌ای تلخ
مادری که تجربه‌ای تلخ از مراسم چهارشنبه‌سوری سال گذشته دارد و پسرش از ناحیه دست با سوختگی شدید مواجه شده بود با اینکه از یادآوری آن شب متاثر می‌شود اما برای هشدار دادن به خانوادهها به گزارشگر کیهان می‌گوید: «سال گذشته چند روز مانده بود به شب چهارشنبه‌سوری متوجه شدم که پسرم با دوستانش بیرون می‌رود و هنگامی که به خانه باز می‌گردد، کیسه‌ای در دست دارد که پنهانی آن را به اتاق برده و قایم می‌کرد، وقتی از او می‌پرسیدم که در کیسه‌ای که با خود آورده‌ای چه چیزی را پنهان کرده‌ای به من پاسخ درستی نمی‌داد و سعی می‌کرد از جواب دادن طفره رود، چند بار هم خواستم جای آن کیسه را پیدا کنم اما موفق نشدم...»
این مادر اضافه می‌کند: «بارها به او می‌گفتم که امسال شب چهارشنبه سوری را در خانه کنار ما بماند و بیرون نرود اما او به حرف من گوش نمی‌داد و ترجیح می‌داد که با دوستانش بیرون برود.»
وی می‌گوید: «می‌دانم که خودم بی‌تقصیر نیستم و باید قبل از اینکه دیر می‌شد، به فرزندم آگاهی می‌دادم و نظارت بیشتری بر رفتارهایش می‌کردم اما دوستانش آنچنان تاثیری بر او داشتند که به حرف‌های من توجه نمی‌کرد و زمانی متوجه شد من درست می‌گویم که مواد منفجره در دستش منفجر شد و دست او از ناحیه مچ کاملا سوخت.»
وی ادامه می‌دهد: «اما حالا آن دوستانی که گرد پسرم را فرا گرفته بودند و او را تشویق به خریدن مواد منفجره می‌کردند کجایند؟! اثری از هیچ‌کدامشان نیست! شاید از روی ترس و شاید از روی عذاب وجدان نمی‌خواهند پسرم را ببینند اما امیدوارم نوجوانان‌وجوانان دیگر سرگذشت افراد حادثه‌دیده را ببینند و عبرت بگیرند و دست به کارهای خطرناک نزنند چرا که چنین حوادثی تا آخر عمر بر خانوادهها سنگینی می‌کند...!
شبی امن با پیشگیری
«سید جلال ملکی» سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «مسلما همه ما با آتش زدن، تخریب و حوادث خطرناکی که در شب چهارشنبه سوری اتفاق می‌افتد مخالفیم اما برگزاری درست و اصیل این آیین بدون جنجال و هیاهو و خطرات برای نوجوانان و جوانان و خانوادهها، می‌تواند انرژي آنان را تخلیه و نوعی فضای شاد که نیاز طبیعی هر جامعه‌ای است به وجود آورد.»
وی اضافه می‌کند: «ما موارد زیادی داشتیم که نوجوانان در کنار خودروها، سیم‌های برق، منابع نفت و گازوئيل و... آتش روشن کرده‌اند و انفجارهای شدیدی به راه انداخته‌اند که متاسفانه خطرات مالی و جانی به همراه داشته است. اما اگر خانوادهها به کودکانشان آموزش دهند و راه شاد بودن سالم و بدون خطر را به آنها بیاموزند می‌توانند یک شب امن را پشت سر بگذارند.»
به گفته این کارشناس آموزش و آگاهی دادن به فرزندان کار یک شب و دو شب و یک هفته نیست و والدین باید در طول سال به کودکان و نوجوانان خود بیاموزند که چگونه می‌توانند از خطرات احتمالی موضوعی مثل چهارشنبه سوری در امان باشند.
وی اضافه می‌کند: «متاسفانه ما راه شاد بودن درست را نیاموخته‌ایم، راه تخلیه انرژی را بلد نیستیم و برای این منظور باید سیاستگذاری درست صورت گیرد، اتاق‌های فکر تشکیل شود و در یک زمان 5 ساله یا 10 ساله برنامه‌ریزی شود تا شب چهارشنبه سوری و سایر جشن‌ها به شادی‌های قابل کنترل تبدیل شوند.»
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران خاطرنشان می‌کند: «برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری اگر از سوی مسئولین و در پارک‌ها، فرهنگسراها به صورت برگزاری جشن، مسابقه، شعرخوانی، روشن کردن فشفشه و... باشد می‌تواند هم هیجان جوانان را تخلیه کند هم جشنی کنترل شده و برنامه‌ریزی شده باشد.»
وی اضافه می‌کند: «رسالت والدین در این مسئله بسیار سنگین و مهم است و همچنین نهادها و سازمان‌هایی همچون آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و... باید به فرهنگ‌سازی بپردازند.
این کارشناس همچنین می‌گوید: «فراموش نکنیم که هیچ کار فرهنگی در کوتاه مدت جواب نمی‌دهد و نباید پرونده این قضیه را بعد از چهارشنبه سوری ببندیم و تا سال آینده منتظر باشیم.. بلکه باید در طول سال برای فرا رسیدن چنین ایامی برنامه‌ریزی شود.
نقش رسانهها
نقش رسانهها را در فرهنگ‌سازی جامعه و کاستن از حوادث تلخ چهارشنبه سوری نباید از یاد برد. اگر رسانهها به نقش خود در آگاهی بخشی و آموزش افراد واقف باشند احتمال بروز حوادث مرگبار در این ایام کاهش می‌یابد.
«همایون صدقی‌فر» کارشناس فوریت‌های پزشکی در این باره می‌گوید: «بهترین فرهنگ‌سازی از طریق وسایل ارتباط جمعی و رسانهها انجام می‌شود چرا که رسانهها می‌توانند با انعکاس حوادث مرگباری که در این ایام اتفاق می‌افتد به کودکان و نوجوانان آموزش دهند که از مواد منفجره و محترقه دوری کنند.»
به گفته این کارشناس تشکیل کمپین‌ها و گروه‌های اجتماعی که مردم را به برگزاری جشن‌ها و مراسم سالم خانوادگی تشویق کنند لازم و ضروری به نظر می‌رسد و در این میان نقش رسانهها به ویژه رادیو و تلویزیون بسیار تاثیرگذار است.
وی اضافه می‌کند: «راه ایمنی از آموزش می‌گذرد و پیش‌شرط آموزش، آگاهی است. آگاهی از خطرهای چهارشنبه سوری و شیوه مقابله با این خطرها بروز حوادث تلخ را در آخرین ماه سال کاهش خواهد داد و سال جدید با خوبی و خوشی و سلامتی آغاز خواهد شد.»
وی تصریح می‌کند «سال گذشته پرونده چهارشنبه آخر سال با سه کشته و 425 مصدوم در تهران بسته شد، سه کشته‌ای که می‌توانستند با دوری جستن از حوادث این شب در کنار خانواده خود، سال خوشی را تجربه کنند.
امید می‌رود که امسال با تجربه گرفتن از حوادث سال‌های اخیر و دادن آموزش و آگاهی کافی برای خانوادهها شاهد چنین حوادث تاسف‌برانگیزی نباشیم.»
پیشگیری از حوادث
چهارشنبه سوری
پیشگیری از حوادث تلخی مانند حوادث چهارشنبه سوری مستلزم ارتقای فرهنگ عمومی جامعه است و برای این منظور باید به مردم آموزش داد و آگاهی آنها را بالا برد.
والدین نقش موثری در پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری دارند و می‌توانند کودکان و نوجوانان خود را با خطرهای مواد محترقه و منفجره آشنا سازند.
در پارک به آقایی برخورد می‌کنیم که روی نیمکت نشسته و بازی بدمینتون پسران خود را تماشا می‌کند. از او درباره خطرات و حوادث ناشی از چهارشنبه سوری سوال می‌کنیم. وی که خود را «ایرج موحدی» معرفی می‌کند در این باره می‌گوید: «یکی از راه‌های امن‌سازی چهارشنبه سوری این است که خطرات این ایام را به کودکان و جوانانمان یادآوری کنیم و به آنها آگاهی و آموزش بدهیم تا با خطرهای آتش‌بازی آشنا شوند.»
وی اضافه می‌کند، توسل به زور و اجبار کارساز نیست و نه تنها آنها را از آتش‌بازی و به کار گرفتن مواد محترقه منع نمی‌کند بلکه آنها را به انجام این کار تشویق می‌کند.
آقای موحدی می‌گوید: «ما به عنوان پدر یا مادر به سختی می‌توانیم فرزندانمان را از برگزاری این مراسم و تجربه هیجانی که به دنبال دارد باز داریم اما می‌توانیم بر کارها و رفتارهای آنان نظارت داشته باشیم و شرایطی برای آنها به وجود بیاوریم که یک شب خاطره‌انگیز برای فرزندانمان ایجاد کنیم.»به گفته این پدر که دارای دو فرزند 11 و 14 ساله است، برگزاری میهمانی‌های خانوادگی، ورزش‌های دسته‌جمعی، دیدن فیلم و سریال، مسافرت‌های کوتاه‌مدت، تئاترهای خانوادگی و... می‌تواند ساعات مفرح و شادی برای نوجوانان و جوانان به همراه بیاورد.وی همچنین می‌گوید، اگر قرار است تفریحی صورت بگیرد باید در کنار افراد بالغ و مورد اعتماد و در محل باز و جایی‌باشد که جان خود و دیگران را به مخاطره نیندازند و در محیط خانه یا پارکینگ نباشد.
جنگ تمام‌عیار
«سیدجلال ملکی» کارشناس و سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: « متأسفانه امروزه برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری به یک جنگ تمام عیار تبدیل شده و مضرات و خطرهایی به همراه دارد که جان جوانان را نشانه گرفته است.»
به گفته سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران، خوشبختانه در سال‌های اخیر تغییراتی در دیدگاه‌ها به وجود آمده و خانوادهها و مسئولین تلاش می‌کنند بر رفتارهای فرزندان و جوانان جامعه نظارت و کنترل بیشتری داشته باشند تا آنان را از مصدومیت و آسیب‌دیدگی دور کنند. وی می‌گوید: «جامعه ما جامعه جوانی است و جوانان معمولاً پرانرژي و پرهیجان هستند و باید در جایی و در فضای مناسبی انرژی خود را تخلیه کنند از همین رو نظارت بر فعالیت آنها خصوصاً در چنین شبی بسیار مهم و حیاتی است.»
این کارشناس همچنین تأکید می‌کند که در کنار خانواده بودن می تواند این خطرات را دفع کند و ضمن برپایی مراسم و آیین‌های کهن، لحظات و ایام خوشی برای جوانان فراهم بیاورد.
وی اضافه می‌کند: «متأسفانه اکثر مصدومان و حادثه‌دیدگان چهارشنبه سوری دانش‌آموزان و دانشجویان زیر 30 سال هستند و بیشترین آسیب‌دیدگی از نوع سوختگی درجه1 و بیشترین عضو آسیب دیده دست بوده است.»
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران خاطرنشان می‌کند: «اگر نظارت و کنترل کافی و مناسب بر رفتارهای نوجوانان و جوانان از سوی خانوادهها و مسئولین صورت گیرد، بسیاری از این حوادث ناگوار اتفاق نمی‌افتد و فرزندان می‌توانند در کمال سلامتی و امنیت این شب را پشت سر گذاشته و در مراسم عید نوروز در کنار خانواده‌هایشان باشند.»
حادثه دیدگان چهارشنبه‌سوری
«همایون صدقی‌فر» کارشناس فوریت‌های پزشکی اورژانس ناجی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره حادثه‌دیدگان شب چهارشنبه‌سوری می‌گوید: «بیشتر مصدومانی که در این شب به بیمارستان‌ها منتقل می‌کنیم، نوجوانان و جوانانی هستند که از ناحیه، دست، صورت، بالای ران، چشم مصدوم شده‌اند و متأسفانه مصدومیت برخی از این افراد به حدی شدید است که گاهی منجر به قطع عضو هم می‌شود.»وی اضافه می‌کند: «در این مدت 20 سالی که انجام وظیفه می‌کنم با صحنه‌های ناگوار و ناراحت‌کننده‌ای مواجه شده‌ام و جوانان زیادی را مشاهده کرده‌ام که به خاطر یک لحظه شادی و خوشی، عمری را باید در حسرت سلامتی به سر ببرند و دست یا پایشان قطع شده یا چشم آنها تخلیه شده است.»این کارشناس فوریت‌های پزشکی اضافه می‌کند: «اگر والدین نظارت و کنترل کافی بر رفتارها و اعمال فرزندانشان به خصوص در این شب پرخطر داشته باشند هیچگاه با صحنه‌های مصدومیت و آسیب‌دیدگی نوجوان و جوانانشان مواجه نمی‌شوند.»وی می‌گوید: «آگاهی از خطرهای چهارشنبه‌سوری و شیوه مقابله با این خطرها احتمال بروز حوادث تلخ را در آخرین ماه سال کاهش خواهد داد.»