میکروب مفید بخورید تا مریض نشوید!
یکصد تریلیون میکروب و باکتری زنده خوب، بد و خنثی در روده زندگی می‌کنند که با کوچکترین تغییر در توازن آنها، سر و کله بیماری‌های خطرناک پیدا می‌شود.
اگر توازن باکتری‌های زنده خوب، بد و خنثی به هم بخورد و تعداد میکروب‌ها و باکتری‌های خوب کاهش یابد، می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان شود.
اکنون نیز در کشور هر سال نزدیک به 90 هزار بیمار مبتلا به سرطان جدید در سراسر کشور شناسایی می‌شوند.
اما چه می‌شود که باکتری‌های خوب در روده کم می‌شوند؟
با صنعتی شدن محصولات غذایی و از بین بردن میکروب‌های آن، انسان‌ها از دریافت باکتری‌های مفید در غذاها کمتر بهره‌مند شدند چون همه میکروب‌ها و باکتری‌ها بد نیستند.
گاهی اوقات عواملی مانند استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها (که طبق آمار وزارت بهداشت، مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران بیشتر از میانگین جهانی است)، اشعه درمانی، مصرف آب کلر‌دار، غذاهای حاوی ترکیبات دارویی، استرس‌های شدید، حساسیت‌های غذایی، مشروبات الکلی، آسیب‌های فیزیکی، شیمی درمانی و حساسیت‌های ژنتیکی موجب از بین رفتن میکروب‌های مفید روده می‌شوند که این امر نیز به نوبه خود، منجر به غالب شدن میکروب‌های مضر در روده می‌شود که بروز بیماری‌های مختلفی را به همراه دارد.
این میکروب‌ها را مزه کنید
الی مچنیکوف دانشمند روسی در دهه 1900 میلادی کشف کرد که امکان جایگزینی میکروب‌های مضر در بدن با میکروب‌های مفید وجود دارد.
او مشاهده کرد که روستائیان بلغاری که فرآورده‌های تخمیر شده شیر حاوی باکتری‌های مفید را مصرف می‌کردند از سلامت و عمر طولانی برخوردار بودند بنابراین پیشنهاد داد که محصولات حاوی باکتری مفید یا همان محصولات غذایی پروبیوتیک را مصرف کنیم.
پروبیوتیک چیست؟
پروبیوتیک از واژه لاتین «پرو» به معنای «برای» و بیوتیک از کلمه یونانی بایوس به معنی «زندگی» مشتق شده است که مفهوم آن می‌شود: برای زندگی.
سازمان جهانی بهداشت (WHO)، پروبیوتیک را این‌گونه تعریف کرده است:
میکروارگانیسم‌های زنده به میزان تجویز شده که به نفع سلامت مصرف‌کننده است.
به عبارت ساده‌تر پروبیوتیک‌ها، میکروب‌ها، مخمرها و باکتری‌های مفید و خوب هستند که به حفظ سلامتی انسان کمک می‌کنند و هم به‌طور طبیعی در بدن هستند و هم در شیر مادر و برخی محصولات غذایی مانند کفیر وجود دارند و هم می‌توان محصولات غذایی و مکمل‌ها را با این باکتری‌های مفید، غنی‌سازی کرد و حتی به عنوان داروی کمکی مصرف کرد.
پروبیوتیک‌ها چه کار می‌کنند؟
پروبیوتیک‌ها به جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی از جمله کلسیم، آهن، کروم و ویتامین‌های A، D، E وK کمک می‌کنند.
این میکروب‌های سلامت بخش به ویژه از سوی پزشکان برای بهبود بیماری‌های گوارشی تجویز می‌شود.
تقویت سیستم ایمنی از دیگر مزایای پروبیوتیک‌ها است و محققان هنوز در تلاش برای کشف کردن دیگر مزایای این فرآورده‌ها هستند.
باید به این نکته توجه داشت که 70 درصد عملکرد سیستم ایمنی بدن از روده مدیریت می‌شود.
پروبیوتیک‌ها همچنین در درمان سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری التهابی روده و اسهال‌های عفونی (ناشی از ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها) موثر هستند.
گفته می‌شود پروبیوتیک‌ها در بهبود بیماری‌های پوستی مانند اگزما، عفونت‌های ادراری و پیشگیری از آلرژی و سرماخوردگی و بهداشت دهان و دندان و کنترل فشارخون، کمک‌کننده‌اند.
ایرانی‌ها پروبیوتیک را نمی‌شناسند
در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی، هنگامی که فردی وارد سوپرمارکت یا فروشگاه مواد غذایی می‌شود در وهله اول به دنبال مواد غذایی پروبیوتیک می‌گردد.
اما اغلب ایرانی‌ها هنگام خرید مواد غذایی کمتر به مندرجات نصب شده روی مواد غذایی توجه می‌کنند و از سوی دیگر اصلا با پروبیوتیک‌ها آشنا نیستند که بخواهند آن را بخرند و اگر هم محصول پروبیوتیک را خریداری کنند صرفا به دلیل شانس و اقبال و از روی تصادف، این محصول غذایی نصیبشان شده است. این درحالی است که براساس گزارش ارزیابی سلامت و تغذیه در مواد غذایی پروبیوتیکی سازمان جهانی بهداشت در کشورهای پیشرفته درج عبارت پروبیوتیک روی محصولات غذایی موجب افزایش ضریب اطمینان مصرف‌کننده می‌شود اما در ایران، پروبیوتیک‌ها در انزوا مانده‌اند.
انواع پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها باید دارای چند ویژگی خاص باشند به‌طور مثال دارای منشاء انسانی بوده و باید توانایی بهبود تعادل میکروبی روده را داشته باشند.
دو تا از شناخته‌شده‌ترین باکتری‌های پروبیوتیک شامل لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم است که یکی به در درمان اسهال و هضم قند موجود در شیر، کمک می‌کند و دیگری علائم سندرم روده تحریک‌پذیر را کاهش می‌دهد.
در مصرف پروبیوتیک‌ها
به این موارد توجه کنید
پروبیوتیک‌ها را باید با هدف ارتقای سلامتی تولید و مصرف کرده و به اندازه میکروب و باکتری‌ها در آن توجه داشت.
توجه به تاریخ انقضا و خرید از مراکز معتبر در پروبیوتیک‌ها بسیار مهم است.
مدیرکل فرآورده‌های غذایی، آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو در این باره می‌گوید: تولیدکنندگان این محصولات باید حداقل قابلیت زیستی پروبیوتیک‌ها را با ذکر عبارت «حداقل تعداد سلول‌های زنده و فعال پروبیوتیک در هر میلی‌لیتر (یا در هر گرم) از فرآورده» مشخص کنند.
بهروز جنت ادامه می‌دهد: این حد شمارش باید تا پایان اتمام تاریخ انقضای مصرف حفظ شود؛ همچنین تولیدکننده می‌تواند مقدار مصرف توصیه شده فرآورده شیری پروبیوتیک برای برخورداری از خواص سلامت بخش ادعا شده به صورت گرم یا میلی لیتر در روز یا هفته را ذکر کند.
چرا تولید محصولات پروبیوتیکی در ایران کم است؟
ایران از نظر علمی در حوزه پروبیوتیک‌ها در رتبه نخست منطقه قرار دارد و پیشگام تولید صنعت این فرآورده‌ها در منطقه است اما به گفته مسئولان وزارت بهداشت، تعداد مجوزهای صادر شده برای تولید محصولات غذایی پروبیوتیک کافی نیست.
مدیرکل آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو در تشریح دلایل کم بودن میزان تولید محصولات پروبیوتیک به خبرنگار سلامت ایرنا می‌گوید: بسیاری از تولیدکنندگان تمایل ندارند که مجوز تولید محصولات غذایی پروبیوتیک را دریافت کنند زیرا دریافت این مجوز چندان تاثیری در افزایش مصرف محصول آنان – به دلیل ناآگاهی مردم از فواید پروبیوتیک‌ها- ندارد.
دکتر حسین رستگار می‌افزاید: از سوی دیگر تولید محصولات غذایی پروبیوتیک، هزینه نهایی محصول را بالا می‌برد و می‌تواند در کاهش میزان فروش تاثیر داشته باشد بنابراین باید فکری به حال این هزینه‌ها کرد.
وی خاطرنشان کرد: هنگامی که هزینه‌ها بالا می‌رود باید یارانه یا سوبسیدی به آن محصول تعلق بگیرد که مردم بتوانند با قیمت مناسب آنها را تهیه کنند.
پروماس بخورید
مدیرکل آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو می‌گوید: چون مردم با پروبیوتیک‌ها زیاد آشنایی ندارند، مصرف آن زیاد نیست.
رستگار می‌افزاید: مردم هنگامی که فرآورده لبنی می‌خرند باید بدانند که به‌طورمثال پروماس – یا همان ماست پروبیوتیکی – مفید‌تر از ماست معمولی است.
وی خاطرنشان می‌کند: پروبیوتیک، یک ماده ارتقا‌دهنده سلامت است که به فرآورده‌های غذایی افزوده می‌شود؛ رسانه‌ها باید در این زمینه کارهای بیشتری انجام دهند.
رستگار می‌گوید: به نظر می‌رسد که اگر بتوانیم خواص مصرف مواد پروبیوتیک را برای مردم تبیین کنیم در استفاده و ارتقای سلامت بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
لزوم قراردادن پروبیوتیک‌ها در سبد غذایی
به دلیل افزایش روز‌افزون انواع مواد غذایی که در فرآیندهای صنعتی عاری از باکتری‌های مفید می‌شوند و همچنین با توجه به فواید بی‌شمار پروبیوتیک‌ها برای سلامتی انسان، لازم است که مصرف فرآورده‌های پروبیوتیک در فهرست اقلام سبد غذایی مردم قرار گیرد.
تبلیغات وسیع درباره فواید پروبیوتیک‌ها از سوی رسانه و دست‌اندرکاران صنایع غذایی و نیز جامعه علمی و دانشگاهی می‌تواند در افزایش مصرف این محصولات غذایی و نیز ارتقای سطح سلامت مردم تاثیر بسزایی داشته باشد.