چگونه دهان‌شویه‌مناسب انتخاب کنیم؟
اگر به یکی از داروخانه‌ها یا سوپرمارکت‌های سطح شهر مراجعه کنید، انواع دهان‌شویه‌ها را خواهید یافت که ممکن است موجب سردرگمی شما در انتخاب دهان‌شویه مناسب شود. برخی از آنها حس طراوت و تازگی به دهان می‌بخشند و بوی بد دهان را از بین می‌برند، برخی دیگر نیز به دلیل داشتن فلوراید می‌توانند از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کرده و پوسیدگی‌های اولیه دندان‌ها را ترمیم کند، اما برخی دیگر از دهان‌شویه‌ها نیز آثار درمانی دارند و در کنترل بیماری‌های لثه موثرند.
حتما باید به این نکته دقت داشت که دهان‌شویه‌ها جای مسواک و نخ دندان را نمی‌گیرند و استفاده نابجا از آنها ممکن است موجب پنهان‌سازی پوسیدگی دندان و در نتیجه تاخیر در درمان بیماری‌هایی مانند التهاب شدید لثه و عفونت‌های چرکی دهان و لثه شود.
مروارید مافی متخصص جراحی لثه و ایمپلنت به ایسنا گفت: در صورتی که پس از مسواک زدن کامل، دهان هنوز بوی بدی داشته باشد، تشخیص بیماری‌های لثه ارزش دارد. در این شرایط نباید آن را با دهان‌شویه‌های معطر پوشاند و باید به دندان‌پزشک مراجعه کرد. این دندان‌پزشک با اشاره به دهان‌شویه‌های دارای فلوراید عنوان کرد: فلوراید در برخی دهان‌شویه‌ها ماده اصلی است و در برخی دیگر جزئی از فرمولاسیون دارویی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان است. استفاده از دهان‌شویه حاوی فلوراید در افرادی که ریسک ابتلا به پوسیدگی‌های پیش‌رونده و وسیع را دارند، توصیه می‌شود. استادیار دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز ادامه داد: افرادی که از داروهای کاهنده فشار خون استفاده میکنند و به همین دلیل دچار زروستومی یا خشکی دهان شده‌اند، افرادی که از دخانیات یا مواد مخدر استفاده میکنند، افرادی که به دلیل مشکلات جسمی یا ذهنی قادر به مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن نیستند، کودکان و نوجوانانی که دندان‌های دائمی آنها تازه در حال رویش بوده و میزان فلوراید موجود در ساختار دندانی آنها ناکافی است، از گروه‌های دارای ریسک بروز پوسیدگی‌های پیش‌رونده هستند و از استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید سود می‌برند. مافی بیان کرد: مصرف دهان‌شویه حاوی فلوراید در کودکان زیر 6 سال، به علت ناتوانی در کنترل رفلکس بلع توصیه نمی‌شود، مگر این که فرد در منطقه‌ای زندگی کند که آب آشامیدنی فاقد فلوراید بوده و استفاده سیستمیک فلوراید مدنظر باشد. اگر هنگام تشکیل تاج دندان‌ها، فلوراید بیشتر از میزان مورد نیاز به دندان‌ها برسد، موجب بروز پدیده فلوئوروزیس در دندان‌ها می‌شود. این متخصص جراحی لثه و ایمپلنت گفت: در بیشتر مطالعات، استفاده از دهان‌شویه حاوی سدیم فلوراید 0/2 درصد به شکل هفتگی یا دهان‌شویه حاوی سدیم فلوراید 0/05 درصد به صورت روزانه (پس از مسواک دندان‌ها و قبل از خواب) تجویز می‌شود. وی عنوان کرد: جامعه دندان‌پزشکی آمریکا کلرهگزیدین 0/2 درصد را مورد تایید قرار داده است. کلرهگزیدین در سال 1954 در انگلستان به عنوان ضدعفونیکننده زخم، نظافت‌کننده پوست و ضدعفونیکننده قبل از جراحی به بازار عرضه شد. سپس در دهه 1970 میلادی به عنوان ماده‌ای ضدپلاک میکروبی دهان معرفی شد و استفاده از آن در دندان‌پزشکی افزایش یافت. از دهان‌شویه کلرهگزیدین در مطب دندان‌پزشکی و در منزل نیز استفاده می‌شود. وی افزود: در خانه به صورت موقت زمانی که مسواک زدن امکان‌پذیر نیست، می‌توان از دهان‌شویه به عنوان جانشین مسواک استفاده کرد. مثلا زمانی که به دنبال جراحی دهان یا جراحی‌های لثه و به دلیل وجود زخم و بخیه امکان استفاده از مسواک وجود ندارد، با کنترل شیمیایی پلاک میکروبی، بهبود زخم و جراحات دهانی تسریع می‌شود. مافی ادامه داد: بهتر است دهان‌شویه کلرهگزیدین نیم ساعت بعد از مسواک استفاده شود تا حداکثر قدرت ضدباکتریایی خود را حفظ کند. اثربخشی این دهان‌شویه به دوز مصرف آن بستگی دارد و نه به غلظت آن. به همین دلیل در صورتی که پزشک شما پس از جراحی برایتان دهان‌شویه کلرهگزیدین تجویز کرده و با مزه تلخ آن مشکل دارید، می‌توانید با استفاده از آب آن را رقیق کنید. دوز درمانی دهان‌شویه کلرهگزیدین مصرف 10 تا 20 میلی‌گرم از دهان‌شویه با غلظت 0/12 تا 0/2 درصد است. برای اندازه‌گیری میزان دهان‌شویه می‌توانید از در قوطی دهان‌شویه به عنوان پیمانه استفاده کنید. استادیار دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز اظهار داشت: دهان‌شویه را دو بار در روز (بعد از صبحانه و قبل از خواب) با محلول 0/2 درصد استفاده کنید و به مدت 30 تا 60 ثانیه در دهان نگهدارید. برای تاثیر بهتر دهان‌شویه، پس از استفاده کردن از آن، تا 30 دقیقه از شستن دهان و نوشیدن مایعات پرهیز کنید. این دندان‌پزشک با بیان عوارض استفاده مرتب و بدون تجویز دندان‌پزشک از دهان‌شویه کلرهگزیدین گفت: کلرهگزیدین طعم ناخوشایندی دارد و می‌تواند موجب تغییرات موقتی در حس چشایی شود. به‌ویژه این تاثیر در مورد طعم شوری مصداق دارد و موجب بی‌مزه شدن غذا می‌شود و این تغییر به غلظت کلرهگزیدین بستگی دارد. همچنین کلرهگزیدین موجب پدید آمدن رنگ قهوه‌ای بر روی دندان‌ها و پرکردگی‌های هم‌رنگ دندان و مخاط دهان و زبان می‌شود. این تغییر رنگ خارجی بوده و توسط بالیشینگ دندان برطرف می‌شود. وی افزود: کلرهگزیدین با تاثیر بر تجزیه گلوکز باکتری‌ها از تولید اسید توسط آنها جلوگیری میکند و محیط را قلیایی نگه می‌دارد که این عامل زمینه را برای تشکیل جرم فوق لثه‌ای آماده میکند. موارد کمی از تورم یک طرفه یا دو طرفه گلو در اثر مصرف کلرهگزیدین گزارش شده است اما تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، تنگی نفس و اختلال هوشیاری از عوارض بلع اتفاقی کلرهگزیدین و ستیل پیریدینیوم است که باید بلافاصله با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس گرفت. این مدرس دانشگاه گفت: برخی دندان‌پزشکان به عنوان درمان کمکی برخی از بیماری‌های دهان و دندان با پاکسازی و بهبود پس از جراحی‌های دهان و دندان، دهان‌شویه‌های حاوی آب‌اکسیژنه یا سرم شست‌وشو تجویز میکنند. مصرف درازمدت دهان‌شویه‌های اکسیژنه موجب تحریک بافت نرم، از دست رفتن کلسیم سطوح دندان‌ها و ایجاد لکه‌های سیاه روی زبان می‌شود که گاهی اوقات از آن به عنوان زبان مودار یاد می‌شود. وی افزود: به طور معمول نمی‌توان دهان‌شویه را به عنوان جایگزین مسواک در کنترل پلاک میکروبی و تمیز کردن سطوح دندانی استفاده کرد، بلکه بهتر است استفاده از آن به همراه مسواک زدن و در تکمیل آن به کار آید.
این دندان‌پزشک عنوان کرد: در بسیاری از موارد افراد اظهار میکنند که از نمک برای مسواک زدن استفاده میکنند که توصیه می‌شود از این کار به شدت پرهیز شود. زیرا نمک خاصیت سایندگی مسواک را بالا می‌برد و موجب سایش دندان‌ها شده و در بعضی موارد منجر به سایش و تحلیل لثه و بروز حساسیت‌های دندانی می‌شود.
مافی گفت: استفاده از دهان‌شویه آب نمک به جای مسواک زدن یا نخ دندان توصیه نمی‌شود؛ زیرا قدرت حذف پلاک دندانی را که عامل بروز پوسیدگی دندانی و بیماری‌های لثه‌ای است، ندارد.