گروه گزارش

اما برخی در اقدامی عجیب پیام‌‌هایی در تشکر از پادشاه عربستان برای برگزاری مراسم حج امسال فرستادند و برخی دیگر در برابر انعکاس تعداد دروغین قربانیان فاجعه سکوت در پیش گرفتند. در این میان کشورهای مسلمان غیرعربی و برخی مسئولین امور دینی کشورهای مختلف در اعتراض به وقوع این فاجعه واکنش‌‌هایی داشتند.
بر اساس اخبار موجود، کشور ما جدی‌ترین واکنش‌‌ها را نسبت به این فاجعه و پیگیری حقوق شهروندان خود داشته است. اگرچه برخی معتقد بودند این فاجعه غیرعمدی بوده و تنها ناشی از بی‌نظمی بوده است، اما برخی دیگر با صراحت اعلام می‌‌کنند براساس اسناد، شواهد و فیلم‌‌های موجود این واقعه، عمدی بوده است. در حالی که رئیس جمهور و وزیر خارجه در نیویورک به سر می‌‌بردند، رهبر معظم انقلاب در چند مرحله واکنش‌‌های مقتدرانه‌ای نسبت به کوتاهی‌‌های رژیم آل سعود در پذیرایی از ضیوف الرحمان نشان می‌‌دهند و 3 روز عزای‌عمومی اعلام می‌‌کنند.
دولت باید فعالیت خود را
 در این زمینه بیشتر کند
حجت‌الاسلام سیدرضا تقوی، رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با تأکید بر اینکه دولت باید فعالیت خود را در این زمینه بیشتر کند، تصریح می‌‌کند: «توقع مردم به ویژه خانواده‌‌های آسیب دیده که عزیزانشان را در این فاجعه از دست دادند این است که دولت جمهوری اسلامی مسئله را پیگیری کنند البته تلاش‌‌هایی را انجام دادند اما باید این تلاش‌‌ها بیشتر شود تا با استفاده از ظرفیت‌‌های موجود در عرصه بین‌الملل و با کمک کشورهای دیگر کار را به جای خوبی برسانند.»
وی می‌‌افزاید: «سعودی‌‌ها در برخورد با حجاج و مقامات دولت ایران کار را به جایی رسانند که مقام معظم رهبری وارد صحنه شدند و تشری زدند مبنی بر اینکه عربستان بد می‌‌بیند اگر بخواهد به این گونه عملکردش ادامه دهد. بعد از هشدار ایشان جریان کار تغییر کرد اما ما نباید همیشه منتظر باشیم تا حضرت آقا وارد جریان کار شوند.»
تقوی خاطرنشان می‌‌کند: «مسئولین باید وظایف خود را انجام دهند. مجلس باید از طریق بین المجالس اسلامی و دولت از طریق سیاست خارجی کار را پیش ببرد و نماینده ما در سازمان کنفرانس مسائل را پیگیری کند تا کار را به نتیجه برسانیم. اگر وضعیت مدیریت حج این گونه ادامه پیدا کند، مسلمانان دیگر اعتمادی نخواهند داشت که اعضای خانواده خود را برای ادای فریضه حج به مکه و مدینه بفرستند چون نمی‌‌دانند اگر این‌‌ها بروند زنده برخواهند گشت یا نه.»
رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور با بیان اینکه جای تأسف است عربستان حاضر نیست در شناسایی جنازه‌‌ها همکاری کند، تصریح می‌‌کند: «امروز عربستان یک تروریست پرور دولتی است؛ همه تروریست‌‌هایی که در ترکیه، پاکستان، سوریه و عراق هستند ریشه آن‌‌ها رژیم حاکم بر عربستان است و کمک‌‌های مالی و نظامی آن‌‌ها را آل سعود تأمین می‌‌کند و در بسیاری از مدارس دینی که به آن‌‌ها کمک مالی می‌کند، اندیشه تکفیری را تزریق می‌‌کند به طوری که عده‌ای جوانان و نوجوانانی که در این مدارس تحصیل کرده‌اند، جلیقه انفجاری به خود می‌‌بندند و در مسجد و در  میان مردم منفجر می‌‌کنند و هم خود و هم دیگران را از بین می‌‌برند.»  
وی می‌‌افزاید: «یکی از عوامل اصلی آوارگی‌‌های مردم سوریه، درگیری‌‌های منطقه و جنایات تروریست‌‌ها و تکفیری‌‌ها در منطقه حمایت‌‌های عربستان از پیدایش و ادامه حیات گروه‌‌های منحرف و تروریست است. باید از رژیم سعودی پرسید پولی که از حجاج برای زیارت خانه خدا گرفته می‌شود، کجا صرف می‌‌شود؟ با این هزینه هنگفتی که از حجاج گرفته می‌‌شود چرا امکانات لازم برای رسیدگی به مصدومین حادثه و نگهداری و انتقال جنازه‌‌ها فراهم نبوده است.»
تقوی با اشاره به وضعیت حجاج ایرانی بیان می‌‌کند:«گزارش‌‌ها رسیده بود که در درمان و رسیدگی به مصدومین ایرانی کوتاهی شده و حجاج ما را تحقیر می‌‌کنند. در ادامه این رفتار، وزارت امور خارجه چندین بار کاردار عربستان را احضار کرد اما این‌‌ها کافی نیست. همچنین در اخبار آمده بود که وزیر بهداشت ما که برای کمک رفته است، درخواست ملاقات کرده بود و به او اجازه ملاقات ندادند تا اینکه پس از برخورد قاطع رهبر معظم انقلاب برخی از این رفتارها کمتر شد. واقعیت این است که تفکر تکفیری و وهابی چیزی غیراز این به بار نمی‌‌آورد.»
واکنش اهل سنت ایران به فاجعه منا
سیدحامد علم الهدی، معاون ایران مجمع تقریب مذاهب اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با تأکید بر اینکه دولت سعودی با ضعف‌‌های جدی که در مدیریت حج از خود به نمایش گذاشته، نشان داده کفایت لازم برای مدیریت حج را ندارد، ابراز می‌‌دارد:«در جمهوری اسلامی قاطبه ائمه جمعه اهل سنت، برادران بلوچ و ترکمن در استان‌‌های مختلف و در نمازهای جمعه این حرکت را تقبیح کردند و به بازماندگان این عزیزان تسلیت گفتند و نمایندگان مجمع تقریب مذاهب در استان‌‌ها برای عیادت و دلجویی در بین بازماندگان حضور پیدا کردند.»
وی می‌‌افزاید: «واقعیت این است که امسال عید قربان و غدیر به کام همه ما تلخ بود و هنوز هم این مراسم ادامه دارد. زیرا مرحله به مرحله جنازه این عزیزان به کشور باز‌می‌‌گردد و خانواده‌‌ها متالم هستند تا به مرور زمان مقداری از آثار تالم و درد این‌‌ها را کم کند.»
دولت تکلیف مفقودین ایرانی را روشن کند
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در گفتگو با گزارشگر کیهان درباره ابعاد این فاجعه توضیح می‌‌دهد: «امروز ما در شرایط سختی به سر می‌‌بریم و معلوم نیست بر جنازه‌‌های ما چه گذشته و بر سر اتباع ایرانی مفقود چه آمده است. متاسفانه دیپلماسی ما هم در جهت ادبیات خودشان یعنی سازش با این جریانات تلاش دارد تا واقعیت‌‌ها را کتمان کند و نگذارد آن واقعیت‌‌ها به گوش مردم برسد.»  
نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به مواضع قدرتمندانه رهبر معظم انقلاب در برابر فاجعه منا ابراز می‌‌دارد: «بعضی‌‌ها این فکر را دارند که با جریان منحرف و تندی مانند وهابیت باید همه مسائل را با مذاکره پیش ببرند و اشتباه هم همین جاست. وقتی گرگی دارد به صورت انسان پنجه می‌‌اندازد و حمله می‌کند بگوییم که بیایید در کنار هم بنشینیم و درباره حادثه اتفاق افتاده صحبت و مذاکره کنیم. من مطمئن هستم ضعف دیپلماسی ما در روزهای آغازین این فاجعه در این نوع ادبیات دیپلماسی خارجی ما بود. به ویژه اینکه وزیر خارجه عربستان در جواب درخواست دیدار وزیر خارجه کشور ما با آن ادبیات صحبت کرد و درخواست دیدار را نپذیرفت و در جواب اعتراض‌‌های رئیس جمهور کشور ما چنان مواضعی را گرفت.»
وی تصریح می‌‌کنند: «پس از موضع قاطع و صریح رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه در صورت کمترین اهانت به ابدان مطهر حجاج ایرانی پاسخ ما خشن و سخت خواهد بود، آل سعودرویه اش را تغییر داد. به طوری که با وزیر بهداشت ایران جلسه مشترک گذاشتند در حالی که پیش از آن درخواست جلسه داده شده بود و نپذیرفته بودند. همچنین پادشاه عربستان پیام تسلیتی به رهبر معظم انقلاب فرستاد. این واکنش ناشی از برخورد مقتدرانه رهبری بود.»
مفقود شدن مقامات بلندپایه ایرانی و عراقی
لاجوردی، دبیر بخش عربی خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره فاجعه منا بیان می‌‌کند: « براساس اطلاعات و گزارش‌‌های موکدی که به دست ما رسیده، قطعا این فاجعه نه فقط بی‌تدبیری عربستان را نشان می‌‌دهد بلکه یک توطئه در کار بوده است و شهادت شاهدان عینی و تصاویر و فیلم‌‌های ضبط شده که به دست ما رسیده، نشان داد که تعدادی از حجاج در حال فرار از صحنه دزدیده شدند!»
دبیر بخش عربی خبرگزاری تسنیم با بیان اینکه معقول نیست بعد از گذشت بیش از دو هفته از حادثه، هنوز برخی از حجاج بیت الله الحرام مفقود الاثر باشند، تصریح می‌‌کند: «اگر این‌‌ها در این حادثه کشته شدند، اجسادشان کجاست؟ اگر کشته نشدند، در حال حاضر کجا هستند؟ این ظن وقتی قوی‌تر می‌‌شود که برخی مقامات بلندپایه کشورها در میان این مفقودین هستند. مثلا سفیر سابق ایران در لبنان که نقش و جایگاه بسیار مهمی در هماهنگی محور مقاومت علیه اسرائیل در منطقه داشته، در میان این مفقودین است. همچنین بنابر اعلام مقامات رسمی عراق یکی از مسئولین امنیتی بلندپایه عراق نیز در این حادثه مفقود شده است.» وی ادامه می‌‌دهد: «بنابر گزارش‌‌های به دست آمده، گویا این حادثه با هماهنگی موساد و سازمان امنیت عربستان و راهنمایی‌‌های سیا اتفاق افتاده است. هرچند عربستانی‌‌ها مسئولیت این حادثه را برعهده نگرفتند. شواهد و اسناد موجود به سادگی ادعای عربستان را باطل می‌‌کند.»
رسالت رسانه آزاد در برابر حقوق بشر
اعظم وثوقی، فعال مطبوعاتی در گفت وگو با گزارشگر کیهان درباره واکنش‌ رسانه‌های غربی و عربی در برابر فاجعه منا اظهار می‌دارد: «رسالت رسانه آزاد، اطلاع رسانی حقایق است. به ویژه آن که وقتی فاجعه انسانی رخ می‌دهد، به راه انداختن بازی سیاسی بر سر آن فاجعه، بازی با حقوق انسانی است که تداوم این شیوه برخورد غلط در رسانه‌ها، موجب کاهش اعتبار آن رسانه‌ها می‌شود. اگرچه رسانه‌هایی که این رویکرد را در برابر مسائل انسانی در پیش می‌گیرند تا مدتی می‌توانند سیاست‌های خود را پیش ببرند اما در دراز مدت مخاطب پی به دروغ و تزویر آن‌ها خواهد برد و با مرور زمان اعتبار آن رسانه از بین خواهد رفت.»
وی با تأکید بر ضرورت اطلاع رسانی صحیح در انتقال اخبار فاجعه منا بر ضرورت توجه به ابعاد انسانی این ماجرا  تأکید می‌کند و می‌افزاید: «وقتی فاجعه‌ای رخ می‌دهد و رسانه‌ها و نهادهای حقوق بشری نسبت به آن سلیقه‌ای عمل می‌کنند و عامل و علل رخداد آن حادثه بیان و مسببین و مجرمین ملامت و محاکمه نمی‌شوند، احتمال وقوع مجدد آن فاجعه توسط مسببین قوت می‌گیرد و اصلا بعید نیست که در مدت زمانی نه چندان طولانی دوباره شاهد بروز آن فاجعه باشیم.»
سانسور فاجعه منا غیرممکن است
خانم وثوقی با اشاره به کوتاهی رسانه‌های عربی در انعکاس صحیح این فاجعه خاطرنشان می‌سازد: «قطعا در شرایطی که رسانه‌های غیررسمی و شبکه‌های اجتماعی و اینترنت در دسترس عموم مردم است، سانسور فاجعه بزرگی همچون کشتار حجاج در منا غیرممکن است و قطعاً مردم کشورهایی که رسانه‌های آن‌ها به سانسور حقایق این اخبار دست زدند، با اندکی فاصله زمانی از این حقایق مطلع خواهند شد. قطعا اطلاع دیرهنگام این مردم و عدم انعکاس کامل و دقیق این اخبار از سوی رسانه‌های عربی و غربی، بی‌اعتمادی جهان عرب را نسبت به این رسانه‌ها به دنبال خواهد داشت.»این فعال مطبوعاتی با ابراز تأسف از عدم توجه و رسیدگی سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی حقوق بشر به کشته شدن هزاران نفر از حجاج در مراسم رمی جمرات حج امسال تصریح می‌کند:« اگرچه حکومت سعودی به دنبال این است که این اتفاق را یک رخداد عادی ناشی از بی‌نظمی حجاج قلمداد کند و وانمود کند در این ماجرا بی‌گناه است اما قطعاً یک بی‌نظمی نمی‌تواند موجب کشتار هزاران‌نفر در یک حادثه شود. به ویژه آن که این مراسم بیش از 1400 سال است که برگزار می‌شود. بنابراین با توجه به برگزاری سالانه این مراسم، برگزار کنندگان نسبت به جزئیات آن کاملا مطلع بودند و بایستی برنامه ریزی‌های لازم  برای‌ مقابله با هر نوع بی‌نظمی احتمالی انجام می‌دادند.»وی می‌افزاید: «قرار دادن درهای خروج اضطراری در طول مسیر نشان از این تدبیر دارد اما جای سوال است که چرا طبق گفته شاهدان عینی و فیلم‌های موجود، ماموران سعودی از باز کردن این درها در طول رخداد این فاجعه خودداری کردند و در نهایت فشار جمعیت موجب باز شدن برخی از این درها شده است.»
ضرورت توجه دیده بان حقوق بشر
و عفو بین‌الملل به فاجعه منا
وثوقی ادامه می‌دهد: «قطعا یکی از مواردی که نیاز به بررسی از سوی نهادهای حقوق بشری دارد، عدم رسیدگی ماموران سعودی به مجروحان حادثه و تلف شدن آنان و نیز برخورد ماموران سعودی با مردمی است که می‌خواستند به مجروحین و مصدومین کمک کنند اما ماموران از این مسئله جلوگیری کردند و همچنین با حاجیانی که از صحنه‌ها فیلم گرفته‌اند برخورد فیزیکی و قهری شده است.»