نوشت افزارهای ایرانی - اسلامی و دغدغه خانواده‌ها(بخش پایانی)
فعالیت‌های جزیره‌ای در حوزه نوشت‌افزار بومی (گزارش روز)
گروه گزارش
استراتژی خلق شخصیت‌های کارتونی و ارائه آنها در انیمیشن‌ها در قالب عروسک و نوشت‌افزار و نیز تبلیغ شخصیت در تبلیغات رسانه‌های عمومی از جمله مباحث مهمی بود که مورد مداقه و بحث قرار گرفت. هر کدام از بخش‌های مختلف این فرآیند متولی خاص خود را دارد. در واقع این حرکت مثل یک بازی دومینو است که وقتی در جایی از مسیر چوب‌های دومینو درست فرود نیاید در بخش‌های دیگر نیز ایجاد مشکل میکند. از این نظر، ضرورت همدلی و همراهی نهادهای مختلف فرهنگی کشور ضرورتی انکارناپذیر است.
آموزش و پرورش از جمله مهم‌ترین و شاید مرتبط‌ترین نهاد برای تولید نوشت‌افزار ایرانی اسلامی است زیرا مخاطب اصلی محصولات نوشت‌افزار دانش‌آموزانی هستند که در مدارس آموزش و پرورش مشغول تحصیل هستند. کانون پرورش فکری کودک و نوجوان از جمله نهادهای زیرمجموعه آموزش و پرورش است که در زمینه تولید نوشت‌افزار فعالیت‌هایی دارد. در بخش پایانی این گزارش این موضوع مهم هم مورد نقد و بررسی کارشناسان قرار میگیرد.
نقش لوازم‌التحریر در سبک زندگی جامعه
مناف یحیی‌پور، معاون تولید کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره نقش نوشت‌افزار در تربیت کودکان و نوجوانان میگوید: «در زندگي انسان امروزي و به ويژه كودك و نوجوان امروزي، نوشت‌افزار صرفاً ابزاري براي نوشتن و يادداشت‌برداري و ... نيست بلكه افراد به اقتضاي سن و ذوق و سليقه‌اي كه دارند، دفترچه و كيف و كوله‌پشتي و جامدادي و مداد و خودكار خود را انتخاب مي‌كنند. در واقع شايد بتوان گفت گويي نوشت‌افزاري كه به كار مي‌گيريم، به بخشي از وجود ما تبديل شده و مي‌تواند همزمان، هم حال و هواي زندگي ما را تحت تأثير قرار دهد و به ما انرژي ببخشد و هم معرف روحيه و شخصيت يا دست‌كم علاقه‌مندي و سليقه و نگاه ما باشد.»
وی می‌‌افزاید: «از اين منظر، حتي رنگ يك دفتر ساده يا يك كيف و كوله ساده هم اهميت پيدا مي‌كند و اگر تصويري روي جلد اين دفتر يا كيف و كوله و جامدادي نقش ببندد، انتخاب‌كردن يا انتخاب نكردن آن هنگام خريد وسايل مدرسه، كاملاً امضادار است.»
یحیی‌پور ادامه میدهد: «با اين حساب، نوشت‌افزاري كه به كار مي‌بريم، مي‌تواند نشانگر سبك زندگي و گرايش ما نيز باشد و از همين‌جا مسئوليتي دوگانه بر دوش نهادهاي مؤثر در اين حوزه و طراحان و توليدكنندگان نوشت‌افزار سنگيني مي‌كند كه بتوانند به شكل مناسب به خواسته‌ها و نيازهاي كودكان و نوجوانان ميهن عزيزمان پاسخ بدهند و هم خود كودكان و نوجوانان و خانواده‌هايشان مسئوليت دارند كه هنگام انتخاب نوشت‌افزار مورد استفاده خود وقت كافي داشته باشند و به تأثير نقش و تصوير روي اين وسايل و هم‌چنين پيامي توجه كنند كه به خود آنان از يك سو و به ديگران از سوي ديگر منتقل خواهند شد.»
معاون تولید کانون پرورش فکری کودک و نوجوان تصریح میکند: «با چنين نگاهي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان نيز مسئوليت خود دانسته كه در اين عرصه وارد فعاليت شود و در سه سال گذشته سعي كرده محصولاتي با تكيه بر هنر و فرهنگ ايراني اسلامي و البته جذاب براي مخاطب كودك و نوجوان توليد و عرضه كند، در اين مدت كانون پرورش فكري تلاش كرده كه هر سال با استفاده از تجربه سال گذشته بر كيفيت، تنوع و جذابيت محصولات خود بيفزايد، البته بطور همزمان كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، به كاربردي بودن محصولات و عرضه محصولاتي با قيمت مناسب براي اقشار گوناگون جامعه نيز توجه دارد.»
نقش همراهی بازار و سرمایه گذاران
وحید کرایدی از فعالان مردمی تولید نوشت‌افزار ایرانی ـ اسلامی و معاو ن اجرایی سومین نمایشگاه نوشت‌افزار ایران اسلامی «ایران نوشت» در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان میگوید: «ما نتوانستیم در بازار به خوبی ورود پیدا کنیم و بازار ما را هنوز به خوبی نپذیرفته است. علت آن این است که یک بازاری حتی اگر صبغه مذهبی هم داشته باشد ابتدا بحث اقتصادی و مالی برایش مطرح است و این ریسک را نمی‌‌کند که یکی از شخصیت‌های معروف کارتون غربی را رها کند و به جای آن شخصیتی را ارائه کند که شاید بفروشد و شاید هم نفروشد. به هر حال شخصیت‌های کارتونی غربی سابقه طولانی داشته‌اند. در صورتی که شخصیتی که ما برای کودک ارائه می‌‌دهیم ممکن است اصلاً سابقه رسانه‌ای نداشته باشد.»
وی تصریح میکند: «البته ما معتقدیم که محصولات تولیدی ما فروش خوبی دارد اما بازاریان این اطمینان را به خود نمی‌‌دهند که این کالای حاوی شخصیت‌های غربی را کنار بگذارند و یک کالای ایرانی را جایگزین آن بکنند. بازار با توجه به محاسبات اقتصادی که دارد میگوید من جنسی را که مطمئن هستم به فروش می‌‌رسد عرضه می‌‌کنم و ریسک جایگزینی کالای ایرانی را نمی‌‌پذیرد.»
این تولیدکننده می‌‌افزاید: «اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم بازار حق دارد تا حدی این ترس را داشته باشد که شاید سرمایه برگشت بخورد اما ما می‌‌توانیم این قول را به آنها بدهیم اگر حداقل 20 یا 30 درصد از محصولاتشان را از این محصول تهیه کنند مطمئنا جواب خواهند گرفت و برگشت سرمایه نخواهند داشت.»
ناهماهنگی در مراحل مختلف شخصیت‌سازی
کرایدی با بیان اینکه ما از گناباد، قم، اصفهان، فارس و همدان تولیدکننده داریم و این مؤسسات بدون وابستگی به یک نهاد دولتی یا نیمه دولتی صرفا با یک سرمایه شخصی و وام توانسته‌اند این محصول را تولید کنند، درباره علت عدم موفقیت چشمگیر کاراکترهایی مثل «دارا و سارا» میگوید: « تقریبا ده سال پیش که تولید دارا و سارا آغاز شد، بحث نوشت‌افزار آن نیز مطرح بود. این عروسک در رسانه ملی به خوبی تبلیغ شد و از سوی مردم با اقبال روبرو شد اما نوشت‌افزار آن محدود بود و بیشتر روی عروسک تاکید شد.»
وی ادامه میدهد: «درست است به لحاظ رسانه‌ای خوب تبلیغ شد اما ما بدون هیچ پیش‌زمینه ذهنی برای کودک و بدون پرداختن به کارتون و انیمیشن آن را وارد بازار کردیم در صورتی که عروسک‌های غربی در نوشت‌افزار سابقه چندین ساله رسانه‌ای دارند و به لحاظ ظاهری برای کودک بسیار جذاب ساخته شده‌اند و پیش از آن که نوشت‌افزار آن به دست کودک برسد، چندین سال در قالب انیمیشن، کارتون و عروسک با کودک ارتباط خوبی برقرار کرده است.»
کرایدی تصریح میکند: «ممکن است برای قشر نوجوان و دانشجو بحث جذابیت مطرح نشود و آنها به دنبال محتوا بروند اما در مورد کودک این مسئله صدق نمی‌‌کند.»
عدم فراگیری توزیع نوشت‌افزار ایرانی ـ اسلامی در کشور
خبرهای مربوط به نمایشگاه‌های نوشت‌افزار ایرانی اسلامی را که ورق بزنی، جز در چند شهر معدود اتفاق خاصی نیفتاده است و توزیع این محصولات به قدری هم به لحاظ تعداد و هم به لحاظ گستردگی توزیع کم است که بسیاری از علاقه‌مندان این نوع محصولات هم به سختی می‌‌توانند آن را تهیه کنند. چنانچه پذیرفته باشیم تولید نوشت‌افزار بومی یک حرکت جدی و لازم برای احیای سبک زندگی ایرانی اسلامی است، عدم گستردگی این توزیع نقصی جبران ناپذیر است. در این باره با مجید حسینی، مدیرعامل نشر شهر و دبیر اجرایی نمایشگاه باز باران درباره چرایی فقدان نمایشگاه‌های مشابه «باز باران» در سایر استان‌ها گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم.
وی درباره نهادهای مختلفی که در زمینه برگزاری نمایشگاه باز باران همکاری داشته‌اند، میگوید: «تنها نهادی که با ما همراهی داشته است، بنیاد مستضعفان بود که کمک کرد محصولات نمایشگاه از کالای ایرانی و با قیمت مناسب تولید شود.»
حسینی می‌‌افزاید: «ما با نهادهای زیادی رایزنی کردیم و شهرداری تهران اعلام آمادگی کرد تا با همکاری وزارت ارشاد و سایر دستگاه‌ها در سایر استان‌ها و شهرهای کشور نیز نمایشگاه‌های مشابه «باز باران» را برگزار نماید اما متاسفانه هیچ یک از این نهادها نه همراهی کردند و نه در عمل رغبتی از خود نشان دادند.»
مدیرعامل نشر شهر با بیان اینکه کمک به محرومین از جمله سیاست‌های مالی ما در نمایشگاه باز باران بوده است، تصریح میکند: «ما از کمیته امداد و سایر نهادها نیز درخواست یاری کردیم. این کار نیاز به همراهی همه نهادهای مرتبط دارد. شهرداری تهران بیش از 2 میلیارد تومان بودجه برای ارائه تخفیف 25-50 درصدی به محصولات در نظر گرفت تا در نمایشگاه‌هایی که در مناطق محروم‌تر شهر برگزار شده، محصولات با قیمت بسیار نازل تری به مردم ارائه شود.»
وی درباره ظرفیت‌های شهرداری‌های شهرهای مختلف کشور در برگزاری نمایشگاه نوشت‌افزار ایرانی - اسلامی میگوید: «این ظرفیت در شهرداری‌های مختلف وجود دارد که با هماهنگی سایر نهادهای مربوط در هر شهر مشابه نمایشگاه باز باران را برگزار نمایند. شهرداری تهران اعلام کرد آمادگی حمایت از این قبیل نمایشگاه‌ها را دارد اما هیچ نهادی از این اعلام آمادگی در عمل استقبال نکرد.»
تولید و تبلیغ محصول خوب توجیه اقتصادی دارد
شهیدی فر معاون بازرگانی نمایشگاه «باز باران»، در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با بیان اینکه سرمایه گذاری در تولیدات فرهنگی موفق و تاثیرگذار توجیه اقتصادی دارد، توضیح میدهد: «در واقع یک رابطه مستقیم بین کیفیت تولید و فروش وجود دارد. به طوری که اگر کالای خوب تولید شود، مردم هم استقبال می‌‌کنند؛ کالای ایرانی خوب با طرح و برند ایرانی است که توجه مردم را در پی دارد. وقتی کالای ایرانی با کیفیت خوب تولید و به خوبی معرفی و تبلیغ شود، توسط مردم به داخل خانه‌ها می‌رود و نیازی به یارانه بخش دولتی نمی‌شود.»
وی با اشاره به موارد موفق نوشت افزارهای ایرانی اسلامی ادامه میدهد: «ما نمونه‌هایی از یک کار اقتصادی و در عین حال فرهنگی موفق داشتیم، در مقابل نیز تولیدکنندگانی هم داشتیم که با یارانه‌های دولتی از ارگان‌های مختلف، کار تولید کردند ولی پروژه به این دلیل که کیفیت و محتوای نامناسبی تولید کرده یا اینکه بچه‌ها به سبب عدم سیر روند صحیح شخصیت‌سازی کارتونی، با طرح‌هایی که تولید شده بود ارتباط برقرار نکردند، شکست خورد.»
علاقه‌مندی سرمایه گذاران برای ورود
به تولید نوشت‌افزار ایرانی - اسلامی
معاون بازرگانی نمایشگاه «باز باران» درباره آمادگی سرمایه گذاران برای ورود به تولید نرم‌افزار ایرانی - اسلامی تصریح میکند: «ما در بخش خصوصی سرمایه‌گذارانی داریم که حاضر هستند این کار را انجام دهند، به طوری که برخی از شرکت‌ها اعلام همکاری وبستن قرار داد با افراد برتر که در مسابقه طراحی شخصیت‌های کارتونی شرکت کرده بودند شدند. بعد از اینکه در این مسابقه طرح‌های شخصیت‌های کارتونی به ما رسید خیلی از تولیدکنندگان خواستار همکاری با این افراد شدند. تولیدکنندگان حاضرند در قبال طرح‌های خوب سرمایه گذاری کنند بدون اینکه بخش دولتی وارد شود.»
وی با تأکید بر اینکه حمایت بخش دولتی از این بخش مستثنا نیست، بیان میکند: «شهرداری تهران و ارشاد باید عرصه توزیع کالاها را در شهر فراهم کنند. بطور مثال در نمایشگاه «باز باران» که با حمایت شهرداری برگزار میشود غرفه‌های رایگان در اختیار تولیدکنندگان قرار میگیرد و تبلیغات در سطح شهر برای تولیدکنندگان صورت میگیرد تا بدین وسیله کالاها فروش رود.
شهیدی فر خاطرنشان میکند: «به نظر من حمایت‌های دولتی باید این گونه باشد و نه به صورت ورود مستقیم در عرصه تولید و با دادن بودجه مالی. بخش خصوصی تناسب را بین بخش فرهنگی و اقتصادی کارش برقرار میکند و کالایی تولید میکند که بتواند در بازار فروش داشته باشد.»
هیچ نهادی حاضر نیست زیر بار مسئولیت برود
معاون بازرگانی نمایشگاه «باز باران» درباره معرفی و گسترش توزیع محصولات و نوشت‌افزارهای بومی در سطح شهرستان‌ها ابراز می‌دارد: «سال گذشته تفاهمی بین آقای قالیباف و آقای جنتی بسته شد که عرصه توزیع را در مراکز استان‌ها فعال کنیم به طوری‌که نمایشگاه باز باران را به صورت فصلی و مداوم در سطح استان‌ها هم داشته باشیم که به علت کمبود بودجه ارشاد و کم لطفی‌هایی که در آن حوزه شد ما نتوانستیم این امر را انجام دهیم اما آمادگی اش وجود دارد آقای قالیباف هم حمایت‌های کافی را برای اینکه نمایشگاه درسطح استان‌ها برگزارشود، دارند.»
نداشتن اکران انیمیشن در سینما و مسئولیت سنگین صدا و سیما
سعید حسینی، رئیس مجمع تولیدکنندگان نوشت‌افزارهای ایرانی ـ اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان بیان میکند: «ما برای نوشت‌افزار از موضوعات عمومی و فرهنگ خودمان مانند مفاخر ملی استفاده کردیم اما عمده کارهای غربی تمرکز بر قهرمانان و شخصیت هاست مثل باربی، بن‌تن و باب اسفنجی. ما باید در مقابل اینها کاراکتر داشته باشیم. در ایران تولید انیمیشن به صورت اکران در سینما نبوده و فقط صدا و سیما کار تولید را می‌تواند انجام دهد. ما برای شخصیت‌سازی و قهرمان‌سازی باید انیمیشن‌های جدیدی تولید کنیم اما متاسفانه صدا و سیما بودجه لازم را ندارد.»
وی درباره ورود بخش خصوصی به ساخت انیمیشن توضیح میدهد: «بخش خصوصی به این علت که بازگشت سرمایه اش تعریف نشده، خیلی سخت در بخش تولید انیمیشن سرمایه‌گذاری میکند. سرمایه‌گذار در بخش نوشت‌افزار به هر حال می‌داند نوشت افزاری که تولید شده از طریق فروش سرمایه اش بازمی‌گردد، اما اگر کسی انیمیشن تولید کرد می‌‌خواهد چه کار کند؟ می‌‌خواهد در سینما بفروشد؟ آیا موفق میشود؟ اگر هم به صدا و سیما بخواهد بفروشد، صدا و سیما قدرت خرید ندارد.»
رشد نوشت افزارهای ایرانی - اسلامی
در سال‌های اخیر
مدیر سایت ایران نوشت درباره رشد سریع تولید نوشت‌افزارهای ایرانی ـ اسلامی در سال‌های اخیر میگوید: «علت اینکه نوشت‌افزار خوب رشد کرده این است که وقتی دو سه مرتبه تولیدکننده خوب عمل کرد و مردم استقبال کردند سبب شد تولیدکنندگان دیگر برای کار در این بخش ترغیب شوند. از بین 55 تولیدکننده فعلی همه که مؤسسه فرهنگی ندارند. بخشی از آنها صرفا مؤسسه تجاری هستند، دیدند فضا خوب شده و این مدل جا افتاده ورود پیدا کردند.»
حسینی می‌‌افزاید: «در طول این سه سال خیلی از نمونه‌های تولید شده، رشد داشته است. به طوری که اگر با ابتدای کار مقایسه کنید به خوبی متوجه این تفاوت می‌‌شوید.»
حل مشکل انیمیشین
موجب رونق نوشت‌افزار میشود
وی تصریح میکند: «اگر مشکل ساخت انیمیشن حل شود هم بحث نوشت‌افزار رونق خواهد گرفت و هم صنایع دیگر فرهنگی مثل پوشاک و اسباب‌بازی و... رشد خواهد کرد. مثلا شرکتی انیمیشن می‌سازد و به شرکت‌های دیگر این امتیاز را میدهد که برای ظروف کودک از تصاویر آن انیمیشن استفاده کند.»
سعید حسینی درباره نقش مجمع تولیدکنندگان نوشت‌افزار ایرانی - اسلامی توضیح میدهد: «مجمع رابط بین تولیدکننده و دولت است، نه اینکه مستقیم پول دهند یا اینکه دولت خودش تولید کند. نه این هدف ما نیست. راه حل این است که باید با برنامه‌ریزی، به صورت مستمر و هوشمندانه یک سری سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت صورت پذیرد و یک سری حمایت‌ها از سوی دولت و نهادهای مربوطه انجام شود و چند مرتبه این الگوی موفق‌آمیز تکرار شود.»
بنابر آن چه گفته شد، جزیره‌ای عمل کردن نهادها، شانه خالی کردن نهادهای فرهنگی کشور و کمبود بودجه در برخی نهادها از جمله موانع رشد فراگیر تولید و توزیع نوشت‌افزارهای بومی با مضامین فرهنگی ایرانی و اسلامی در سطح کشور است. از این رو، لازم است صداوسیما، دولت، نهادهای فرهنگی، بازار و بخش اقتصاد همراهی، هماهنگی و همکاری بیشتری با یکدیگر داشته باشند. با توجه به نقش و تأثیر تولیدات نوشت‌افزار در رشد و تربیت کودکان و نوجوانان ضروری است تا ستادی ملی به پیگیری و حل این مشکلات بپردازد تا بنیان خانواده در جامعه ایرانی و اسلامی ما مستحکم‌تر شود و فرزندانی با شخصیت قوی ایرانی مسلمان تربیت کنیم. بدیهی است هر قدر کوتاهی‌ها بیشتر شود، آه و افسوس و تأسف‌ها در آینده بیشتر خواهد بود. کاش پیش از آمدن آن روز، به فکر حل مشکل بیفتیم.