نگاهی به مطبوعات سینمایی در دوران پهلوی-قسمت آخر
نشریاتی که یک وظیفه بیشتر نداشتند؛ انحراف اذهان از مسائل اساسی جامعه(پاورقی)
سعید مستغاثی
در دهه 40، نشریات سینمایی دیگری نیز بر روی کیوسک‌های مطبوعاتی دیده شدند که همچنان اتصال به کانون‌های قدرت یا مراکز استعماری و استفاده از نویسندگان قبلی مجلات، فصل مشترک فعالیت آنان بود.
یکی از آنها نشریه «فیلم و هنر» بود که با امتیاز نشریه ماهانه صبح امروز به صاحب امتیازی عفت عمیدی نوری و مدیریت شوهرش مصطفی الموتی (معاون نخست‌وزیر در دوران منوچهر اقبال، عضو تشکیلات جهانی فراماسونری و رئیس کلوپ‌های روتاری) منتشر شد (36) و مجله دیگر که به عنوان نشریه ماهانه همان مجله «صبح امروز» به صاحب امتیازی عمیدی نوری و مدیریت مصطفی الموتی در سال 1341 انتشار یافت، با عنوان «فیلم» بود که زیر نظر پرویز نوری و با همکاری پرویز دوایی به چاپ می‌رسید. (37)
از دیگر نشریات سینمایی که در سال‌های بعد به خصوص اواخر دهه 1340 و اوایل دهه 1350 منتشر شدند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مجله «سینما» که کاملا دولتی بود و به عنوان نشریه ماهانه جشنواره جهانی فیلم تهران انتشار می‌یافت. نخستین شماره این نشریه در اول مرداد 1352 تحت عنوان سینما 52 منتشر شد و تا پایان آن سال 5 شماره دیگر با همین نام چاپ شد اما هفتمین شماره در فروردین 1353 با عنوان سینما 53 توزیع شد و از آن پس هر سال مجله سینما با پسوند همان سال روی کیوسک‌های مطبوعاتی آمد. عوامل آن همگی از کارگزاران فرهنگی رژیم شاه بودند از هژیر داریوش که دبیر کل جشنواره فیلم تهران بود تا بهرام ری‌پور که مجله زیر نظر او درمی‌آمد و تا جمال امید که یکی از نقش‌های محوری را در برگزاری جشنواره‌های سینمایی دوران شاه برعهده داشت. (38)
نکته قابل توجه آنکه این نشریه کاملا دولتی دوران طاغوت تاثیر بسیار مهم و اساسی بر نخستین نشریات سینمایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی داشت. از جمله به دلیل وابستگی به جشنواره جهانی فیلم تهران و نوعی تظاهر شبه‌روشنفکری همانند سینمای به اصطلاح موج نو، توانست خود را در مقابل ابتذال فیلمفارسی، یک جریان سالم و مترقی و هنری بنمایاند و نوع نگاه و تفکر و همچنین اغلب نویسندگان و کارمندان خود را به عنوان اسطوره‌های نقد و نوشته سینمایی به همان نشریات سینمایی پس از انقلاب تحمیل نماید.
«کتاب سینما» در 3 شماره در فاصله مهر 1349 تا مرداد 1350 با نگاه کاملا شبه‌روشنفکری منتشر شد. به خاطر داشته باشیم در آن روزگار از سکه افتادن فیلمفارسی و رونق گرفتن دکان سینمای به اصطلاح موج نو، حتی بسیاری از سوپر فیلمفارسی‌سازان هم موج نویی شده بودند و چهره شبه‌روشنفکر به خود گرفته بودند.
«سینمای آزاد» در 11 شماره با استفاده از سرمایه و پول تلویزیون قطبی منتشر شد (39) و به اصطلاح قرار بود نماد و نماینده سینمای مستقل باشد. چنان که هنوز متولیان آن روز سینمای آزاد که اینک در کشورهای غربی متواری هستند، مدعی همین استقلال می‌‌شوند در حالی که به هیچ روی نمی‌توانند وابستگی خود را در زمان شاه، به دار و دسته فرح دیبا انکار نمایند.
«ويژه سینما تئاتر» که زیر نظر بهمن مقصودلو از آبان 1351 به بازار آمد در 7 شماره تا اسفند 1352 انتشار یافت. مقصودلو که از کارگزاران قطبی در تلویزیونش بود، طی سال‌های متمادی برنامه‌های مختلف به اصطلاح فرهنگی و هنری را در این تلویزیون تهیه و اداره می‌کرد. (40)
آنچه مسلم است نشریات سینمایی در فضای اختناق‌آمیز سال‌های پس از اشغال یا بعد از کودتای 28 مرداد و یا پس از 15 خرداد 1342، مناسب‌ترین محمل برای مشغول داشتن افکار و انحراف اذهان از مسائل اساسی جامعه بودند. در شرایطی که جامعه آبستن اعتراضات و قیام و انقلاب در مقابل استعمار و استبداد ایستاده بود و چاپ کلمه‌ای درباره این حقایق ممنوع و جرم محسوب می‌گردید، نوشتن درباره سینما و فیلم‌ها و هنرپیشه‌هایش می‌توانست صفحات بسیاری را به خود اختصاص دهد و کوچک‌ترین سانسور یا ممنوعیتی را در شرایطی که سخن گفتن از دین و کشور زیر تیغ سانسور بود، نیز متحمل نشود. مضافا که اساسا ورود سینما به ایران از آن روی بود که در اوج دوران تاخت و تاز تجدد وارداتی به این طرح جدید استعمار برای تسخیر جامعه ایرانی نیز کمک برساند و فیلم و سینما (خصوصا از نوع آمریکایی و اروپایی‌اش) نه تنها منافاتی با مطامع اشغالگران و کودتاچیان و دولت‌های نظامی نداشت که در واقع در مسیر اهداف آنان به شمار می‌آمد. بنابراین می‌توان گفت تاسیس و انتشار مجلات و نشریات سینمایی در شرایط اختناق و استبداد و دیکتاتوری، خود نوع پنهانی از برقراری سانسور بود که از آن سانسور رایج و معمول بسیار خطرناک‌تر می‌نمایاند.
منابع در دفتر روزنامه موجود است
در دهه 40، نشریات سینمایی دیگری نیز بر روی کیوسک‌های مطبوعاتی دیده شدند که همچنان اتصال به کانون‌های قدرت یا مراکز استعماری و استفاده از نویسندگان قبلی مجلات، فصل مشترک فعالیت آنان بود.
یکی از آنها نشریه «فیلم و هنر» بود که با امتیاز نشریه ماهانه صبح امروز به صاحب امتیازی عفت عمیدی نوری و مدیریت شوهرش مصطفی الموتی (معاون نخست‌وزیر در دوران منوچهر اقبال، عضو تشکیلات جهانی فراماسونری و رئیس کلوپ‌های روتاری) منتشر شد (36) و مجله دیگر که به عنوان نشریه ماهانه همان مجله «صبح امروز» به صاحب امتیازی عمیدی نوری و مدیریت مصطفی الموتی در سال 1341 انتشار یافت، با عنوان «فیلم» بود که زیر نظر پرویز نوری و با همکاری پرویز دوایی به چاپ می‌رسید. (37)
از دیگر نشریات سینمایی که در سال‌های بعد به خصوص اواخر دهه 1340 و اوایل دهه 1350 منتشر شدند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مجله «سینما» که کاملا دولتی بود و به عنوان نشریه ماهانه جشنواره جهانی فیلم تهران انتشار می‌یافت. نخستین شماره این نشریه در اول مرداد 1352 تحت عنوان سینما 52 منتشر شد و تا پایان آن سال 5 شماره دیگر با همین نام چاپ شد اما هفتمین شماره در فروردین 1353 با عنوان سینما 53 توزیع شد و از آن پس هر سال مجله سینما با پسوند همان سال روی کیوسک‌های مطبوعاتی آمد. عوامل آن همگی از کارگزاران فرهنگی رژیم شاه بودند از هژیر داریوش که دبیر کل جشنواره فیلم تهران بود تا بهرام ری‌پور که مجله زیر نظر او درمی‌آمد و تا جمال امید که یکی از نقش‌های محوری را در برگزاری جشنواره‌های سینمایی دوران شاه برعهده داشت. (38)
نکته قابل توجه آنکه این نشریه کاملا دولتی دوران طاغوت تاثیر بسیار مهم و اساسی بر نخستین نشریات سینمایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی داشت. از جمله به دلیل وابستگی به جشنواره جهانی فیلم تهران و نوعی تظاهر شبه‌روشنفکری همانند سینمای به اصطلاح موج نو، توانست خود را در مقابل ابتذال فیلمفارسی، یک جریان سالم و مترقی و هنری بنمایاند و نوع نگاه و تفکر و همچنین اغلب نویسندگان و کارمندان خود را به عنوان اسطوره‌های نقد و نوشته سینمایی به همان نشریات سینمایی پس از انقلاب تحمیل نماید.
«کتاب سینما» در 3 شماره در فاصله مهر 1349 تا مرداد 1350 با نگاه کاملا شبه‌روشنفکری منتشر شد. به خاطر داشته باشیم در آن روزگار از سکه افتادن فیلمفارسی و رونق گرفتن دکان سینمای به اصطلاح موج نو، حتی بسیاری از سوپر فیلمفارسی‌سازان هم موج نویی شده بودند و چهره شبه‌روشنفکر به خود گرفته بودند.
«سینمای آزاد» در 11 شماره با استفاده از سرمایه و پول تلویزیون قطبی منتشر شد (39) و به اصطلاح قرار بود نماد و نماینده سینمای مستقل باشد. چنان که هنوز متولیان آن روز سینمای آزاد که اینک در کشورهای غربی متواری هستند، مدعی همین استقلال می‌‌شوند در حالی که به هیچ روی نمی‌توانند وابستگی خود را در زمان شاه، به دار و دسته فرح دیبا انکار نمایند.
«ويژه سینما تئاتر» که زیر نظر بهمن مقصودلو از آبان 1351 به بازار آمد در 7 شماره تا اسفند 1352 انتشار یافت. مقصودلو که از کارگزاران قطبی در تلویزیونش بود، طی سال‌های متمادی برنامه‌های مختلف به اصطلاح فرهنگی و هنری را در این تلویزیون تهیه و اداره می‌کرد. (40)
آنچه مسلم است نشریات سینمایی در فضای اختناق‌آمیز سال‌های پس از اشغال یا بعد از کودتای 28 مرداد و یا پس از 15 خرداد 1342، مناسب‌ترین محمل برای مشغول داشتن افکار و انحراف اذهان از مسائل اساسی جامعه بودند. در شرایطی که جامعه آبستن اعتراضات و قیام و انقلاب در مقابل استعمار و استبداد ایستاده بود و چاپ کلمه‌ای درباره این حقایق ممنوع و جرم محسوب می‌گردید، نوشتن درباره سینما و فیلم‌ها و هنرپیشه‌هایش می‌توانست صفحات بسیاری را به خود اختصاص دهد و کوچک‌ترین سانسور یا ممنوعیتی را در شرایطی که سخن گفتن از دین و کشور زیر تیغ سانسور بود، نیز متحمل نشود. مضافا که اساسا ورود سینما به ایران از آن روی بود که در اوج دوران تاخت و تاز تجدد وارداتی به این طرح جدید استعمار برای تسخیر جامعه ایرانی نیز کمک برساند و فیلم و سینما (خصوصا از نوع آمریکایی و اروپایی‌اش) نه تنها منافاتی با مطامع اشغالگران و کودتاچیان و دولت‌های نظامی نداشت که در واقع در مسیر اهداف آنان به شمار می‌آمد. بنابراین می‌توان گفت تاسیس و انتشار مجلات و نشریات سینمایی در شرایط اختناق و استبداد و دیکتاتوری، خود نوع پنهانی از برقراری سانسور بود که از آن سانسور رایج و معمول بسیار خطرناک‌تر می‌نمایاند.
منابع در دفتر روزنامه موجود است