نگاهی به مطبوعات سینمایی در دوران پهلوی-1
نشریاتی برای سانسور باورها و ارزش‌های مردمی(پاورقی)
هنوز 5 ماهی به نمایش اولین تولید سینمای ایران به نام «آبی و رابی» ساخته آوانس اوگانیانس (مهاجر روس) باقی مانده بود که در مرداد 1309، اولین نشریه سینمایی ایران تحت عنوان «سینما و نمایشات»، به صاحب امتیازی علی وکیلی و مدیر مسئولی و سردبیری اسحاق زنجانی منتشر شد.(1) چند ویژگی و خصوصیت علی وکیلی و اسحاق زنجانی را به یکدیگر متصل می‌ساخت.
اول اینکه هر دو نفر فارغ‌التحصیل مدارس آلیانس (اتحادیه جهانی اسرائیلیت، اولین پایگاه صهیونیسم در ایران) بودند (2) و دوم اینکه هر دو از بنیانگذاران کلوپ‌های روتاری (شاخه اقتصادی تشکیلات فراماسونری) در ایران بودند (3) و سوم هر دو نفر اولین حلقه سالن‌های سینما در ایران را پایه‌گذاری کردند. (4)
ضمن اینکه علی وکیلی نقش مهم‌تری نیز در ورود و شکل‌گیری سینما در ایران برعهده داشت از جمله اینکه همراه آوانس اوگانیانس مدرسه آرتیستی را بنیان گذارد. آن هم در روزگاری که تعداد مدارس عالی در ایران از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رفت! (5)
علی وکیلی خود صاحب سالن بزرگ سینمایی به نام گراند سینما بود که بیش از هزار نفر گنجایش داشت و برای اولین بار برای خانم‌ها نیز برنامه نمایش فیلم برقرار ساخته بود. (6)
در واقع مجله سینما و نمایشات نیز همگام و همراه سینمایی که برای ایران و مردم و جامعه‌اش تدارک دیده شده بود، درصدد ترویج فرهنگ غربی و بی‌بندوباری و زدودن ارزش‌های دینی و هویت ملی بود. از همین روی در نخستین شماره خود، ضمن تبلیغ برای سینمایی که امثال وکیلی و زنجانی متولیش بودند، به چاپ و نشر زندگی و روابط و تصاویر هنرپیشه‌ها و بازیگرانی پرداخت که به طور کلی، سبک زندگی آنان با باورها و اعتقادات مردم ایران مغایرت داشت. مثلا در همان شماره اول، از جمله مطالب اصلی گزارشی بود از ازدواج لیلی دامینا هنرپیشه غربی با تمامی تصاویر مبتذل مربوط به آن، ماجراهای عمر مایل نورماند هنرپیشه دیگر فیلم‌های غربی، آگهی فیلم‌ها و بالاخره عکس تمام صفحه نورما تالماج بازیگر مشهور آن سال‌ها. (7)
هولیوود، عنوان دومین نشریه سینمایی بود که پس از تعطیلی سینما و نمایشات، که به مدیریت و سردبیری علیرضا امیر معز (کارمند اداره اطلاعات رادیو و قسمت فرهنگی سفارت آمریکا) (8) در اوایل دهه 1320 و در اوج اشغال ایران توسط متفقین منتشر شد. (9) در دوران اشغال ایران توسط متفقین کلیت فضای نشر و رسانه کشور زیر نظر و سانسور عوامل متفقین در ادارات مختلف صورت می‌گرفت و بر اساس اسناد موجود، حتی وزیرمختار بریتانیا در ایران، سر ریدر بولارد به طور مستقیم در مورد سانسور مطبوعات و رادیو و سایر موارد حتی نطق نمایندگان مجلس، به نخست‌وزیر و یا وزرای مربوطه دستورات صادر می‌کرد و هولیوود تنها نشریه سینمایی بود که در شرایط اختناق و سانسور اشغال متفقین در ایران منتشر می‌شد. از همین نشریه برخی نویسندگان وابسته و قلم به مزد سال‌های آینده ایران بیرون آمدند که در توجیه و تبیین سیاست‌های سرکوبگرانه، ضد اسلامی و مستعمراتی رژیم شاه نقش عمده‌ای را ایفا نمودند. (10)
امثال ایرج پزشکزاد که کارمند وزارت امور خارجه هم شد و با نوشته‌ها و مکتوبات و داستان‌هایش هم توجیه‌گر حضور خارجی و بیگانه در سرزمین ما بود و هم تضعیف‌کننده ارزش‌ها و باورهای اسلامی. مثالش کتاب «دایی جان ناپلئون» بود که ضمن به مضحکه کشاندن باورها و اعتقادات اسلامی، توطئه‌های دیرین بریتانیا و استعمار را توهم و تصور کودکانه‌ای بیش نشان نداده و این واقعیت تلخ و تکان‌دهنده تاریخ را منشأ گرفته از ذهن‌های خیال‌پرداز و رویاپرور می‌نمایاند!
هولیوود همچنانکه از عنوان آن نیز برمی‌آید، تمام و کمال در خدمت نشر و ترویج فرهنگ هالیوود در جامعه تحت اشغال ایران قرار داشت. این نشریه که در کنار یک مرکز مفسده‌برانگیز به نام کانون هولیوود برای جذب و انحراف جوانان منتشر می‌گردید، در همان شماره نخست خود، عکس‌های هدی لامار، هنرپیشه معروف و مبتذل آن روزها را بر روی جلد خود به چاپ رساند و پس از آن نیز به طور مرتب اقدام به چاپ و نشر تصاویر بزرگ و مستهجن هنرپیشگان زن هالیوود مانند دوروتی لامور، گرتا گاربور، لانا ترنر و... می‌نمود. بخشی به نام مد هولیوود که آخرین مدل‌های لباس و کفش و موی سر بازیگران را تبلیغ می‌کرد، از دیگر صفحات نشریه بود که سبک زندگی غربی را با تبلیغات هرچه شدیدتر و جذاب‌تر، در میان جوانان رواج می‌داد. (11)
خود امیر معز در مقاله‌ای که طی سه شماره پیاپی در نشریه جیبی هولیوود منتشر شد، با شیفتگی تمام علت انتخاب هولیوود را اینگونه شرح می‌دهد. (این مقاله در همان زمان از رادیو تهران نیز پخش گردید).
«... این شهر پرشور و غوغا در حقیقت مسکن اشخاص با ذوق و سلیقه است و هر سال توسط این اشخاص بیش از هشتصد فیلم و شاید بیشتر تهیه می‌گردد و هرچند زمانی دنیا به بهت و حیرت دچار می‌شود و باید اقرار کرد که امروز نه تنها فیلم‌های این سرزمین، اهالی خارج از آمریکا را در حیرت و اندیشه افکنده، بلکه سایر صنایع آن نیز اثر عمیقی در ترقی و تکامل صنعتی جهان بخشیده است... بفرمایید اینها استودیوهای بی‌شمار این شهر هستند که متعلق به شرکت‌های فیلمبرداری می‌باشد که هرآینه از این شهر رخت بربندند، تمام شکوه و جلال به دنبالشان مسافرت خواهند نمود...» (12) نکته قابل ذکر آن که در نخستین شماره نشریه هولیوود، تبلیغ سالن سینمایی به نام «سینما اخبار» به چاپ رسیده بود که متن آن چنین بود:
«... سینما اخبار، دوشنبه 29 فروردین 1322 داخل پاساژ رزاق‌منش، افتتاح خواهد شد. در این سینما تازه‌ترین فیلم‌های خبری جهان به زبان فارسی، بهترین فیلم‌های تربیتی و اجتماعی و تفریحی به معرض نمایش گذارده خواهد شد...» (13) در آن زمان شاید هیچ کس نمی‌دانست که «سینما اخبار» به مدیریت یاکوپسن در اختیار اداره انتشارات سفارت بریتانیا قرار دارد و انگلیسیان در این سینما به طور مرتب کنفرانس و جلسات هفتگی برای نمایندگان مطبوعات برگزار خواهند کرد. (14)
وقتی در آذرماه 1322 فیلمی که توسط مستر هرلی (متخصص فیلمبرداری و تهیه‌کننده فیلم‌های جنگی سفارت) از زندگی شاه و خانواده‌اش ساخته شده بود، در همین «سینما اخبار» به نمایش درآمد، مجله هولیوود روی جلد و پنج صفحه داخلی‌اش را به عکس‌های این فیلم اختصاص داد. (15)
منابع در دفتر روزنامه موجود است
اول اینکه هر دو نفر فارغ‌التحصیل مدارس آلیانس (اتحادیه جهانی اسرائیلیت، اولین پایگاه صهیونیسم در ایران) بودند (2) و دوم اینکه هر دو از بنیانگذاران کلوپ‌های روتاری (شاخه اقتصادی تشکیلات فراماسونری) در ایران بودند (3) و سوم هر دو نفر اولین حلقه سالن‌های سینما در ایران را پایه‌گذاری کردند. (4)
ضمن اینکه علی وکیلی نقش مهم‌تری نیز در ورود و شکل‌گیری سینما در ایران برعهده داشت از جمله اینکه همراه آوانس اوگانیانس مدرسه آرتیستی را بنیان گذارد. آن هم در روزگاری که تعداد مدارس عالی در ایران از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رفت! (5)
علی وکیلی خود صاحب سالن بزرگ سینمایی به نام گراند سینما بود که بیش از هزار نفر گنجایش داشت و برای اولین بار برای خانم‌ها نیز برنامه نمایش فیلم برقرار ساخته بود. (6)
در واقع مجله سینما و نمایشات نیز همگام و همراه سینمایی که برای ایران و مردم و جامعه‌اش تدارک دیده شده بود، درصدد ترویج فرهنگ غربی و بی‌بندوباری و زدودن ارزش‌های دینی و هویت ملی بود. از همین روی در نخستین شماره خود، ضمن تبلیغ برای سینمایی که امثال وکیلی و زنجانی متولیش بودند، به چاپ و نشر زندگی و روابط و تصاویر هنرپیشه‌ها و بازیگرانی پرداخت که به طور کلی، سبک زندگی آنان با باورها و اعتقادات مردم ایران مغایرت داشت. مثلا در همان شماره اول، از جمله مطالب اصلی گزارشی بود از ازدواج لیلی دامینا هنرپیشه غربی با تمامی تصاویر مبتذل مربوط به آن، ماجراهای عمر مایل نورماند هنرپیشه دیگر فیلم‌های غربی، آگهی فیلم‌ها و بالاخره عکس تمام صفحه نورما تالماج بازیگر مشهور آن سال‌ها. (7)
هولیوود، عنوان دومین نشریه سینمایی بود که پس از تعطیلی سینما و نمایشات، که به مدیریت و سردبیری علیرضا امیر معز (کارمند اداره اطلاعات رادیو و قسمت فرهنگی سفارت آمریکا) (8) در اوایل دهه 1320 و در اوج اشغال ایران توسط متفقین منتشر شد. (9) در دوران اشغال ایران توسط متفقین کلیت فضای نشر و رسانه کشور زیر نظر و سانسور عوامل متفقین در ادارات مختلف صورت می‌گرفت و بر اساس اسناد موجود، حتی وزیرمختار بریتانیا در ایران، سر ریدر بولارد به طور مستقیم در مورد سانسور مطبوعات و رادیو و سایر موارد حتی نطق نمایندگان مجلس، به نخست‌وزیر و یا وزرای مربوطه دستورات صادر می‌کرد و هولیوود تنها نشریه سینمایی بود که در شرایط اختناق و سانسور اشغال متفقین در ایران منتشر می‌شد. از همین نشریه برخی نویسندگان وابسته و قلم به مزد سال‌های آینده ایران بیرون آمدند که در توجیه و تبیین سیاست‌های سرکوبگرانه، ضد اسلامی و مستعمراتی رژیم شاه نقش عمده‌ای را ایفا نمودند. (10)
امثال ایرج پزشکزاد که کارمند وزارت امور خارجه هم شد و با نوشته‌ها و مکتوبات و داستان‌هایش هم توجیه‌گر حضور خارجی و بیگانه در سرزمین ما بود و هم تضعیف‌کننده ارزش‌ها و باورهای اسلامی. مثالش کتاب «دایی جان ناپلئون» بود که ضمن به مضحکه کشاندن باورها و اعتقادات اسلامی، توطئه‌های دیرین بریتانیا و استعمار را توهم و تصور کودکانه‌ای بیش نشان نداده و این واقعیت تلخ و تکان‌دهنده تاریخ را منشأ گرفته از ذهن‌های خیال‌پرداز و رویاپرور می‌نمایاند!
هولیوود همچنانکه از عنوان آن نیز برمی‌آید، تمام و کمال در خدمت نشر و ترویج فرهنگ هالیوود در جامعه تحت اشغال ایران قرار داشت. این نشریه که در کنار یک مرکز مفسده‌برانگیز به نام کانون هولیوود برای جذب و انحراف جوانان منتشر می‌گردید، در همان شماره نخست خود، عکس‌های هدی لامار، هنرپیشه معروف و مبتذل آن روزها را بر روی جلد خود به چاپ رساند و پس از آن نیز به طور مرتب اقدام به چاپ و نشر تصاویر بزرگ و مستهجن هنرپیشگان زن هالیوود مانند دوروتی لامور، گرتا گاربور، لانا ترنر و... می‌نمود. بخشی به نام مد هولیوود که آخرین مدل‌های لباس و کفش و موی سر بازیگران را تبلیغ می‌کرد، از دیگر صفحات نشریه بود که سبک زندگی غربی را با تبلیغات هرچه شدیدتر و جذاب‌تر، در میان جوانان رواج می‌داد. (11)
خود امیر معز در مقاله‌ای که طی سه شماره پیاپی در نشریه جیبی هولیوود منتشر شد، با شیفتگی تمام علت انتخاب هولیوود را اینگونه شرح می‌دهد. (این مقاله در همان زمان از رادیو تهران نیز پخش گردید).
«... این شهر پرشور و غوغا در حقیقت مسکن اشخاص با ذوق و سلیقه است و هر سال توسط این اشخاص بیش از هشتصد فیلم و شاید بیشتر تهیه می‌گردد و هرچند زمانی دنیا به بهت و حیرت دچار می‌شود و باید اقرار کرد که امروز نه تنها فیلم‌های این سرزمین، اهالی خارج از آمریکا را در حیرت و اندیشه افکنده، بلکه سایر صنایع آن نیز اثر عمیقی در ترقی و تکامل صنعتی جهان بخشیده است... بفرمایید اینها استودیوهای بی‌شمار این شهر هستند که متعلق به شرکت‌های فیلمبرداری می‌باشد که هرآینه از این شهر رخت بربندند، تمام شکوه و جلال به دنبالشان مسافرت خواهند نمود...» (12) نکته قابل ذکر آن که در نخستین شماره نشریه هولیوود، تبلیغ سالن سینمایی به نام «سینما اخبار» به چاپ رسیده بود که متن آن چنین بود:
«... سینما اخبار، دوشنبه 29 فروردین 1322 داخل پاساژ رزاق‌منش، افتتاح خواهد شد. در این سینما تازه‌ترین فیلم‌های خبری جهان به زبان فارسی، بهترین فیلم‌های تربیتی و اجتماعی و تفریحی به معرض نمایش گذارده خواهد شد...» (13) در آن زمان شاید هیچ کس نمی‌دانست که «سینما اخبار» به مدیریت یاکوپسن در اختیار اداره انتشارات سفارت بریتانیا قرار دارد و انگلیسیان در این سینما به طور مرتب کنفرانس و جلسات هفتگی برای نمایندگان مطبوعات برگزار خواهند کرد. (14)
وقتی در آذرماه 1322 فیلمی که توسط مستر هرلی (متخصص فیلمبرداری و تهیه‌کننده فیلم‌های جنگی سفارت) از زندگی شاه و خانواده‌اش ساخته شده بود، در همین «سینما اخبار» به نمایش درآمد، مجله هولیوود روی جلد و پنج صفحه داخلی‌اش را به عکس‌های این فیلم اختصاص داد. (15)
منابع در دفتر روزنامه موجود است