بررسی ضرورت توجه به ناوگان حمل و نقل عمومی - بخش نخست
سرعت بیشتر و هزینه کمتر در سفر با ناوگان‌های شهری(گزارش روز)
صدای بوق‌های ممتد، دود برخاسته از اگزوز خودروهای نه‌چندان استاندارد و در پی آن سرفه‌های گاه و بیگاه، خردشدن اعصاب و...همه همه در کنار صدای بوق آژیر آمبولانسی که برای رساندن بیماری به بیمارستان عاجز مانده تبدیل می‌شوند به خط خطی‌هایی در ذهن ما که ما را با حالی نه چندان خوب راهی منزل می‌کنند. اثراتی که ناشی از ترافیک و تردد بیش از حد خودروهای شخصی در برخی ساعات روز است.
گروه گزارش
ضرورت استفاده و همچنین توسعه وسایل حمل و نقل عمومی بدون شک به واسطه تبعات عدم توجه به آن در سال‌های اخیر موضوعی همواره داغ بوده است. طی کردن مسافت مورد نظر با هزینه‌ای کمتر، امنیت بیشتر و در بسیاری از موارد سرعتی بیشتر و بی‌شمار ثمره مثبت دیگر همه و همه از فواید سفر با وسایل حمل و نقل عمومی است. اما با تمام این اوصاف ما همواره شاهد وجود حجم بسیار زیادی از خودروهای شخصی در خیابان‌ها و به تبع آن ایجاد آلودگی و در ادامه بسیاری از بیماری‌ها در جامعه هستیم.
در هر حال برای شروع بحث ابتدا به موضوع از جنبه مثبت نگاه می‌کنیم و برای بررسی آن سراغ یکی از شهروندانی می‌رویم که در مجموع از استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی رضایت دارد.
رضا کریمی کارمندی چهل ساله است که در یکی از شهرستان‌های اطراف تهران سکونت دارد و هر روز به واسطه شغلش باید تا یکی از خیابان‌های مرکزی تهران سفر کند.
وی در گفت و گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «من هر روز باید از شهریار تا یکی از خیابان‌های اصلی تهران که محل کارم در آنجا واقع شده است بروم و برای این موضوع هر روز از اتوبوس و مترو برای رسیدن به مقصدم استفاده کنم. به نظرم استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی دغدغه استفاده از وسیله شخصی در خیابان‌های شلوغ شهر در ابتدا و انتهای روز که زمان رفت آمد من است را کم می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «موضوع دیگری که برای من مهم است بحث هزینه است. من یک کارمند با درآمدی متوسط هستم و بدون شک استفاده از خودروی شخصی و پرداخت هزینه بنزین در مقابل هزینه‌های اندک اتوبوس و مترو برای من مقرون به صرفه نیست.»
کریمی در پایان می‌گوید: «با این وجود به نظرم باید با برنامه‌ریزی بهتر از تعداد بیشتری واگن در مترو و یا اتوبوس در خطوط ویژه در ساعات اوج سفرها استفاده شود تا افرادی که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند سفر راحت تری داشته باشند.»
ایمنی بیشتر
پس از کریمی سراغ رضا امیری می‌رویم. امیری که یک کارشناس مسائل اجتماعی است در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «روزانه حجم زیادی از رفت و آمدها در سطح شهر و کشور انجام می‌شود و در شهرهای بزرگ این رفت و آمدها بیشتر است. همه افرادی که به شغل و کاری مشغول هستند، محصلین و دانش‌آموزان و... همه و همه در حال رفت و آمد هستیم و ما اغلب از یک وسیله حمل و نقل برای رسیدن به مقصد استفاده می‌کنیم که این وسیله نقلیه یا شخصی و یا عمومی است. یکی از دغدغه‌های مهم شهرهای بزرگ حجم بالای ترافیک است.خیابان‌ها و بزرگراه‌ها اغلب در ساعات مشخصی بیش از دیگر ساعات در طول روز با حجم بالایی از خودروها مواجه می‌شوند و در این ساعات استفاده از حمل و نقل عمومی ایمنی بیشتری را نسبت به خودروهای شخصی مخصوصا در هنگام سفر برای مسافران ایجاد خواهد نمود.»
صرفه اقتصادی
این کارشناس مسائل اجتماعی ادامه می‌دهد: «نیمی از این حجم بالای ترافیک را می‌توان با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی کاهش داد. مخصوصا افرادی که شاغل هستند و دائما رفت و آمد روزانه دارند می‌توانند با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هم به اقتصاد خود و هم به اقتصاد جامعه کمک کنند.»
امیری تصریح می‌کند: «یکی دیگر از دغدغه‌های شهرهای بزرگ آلودگی هوا و آلودگی محیط زیست است که بخشی از این آلودگی با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی کاهش می‌یابد. اما استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی علاوه بر کمک به کاهش آلودگی هوا مزایای اقتصادی مهمی نیز دارد. قطعا استفاده از حمل و نقل عمومی به اقتصاد خانواده کمک می‌کند چون سفر کردن در سطح شهر با استفاده از این وسایل به جای خودروی شخصی ارزان‌تر خواهد بود. حتی در مسافرت‌های بین شهری که انجام می‌دهیم اگر از قطار، هواپیما و اتوبوس استفاده کنیم هزینه کمتری را می‌پردازیم.»
صرفه جویی در مصرف سوخت
وی بیان می‌کند: «مهم‌ترین صرفه‌جویی که در این زمینه انجام می‌شود صرفه‌جویی در مصرف سوخت است و سوخت نیز یکی از هزینه‌های مهم در زندگی است پس با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی می‌توانیم در مصرف سوخت و هزینه‌های آن صرفه‌جویی کنیم.»
صرفه جویی در زمان
این کارشناس ادامه می‌دهد: «به طبع، زمان نیز از ارزش بالایی برخوردار است و همانند سایر هزینه‌ها در زندگی اهمیت دارد. با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی سرعت رفت و آمد شما بیشتر از زمانی است که با خودرو شخصی با حجم بالایی از ترافیک مواجه شوید. زمان هم مثل پول با ارزش است و شما با صرفه جویی در آن وقت خود را با برنامه‌ریزی بیشتر صرف امور مهم کاری و یا سایر امور زندگی تان می‌کنید.»
امیری خاطرنشان می‌کند: «قطعا سلامتی جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است و از آنجا که ما روزانه در حال رفت و آمد هستیم وسایل حمل و نقل عمومی می‌توانند جای حجم زیادی از خودروهای شخصی را بگیرند و با کاهش میزان ترافیک به کاهش میزان آلاینده‌ها و آلودگی هوا کمک کنند. در شهرهای بزرگ آلودگی هوا باعث بروز مشکلاتی در سلامتی می‌شود و ما با استفاده از وسایل نقلیه عمومی می‌توانیم به کاهش میزان آلودگی و آلاینده‌ها کمک کنیم.»
لزوم تقویت زیرساخت ها
پس از گذر از صحبت‌های امیری و بررسی ابعاد مثبت استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی از نگاه این کارشناس بهتر است نظر مسئولان را نیز در این خصوص جویا شویم.
مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری کشورمان در این خصوص می‌گوید: « همه باید فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی را ترویج دهیم. ما نیز به این مسئله باور و اعتقاد داریم که داشتن هوای پاک حق همه انسان‌ها است. مسئله هوا را باید همه جدی بگیریم چون زمان و وقت ما نیز با استفاده از حمل و نقل عمومی کمتر هدر می‌رود.»
پورمحمدی ادامه می‌دهد: «اگرچه حمل و نقل عمومی محدود است اما از طرفی با وجود خودروهای تک نفره و شخصی و یا تردد در مسیرهای غیرضروری موجب ترافیک و آلودگی می‌شویم و از دیگر سو وقت و منابع را با انجام این کار به راحتی هدر می‌دهیم.»
وی با بیان اینکه هوای تهران و شهرهای بزرگ دیگر در وضعیت خطر قرار دارد، می‌گوید:«همه باید به هم کمک کرده و فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی را ترویج دهیم. همه در حال تلاش هستند، اما واقعیت این است که جمعیت و خودرو در تهران و سایر کلانشهرها زیاد و امکانات و منابع عمومی شهرداری‌ها کم است. ما هم از راه رفتن، پیاده‌روی و قدم زدن فاصله گرفته‌ایم و به همین دلیل به بیماری‌های بسیاری مبتلا شد‌ه‌ایم.»
وزیر دادگستری بیان می‌کند: «دولت باید با تقویت زیرساختها و پشتیبانی ناوگان‌ها تا حد ممکن، تخصیص منابع لازم و غیره به وظیفه خود در این رابطه به صورت جدی عمل کند. البته در این راستا محدودیت منابع نیز داریم اما باید بر همت خودمان در این کار بیفزاییم. شهرداری‌ها نیز باید از مسیر همه صرفه‌جویی‌ها استفاده کرده، کارهایی که در اولویت نیست را کنار گذاشته و به بحث حمل و نقل به طور جدی بپردازند.»
پورمحمدی خاطرنشان می‌کند: «این مسئله با حیات، سلامت و طول عمر همه ما ارتباط دارد و این قصه را نباید با چیزهای دیگری تطبیق دهیم و تشبیه کنیم. ما به چیزهای بسیاری نیاز داریم، ولی سلامت و هوای پاک در اولویت است. حمل و نقل عمومی ضروری‌ترین مسئله در این زمینه است. ضمن اینکه در منابع و وقت‌مان نیز صرفه جویی می‌شود.
صبح‌ها که بیرون می‌آییم با ماشین‌های تک سرنشین و ماشین‌هایی که زوج و فرد را رعایت نمی‌کنند و همچنین وسایل نقلیه دود‌زا مواجه می‌شویم و خودمان این موضوع را رعایت نمی‌کنیم و در عوض دودش به چشم خودمان می‌رود و ضررش به همه ما می‌رسد.»
دغدغه مردم و مسئولان
حرف‌های شهروندان، کارشناسان و حتی مسئولان را که در کنار یکدیگر می‌گذاریم به زنجیره‌ای متصل به هم می‌رسیم. زنجیره‌ای که در ابتدا و با نگاهی کلی شاید اجزای آن ارتباط خاصی با هم نداشته باشند اما با کمی تامل می‌توان متوجه شد که عدم استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و روی آوردن به خودروهای شخصی مساوی است با هزینه‌های بسیار زیاد برای جامعه. هزینه‌هایی که از جیب تک تک افراد جامعه شروع می‌شود و تا هزینه‌های گاها غیرقابل تامین برای جبران آسیب‌های وارده به محیط زیست ادامه می‌یابد. این روزها بسیاری با وجود مشکلات موجود در ناوگان حمل و نقل عمومی کشورمان هنوز از وسایل حمل و نقل عمومی به عنوان ابزار اصلی برای سفرهای خود استفاده می‌کنند اما با این وجود همچنان شاهد جولان دادن خودروهای شخصی در خیابان‌های شهرهای بزرگ نیز هستیم و این موضوع علامت سوالی را در ذهن ما به وجود می‌آورد که دلیل رغبت این افراد به استفاده از خودروهای شخصی با وجود آگاهی از نفع استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی چیست.
به نظر می‌رسد این دسته از افراد یعنی نفراتی که حاضرند امنیت کمتر سفر با خودروهای شخصی و البته هزینه بیشتر سفر را بپردازند نیز توجیه قابل قبولی برای این اقدام خود دارند.
این روزها با چند بار استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در کشورمان می‌توان به این مسئله پی برد که ضعف‌های چشمگیری نیز در این مسیر وجود دارد که نیازمند توجه بیشتر به این مسئله است.