جهادی، حرکتی خودجوش و برخاسته از روحیه انقلابی نسلی آرمانگرا است که پس از انحلال جهاد سازندگی و ادغام در وزارت کشاورزی با دغدغه رفع محرومیت وارد مناطقی شدند که به دلیل دورافتادگی مورد بی‌مهری دولت‌ها قرار گرفته‌اند. برکات حاصل از این حرکت در گزارش‌های واصله به مقام‌معظم رهبری منعکس یافت و موجب ابلاغ پیام بسیج سازندگی و تشکیل سازمان بسیج سازندگی شد که تاکنون متولی اصلی حرکت‌های جهادی بوده است و نظارت، جهت‌دهی و حمایت از جهادگران را برعهده داشته است. در تیرماه سال جاری «آیین‌نامه فعالیت جهادی دانشگاهیان» شامل 8 ماده و تبصره جهت ساماندهی فعالیت‌های جهادی از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به برخی گروه‌های جهادی پزشکی ارسال شد. این آیین‌نامه درحال جمع‌بندی، تصویب نهایی و ابلاغ به دانشگاه‌هاست. جهادگران به عنوان مهم‌ترین کنشگران عرصه سازندگی مناطق محروم و بخشی از مخاطبان آیین‌نامه مذکور موارد زیر را جهت توجه سیاست‌گذاران در عرصه جهادی قابل تذکر می‌دانند:
1- این آیین‌نامه از سوی وزارت بهداشت ارائه شده اما در مقام اجرا تمام گروه‌های جهادی دانشجویی (اعم از پزشکی و غیرپزشکی) مشمول آن خواهند شد.
2- و به خصوص حرکت‌های (NGO) ورود دولت‌ها به حوزه حرکت‌های مردم‌نهاد جهادی بسیار مغتنم بوده و به نوعی هم‌افزایی توان نهادهای اجرایی کشور در زمینه رفع محرومیت را به دنبال دارد. اما عملکرد دولت‌های قبل بیانگر این است که ورود به این عرصه صرفاً به جهت حمایت و پشتیبانی مالی نبوده و بعضاً با اغراض سیاسی همراه است. به عنوان مثال عمده ان‌جی‌اوهایی که در اواخر دولت اصلاحات شکل گرفت، در ایام بحرانی کشور جزو فعال‌ترین نهادهای به اصطلاح مردمی در مخالفت با نظام جمهوری اسلامی بودند و متأسفانه آثار برخی از این ان‌جی‌اوها همچنان در دانشگاه‌ها باقیست!
3- منظور از دانشگاهیان در این طرح، صرفاً دانشجویان درحال تحصیل نبوده و شامل اساتید، دانش‌آموختگان و کارمندان نیز می‌باشد و این امر، فضا را برای دخالت و اثرگذاری غیردانشجویان به حرکت‌های جهادی دانشگاهی، بیش از پیش باز می‌کند.
4- آنچه که در این طرح به عنوان «گروه جهادی» ذکر شده، کانونی همچون دیگر کانون‌های فرهنگی- هنری مصوب وزارت علوم است و گروه‌های بسیج و دیگر تشکل‌ها درصورت تمایل به اخذ حمایت‌ها و پشتیبانی‌های موردنیاز، می‌بایست طبق دستورالعمل و مصوبات ستاد ملی فعالیت‌های جهادی دانشگاهیان فعالیت کنند. این در حالی است که تاکنون عموم گروه‌های جهادی بدون هیچ محدودیتی از حمایت‌های مالی دانشگاه بهره‌مند می‌شدند. اما اکنون می‌بایست ذیل کانون جهادی دانشگاه و براساس مصوبات ابلاغی فعالیت کنند.
5- «سازمان بسیج سازندگی» به عنوان متولی حرکت‌های جهادی با همکاری اقشار بسیج نظیر بسیج دانشجویی، بسیج دانش‌آموزی، بسیج اساتید و... پشتیبانی و هدایت حرکت‌های جهادی را به عهده دارد. آنچه که در این طرح ملاحظه می‌شود، بسیج دانشجویی به عنوان عضوی از اعضای این ستاد چه در سطح کشور، چه در سطح استان و چه در سطح دانشگاه نقش ایفا می‌کند و بسیج سازندگی به‌طور کلی در طرح دیده نشده است.
6- ریاست ستاد ملی فعالیت‌های جهادی دانشگاهیان به عهده وزارت بهداشت است. هرچند درحال حاضر از بین وزرای محترم دولت یازدهم بیشترین قرابت با حرکت‌های جهادی را وزیر محترم بهداشت دارند اما آنچه که ما در بیشتر گروه‌های دانشجویی شاهدیم فعالیت‌های پزشکی هرچند نیازمند پشتیبانی مالی بیشتری‌اند، از وزن کمتری نسبت به سایر عرصه‌های جهادی برخوردارند. از این‌رو تولی‌گری وزارت بهداشت و درمان بر کلیه فعالیت‌های جهادی جای تردید دارد. این امر موجب جزیی‌نگری در محرومیت‌زدایی و غفلت از پرداختن به کلیه مشکلات مناطق محروم و در رأس آنها مسائل فرهنگی خواهد شد.
7- بر طبق ماده 6 قانون مصوب 3 خرداد 1367 مجلس شورای اسلامی «برنامه‌ریزی به منظور توزیع متناسب و عادلانه نیروی انسانی و سایر امکانات (آموزش پزشکی و تسهیلات بهداشتی- درمانی) کشور با تأکید بر اولویت برنامه‌های بهداشتی و رفع نیاز مناطق محروم و نیازمند» بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. عمل به این وظیفه بزرگترین فعالیت جهادی وزارتخانه مذکور خواهد بود. ورود جهادگران به عرصه پزشکی به دلیل خلأهای موجود در خدمات‌رسانی است و درصورتی که وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با استفاده از امکانات موجود و اختصاص بودجه مناسب امور بهداشتی و درمانی مناطق محروم را سامان بخشد نیاز به فعالیت جهادی در این عرصه به حداقل ممکن خواهد رسید.
8- از وظایف ستاد، رصد دائم، پایش مستمر و نظارت عالی بر نحوه فعالیت‌های جهادی دانشگاهیان ذکر شده است اما معلوم نیست این نظارت چگونه، توسط چه دستگاهی و با چه معیاری صورت می‌گیرد.
در پایان لازم به ذکر است انتظار می‌رود دولت محترم که معتقد به واگذاری امور در عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی و... به مردم می‌باشد، این مشی را در زمینه حرکت‌های جهادی ادامه داده به جای تصدی‌گری با تقویت ساختارهای موجود چون «مرکز توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری» بانک اطلاعاتی از مسایل و مشکلات مناطق محروم ایجاد کند و با استفاده از ظرفیت علمی و عملی دانشگاهیان در راستای پیشرفت مناطق محروم گام بردارد و همچنین پشتوانه‌ای حمایتگر از نظر مالی، طرح و برنامه، امکانات و تجهیزات برای گروه‌های جهادی در سراسر کشور فراهم آورد.
صادق میرزاده‌مفرد دانشجوی فعال جهادی