سیر مقامات معنوی(سلوک عارفانه)
(بدان ای سالک عزیز!) دنیا برای انسان، در ابتدای سیر و سلوک معنوی، وسیله‌ای است که باید با طاعت و عبادت در آن، از حجب ظلمانیه گذر نموده و وارد فضای معنویت گردد. هنگامی که انسان در این وادی قرار می‌گیرد و به وسیله طاعات و عبادات، از نظر درونی برای خود مقامات و فضائل معنوی ایجاد کرد، که همگی نتیجه آن اعمال عبادی و ریاضات شرعیه‌اند، باز هم باید سیرش را ادامه دهد و در این فضائل معنوی متوقف نگردد. چرا که این مقامات عالی نیز خودشان هدف نیستند و صرفا وسیله‌ای برای یک هدف بالاترند که سالک باید اکنون آن را هدف‌گیری نموده و از این داشته‌های خود صرف نظر نماید. پس این مقامات هم وسیله‌ای می‌شوند برای یک هدف دیگر، تا اینکه همه آنها به سرمنزل مقصود همه اولیای خدا، یعنی خود الله تعالی منتهی می‌شود. «یا من هو منتهی همم‌العارفین» (دعای جوشن کبیر) ای کسی که غایت تلاش و همت عارفان هستی.
یعنی آنچه که لذت دل است، فقط خدا است و باید از خانه نفس بیرون آمد و از مقامات و لذائذ معنوی هم گذشت تا به او رسید. حال این مقامات دیگر هدف نیست بلکه پله‌های نردبانی است که انسان را به سوی خدای متعال سیر می‌دهد. در اینجا هدف تبدیل به وسیله می‌شود. یعنی عبادات وسیله‌ای برای مقامات هستند و مقامات وسیله‌ای برای سیروسلوک الی الله تعالی. (1)
_______________________________
1- رسائل بندگی، آیت‌الله شیخ مجتبی تهرانی، ص 191