این خون، خونی است که بعد از تولد نوزاد در جفت‌ باقی مانده و معمولا دور انداخته می‌شود، اما امروزه با اهدای آن می‌توان به بیماران نیازمند پیوند مغز استخوان کمک کرده و جان آن‌ها را از مرگ نجات داد.
امروزه در اغلب کشورهای توسعه‌یافته بانک خون بندناف وجود دارد که خون ناف نوزاد را به جای دور ریختن ذخیره کرده و در آینده برای خود او یا دیگر بیماران استفاده می‌کنند. به این صورت که بلافاصله بعد از زایمان، بندناف از نوزاد جدا می‌شود و با یک سوزن خون از بندناف و جفت جمع‌آوری و به کیسه‌های خون منتقل می‌شود. سپس خون بندناف نوزاد که غنی از سلول‌های بنیادی و سلول‌های خون‌ساز است منجمد و در بانک‌های خون بندناف نگهداری می‌شود تا چنانچه نوزاد در بزرگسالی مبتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان خون شد، برای درمان استفاده شود.
آمار ذخایر خون بندناف کشور از ابتدای تاسیس تا سال 93 به
دو هزار و 46 واحد رسیده بود و در حال حاضر حدود 2400 گونه خون بندناف در بانک خون بندناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون ایران وجود دارد، البته این در حالی است که هنوز میزان دسترسی بیماران نیازمند خون بندناف به این فرآورده در کشور با محدودیت روبرو است؛ چرا که برخی از مردم تصور می‌کنند که این خون تنها برای مصرف خود و خانواده آن‌هاست اما واقعیت این است که خون بندناف به ویژه در ایران که شباهت مولکول‌های سازگاری نسلی زیاد است، می‌تواند برای بسیاری از بیماران به کار رود. برهمین اساس گفت‌وگویی با رئیس گروه بانک خون بندناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون ایران ترتیب دادیم:
دکتر مهین نیکوگفتار در گفت‌وگو با ایسنا درباره بانک خون بندناف سازمان انتقال خون و نحوه عملکرد آن، با بیان اینکه این بانک، یک بانک خون بندناف عمومی است، گفت: این مرکز در سال 1387 تشکیل شده است و از آن زمان تا به حال حدود 2400 گونه خون بندناف از مادران اهدا‌کنند‌ه‌ای که رضایت به اهدای خون بندناف خود داده‌اند در این بانک نگهداری شده است.
بازسازی مغز استخوان با خون بندناف
وی هدف از نگهداری این خون را این ‌گونه تشریح کرد: از آنجایی که خون بندناف حاوی سلول‌های بنیادی خون‌ساز است، در صورت رضایت مادران به اهدای خون بند‌ناف، در زمان زایمان جمع‌آوری شده و به آزمایشگاه بانک‌های خون‌ بندناف منتقل، در آنجا سلول‌های بنیادی آن جدا و سپس ذخیره‌سازی می‌شود. معمولا سلول‌های بنیادی خون‌ساز می‌تواند در درمان بیماری‌های بدخیم سیستم خون‌ساز و بعضی دیگر از بیماری‌های سیستم‌ خون‌ساز و همچنین در بیمارانی که دچار انواع بدخیمی‌ها شدند برای بازسازی مغز استخوان استفاده شود.
نگهداری خون بندناف صد درصد رایگان
نیکوگفتار در مورد میزان هزینه جمع‌آوری و نگهداری خون بندناف، با بیان اینکه بانک‌های خون بندناف به دو دسته کلی عمومی و خصوصی تقسیم می‌شوند، اظهار داشت: در بانک‌های عمومی هیچ‌گونه هزینه‌ای از اهدا‌کننده خون بندناف دریافت نمی‌شود؛ زیرا نمونه‌ای که اهداکننده به بانک‌ خون بندناف عمومی می‌دهد برای مصرف عموم بیماران است نه صرفا برای مصرف خود و خانواده فرد اهداکننده. این در حالی است که در بانک‌های خصوصی هزینه پردازش و نگهداری را خانواده پرداخت می‌کند. بنابراین نمونه نیز برای خود خانواده نگهداری می‌شود، پس اهدا به بانک‌های عمومی کاملا رایگان است.
اهدای خون بندناف، اهدای زندگی
رئیس گروه بانک خون بندناف و سلول‌های بنیادین سازمان انتقال خون، با اشاره به توصیه متخصصان رشته خون بندناف، افزود: همه متخصصان این رشته مردم کشور خود را تشویق می‌کنند که نمونه‌های خون بند‌ناف خود را به بانک‌های عمومی خون بندناف اهدا کنند و از ذخیره‌سازی در بانک‌های خصوصی جلوگیری کنند. زیرا زمانی که نمونه‌ها به بانک‌های عمومی اهدا می‌شود همه نمونه‌ها با خصوصیات ژنتیکی مختلف جمع‌آوری و در یک مرکز نگهداری شده و بنابراین هر زمان که این نمونه‌ها با یک بیمار سازگار باشد، برای پیوند در اختیار آن فرد گذاشته می‌شود.
نیکوگفتار ادامه داد: در این شرایط اهداکننده هیچ‌گونه هزینه‌ای را متحمل نمی‌شود و ذخایر بانک‌های عمومی تقویت شده و امکان اینکه برای همه بیماران نمونه‌ای پیدا شود، افزایش پیدا می‌کند. در حالی که در بانک‌های خصوصی هم خانواده متحمل هزینه می‌شود و در بسیاری از این موارد نمونه‌ها اصلا به مصرف فرد اهداکننده نمی‌رسد و فقط ذخیره‌سازی می‌شود.
وی با بیان اینکه مصرف خون بندناف به ژنتیک بستگی دارد، اظهار داشت: در این زمینه تعیین سازگاری از روی مولکول‌های سازگاری نسلی انجام می‌شود که این مولکول‌ها به ژنتیک افراد بستگی دارد و در ایران شباهت این مولکول‌ها زیاد است و هر چه که ذخیره بانک‌های خون بندناف عمومی بیشتر باشد، احتمال اینکه نمونه‌ای با شباهت مولکول‌ها سازگاری برای بیماری پیدا شود، افزایش می‌یابد.
به گفته‌ نیکوگفتار میزان اهدا و استقبال مردم در زمینه اهدای خون بندناف خیلی خوب و در کشور ما میزان رضایت به اهدای خون بندناف نسبت به کشورهای دیگر خیلی خوب است.
البته برخی مردم تصور می‌کنند که نمونه‌های خون بندناف را برای خود و خانواده خود ذخیره می‌کنند و این باعث شده که مصرف این نمونه‌ها کم و محدود شود، از طرفی بیماران نیازمندی که در انتظار پیوند برای نجات جان خود هستند، دسترسی کمتری به این واحد‌ها داشته باشند. در صورتی که اگر همه به بانک‌های عمومی اهدا کنند، قضیه مانند انتقال خون می‌شود به این صورت که بانک عمومی بندناف این فرآورده را به افرادی که نیازمند آن هستند ارسال کند.
نجات جان بیماران نیازمند مغز استخوان با خون بندناف 20 ساله
وی در پاسخ به اینکه خون بندناف تا چند سال قابل نگهداری است، گفت: در دنیا گزارش شده که نگهداری خون بندناف تا 20 سال هم هیچ‌گونه ضرری برای سلول‌ ندارد. به این معنی که حدود 20 تا 24 سال نمونه‌های خون بندناف در بانک‌ها ذخیره‌سازی شده و توانسته جان بیمارانی را که نیازمند پیوند مغز استخوان بودند نجات دهند.
گسترش مراکز جمع‌آوری خون بندناف در دستور کار
نیکوگفتار با بیان اینکه «به طور کلی شرایط جمع‌آوری خون بندناف را در کشور در پنج بیمارستان داخل تهران داریم»، ابراز امیدواری کرد که در آینده این شرایط به بیمارستان‌های بیشتر در سایر استان‌ها نیز گسترش یابد. این موضوع جزو برنامه‌های امسال و سال آینده در بانک خون بندناف سازمان انتقال خون ایران است و پیش‌بینی‌های آن انجام شده است.