اجرای طرح خط سفید چه تحولی در فرهنگ ترافیکی ایجاد می‌کند؟ (بخش پایانی)
رانندگی بی‌خطر با رفتارهای مثبت ترافیکی(گزارش روز)
خط سفید، یعنی زبان هدایت عبور و مرور درست در شهر، خط سفید یعنی ایست، به احترام زندگی، خط سفید یعنی داشتن آسمانی آبی و زمینی پاک، خط سفید یعنی حرکت بین خطوط و احترام به گذرگاه عابران پیاده و خط سفید یعنی تحولی عظیم در فرهنگ ترافیکی.
صدیقه توانا
به کارگیری علائم افقی و خط‌کشی‌های سطحی به اندازه علائم عمودی و موانع فیزیکی می‌توانند در نظم بخشی به ترافیک کمک کنند، به عبارت دیگر علائم افقی و عمودی در مسیر ایجاد انضباط در ترافیک لازم و ملزوم یکدیگر هستند.
به اعتقاد کارشناسان مسائل حمل‌ونقل شهری، در فرهنگ ترافیک، الزاماتی همچون افزایش سطح وظیفه‌شناسی و نظم و انضباط اجتماعی به موازات ارتقای سطح آرامش و سلامت و روحی و روانی جامعه و پایبندی به رفتار اخلاق‌مدار مستتر است به همین منظور جریان‌سازی فراگیر در این حوزه علاوه بر آموزش‌های عمومی برای تمام شهروندان، برگزاری دوره‌های آموزشی جهت رانندگان وسایل نقلیه عمومی به عنوان سکانداران حمل‌ونقل شهری و کودکان و نوجوانان به عنوان آینده‌سازان کشور اسلامی‌مان و رانندگان قانونمند فردا نیز باید در دستور کار مسئولان حوزه حمل و نقل قرار گیرد.
مشق خط سفید ترافیک
بر تخته سیاه کف خیابانها
خط سفید باید خوب نوشته شود تا خوب خوانده شود و آنچه که در موضوع خط‌کشی‌های معابر باید به آن پرداخته شود این است که مشق خطوط سفید ترافیکی بر تخته سیاه کف خیابانها و بزرگراه‌ها باید به خوبی نوشته شود تا انتظار داشته باشیم به خوبی خوانده شود.
شهرام جباری‌زادگان معاون آموزش سازمان ترافیک با بیان مقدمه فوق درخصوص ضرورت اجرای پروژه خط سفید تأکید می‌کند: «وقتی این ضرورت برای مردم و بخصوص رانندگان به خوبی تفهیم شود، می‌توان انتظار یک رانندگی بی‌خطر را داشت، در غیر این صورت، نمی‌توانیم توقع ترافیکی منظم داشته باشیم به همین دلیل در برنامه پنج ساله دوم شهر تهران موضوعاتی همچون بازپیرایی المان‌های ترافیکی از جمله خط‌کشی‌های معابر در قالب طرح انضباط‌بخشی به ترافیک مورد توجه قرار گرفته است.» جباری‌زادگان با اشاره به اینکه اجرای خط هشدار در تمامی تقاطع‌ها و اصلاح خط‌کشی‌های نامناسب به‌جا مانده از گذشته از جمله مواردی هستند که مدنظر قرار گرفته‌اند، تصریح می‌کند: «تصحیح گذرگاه‌های عرضی از لحاظ کیفیت و نوع خط‌کشی، رفع انسداد و ایجاد پیوستگی خطوط عرضی در محل پیاده‌روها از دیگر اقدامات مورد توجه در این طرح است.» از معاون آموزش سازمان ترافیک درخصوص نقش شهروندان در ارتقای فرهنگ ترافیک با استفاده از اجرای طرح خط سفید که البته چیز جدیدی جز الفبای رانندگی نیست، سؤال می‌کنم، میگوید: «شهروندان در ارتقای فرهنگ ترافیک و بهبود رفتارهای ترافیکی صددرصد نقش دارند. از مصادیق این مهم، حرکت منظم خودروها بین خطوط و عدم تغییر ناگهانی خط عبوری است، چراکه کوتاه‌ترین مسیر بین دو نقطه مبداء و مقصد مسیر مستقیم است و اگر خودروها در خط خود حرکت کنند و به صورت ناگهانی وارد مسیر سایر خطوط نشوند، نه‌تنها امکان بروز حوادث احتمالی را کاهش می‌دهند، بلکه با آرامش به مراتب بیشتری و در مدت زمان کمتری به مقصد خواهند رسید.»
حاشیه امن برای عابران
وقتی یک راننده به خط‌کشی‌های عرضی در خیابانها توجه داشته باشد و به خط سفید قبل از گذرگاه عابر پیاده توجه کند، قطعاً به حاشیه امنی که برای عابران درنظر گرفته شده توجه داردو از سوی دیگر عابران هم برای عبور ازا ین گذرگاه‌ها دل نگرانی ندارند. بی‌تردید این رانندگان که برای عبور از گذرگاه‌ها از قوانین تخطی نمی‌کنند، حق و حقوق عابران پیاده را رعایت کرده و در کنار آن به سلامتی و ایمنی خود توجه ویژه‌ای خواهند داشت.
سرهنگ عین‌الله جهانی معاون اجتماعی و فرهنگ ترافیک پلیس راهور ناجا در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان تأکید می‌کند: «رعایت موضوعات مربوط به انواع خط‌کشی‌های طولی و عرضی در معابر به عنوان طرحی با نمادسازی خط سفید اما با نگاه نظم و انضباط‌بخشی به معابر، یک طرح موفق و مؤثری است که امیدواریم نتایج بیشتر و مثبت آن را طی ماه‌های آینده شاهد باشیم و باز هم امیدواریم مردم در این خصوص مشارکت بهتری داشته باشند چون بدون مشارکت مردم موفقیت صددرصدی نخواهیم داشت. وقتی مردم ببینند رعایت و توجه به این خط‌کشی‌ها چقدر در ایجاد آرامش بین رانندگان و کاهش تصادفات مؤثر است به این طرح و اجرای آن توجه بیشتری می‌کنند.»
سرهنگ جهانی با استناد به فرمایشی از حضرت علی(ع) درمورد رعایت نظم و انضباط در امور روزمره و زندگی میگوید: «امام اول شیعیان مردم را به نظم در امور و کارها دعوت می‌کنند و یکی از این امور رعایت نظم در رانندگی و تردد ترافیکی است. بنابراین هر چه ما نظم را در ترافیک رعایت کنیم یعنی پشت خط عابر پیاده بایستیم، به گذرگاه عابر پیاده تخطی نکنیم... قطعاً شاهد عبور و مروری بی‌خطر و بی‌ترافیک خواهیم بود.»
اصلاح رفتارهای رانندگی
از معاون اجتماعی و فرهنگ ترافیک پلیس راهور ناجا می‌پرسم چرا برخی از رانندگان از اجرای این طرح اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند میگوید: «این طرح هرچند چیز جدیدی نیست ولی باید با فرهنگ‌سازی بیشتر، رانندگان بدانند هدف از اجرای این طرح و تأکید بر رعایت آن، اجرای نظم و انضباط در ترافیک، کاهش حوادث رانندگی و تصادفات و کاهش آلودگی هواست.»
دکتر بهروز شیرگیر عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی هم در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه تبلیغات و فرهنگ‌سازی در زمینه اجرای پروژه خط سفید کم می‌باشد، در توضیحات بیشتری میگوید: «مسئولان باید روی محتوای مفاهیمی که در بنرها و تابلوهای تبلیغاتی نوشته می‌شود، بیشتر کار کنند چون این تبلیغات خیلی با استانداردهای طراحی شهری مطابقت ندارد.»
اما ظاهراً این پروژه نقاط ضعفی هم دارد که دکتر شیرگیر با بیان اینکه این پروژه با این شعار وسط آمد که رفتارهای رانندگی را اصلاح کند به این نقاط ضعف هم اشاره کرده و میگوید: «این پروژه ازنظر محتوا مشکلاتی دارد. ما در مسئله رانندگی با رفتارهای رانندگی به عنوان یک چالش با آن دست به گریبان هستیم و این پروژه یا طرح کار را از ریشه آغاز نکرده است.» به او می‌گویم توضیح قانع‌کننده‌تری درمورد نقص موجود در این پروژه ارائه دهد، میگوید: «مخاطبینی که در این پروژه قرار دارند کسانی هستند که همه گواهینامه راهنمایی و رانندگی دارند و تعریف خط سفید و علائم را می‌دانند و مگر غیر از این است که خطوط سفید، الفبای رانندگی است، پس در واقع این طرح، طرح و پروژه برای یک راننده جدید نیست.
با توجه به آنکه یکی از سه ضلع مثلث و سه عامل اصلی رانندگی انسان، راه و وسیله نقلیه است، و انسان روح‌بخش حمل‌ونقل است بنابراین از نظر مهندسی وسیله و راه به عنوان زیر ساخت یک زبان مشترک را مثل طراحی و خط‌کشی و... ایجاد می‌کنند، و آنچه که نیاز به کار بیشتر دارد انسان است.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه میگوید: «علائم افقی و عمودی زبان و استانداردهای ما در رانندگی هستند و یک حرف مشترک بین همه کاربران دارند و اصلی‌ترین ارتباط باید بین راننده و تسهیلات حمل‌ونقل توسط علائم به وجود آید.
پروژه خط سفید نگاهش این است که یک پروژه فرهنگی است ولی عملا ما تا الان هر چه دیدیم جز چند بنر با عنوان خط سفید، الفبای رانندگی، بقیه پروژه‌ها عمرانی بوده است و به بحث زیر ساختها پرداخته است تا نقاط ضعف آن را برطرف کند.»
به او می‌گویم مصداقی در این مورد می‌آورید؟ میگوید: «مثلا شبکه‌های معابر از نظر خط‌کشی اصلاح شدند.»
به آقای شیرگیر می‌گویم مگر قبلا در این معابر خط‌کشی وجود نداشته است میگوید: «چرا خط‌کشی بود ولی در این پروژه این خط‌کشی‌ها اصلاح شدند.»
به او می‌گویم خب این که کار خوبی است، کجای آن نقطه ضعف محسوب می‌شود؟ دکتر در پاسخم میگوید: «ما هم حرف شما را تایید می‌کنیم ولی انتظارمان در اجرای این طرح اجرای رفتار سالم ترافیکی بود و بی‌تردید تا وقتی زیرساختها هم به صورت کامل رعایت نشده باشد نمی‌توان عمل صحیحی از یک راننده انتظار داشت و تا الان برای خط سفید کارهای فرهنگی زیادی انجام شده است ولی ریشه‌ای و صحیح نبوده است.»
وی خود در ادامه با ذکر مصداقی دیگر در این مورد میگوید: «مثلا طرح white man (مردان سفید) که اجرا شد دیدیم برخی مردان سفید‌پوش در برخی خیابانها و تقاطع‌های شهر مانور می‌دادند که خود این مسئله باعث مشکلاتی ترافیکی برای شهروندان شده بود، به نظر می‌رسد نباید کاری تحت عنوان مباحث فرهنگی انجام دهیم که باعث ایجاد ترافیک و مشکل برای مردم و شهروندان شود. در کتاب راهنمایی و رانندگی به رانندگان می‌گوییم هنگام رانندگی کتاب نخوانید، چای نخورید... وکاری نکنید که باعث حواس‌پرتی شود، بعد از سوی دیگر خود ما کاری می‌کنیم که حواس رانندگان را پرت می‌کنیم.»
غنای محتوای مسائل آموزشی
به دکتر شیرگیر می‌گویم شما در ابتدای صحبتهایتان به بحث غنای محتوای مسائل آموزشی در رانندگی اشاره کردید، در این مورد توضیح بیشتری دهید، از سوی دیگر شما ایراداتی به این طرح وارد می‌دانید، به نظر شما برای رفع این نقاط ضعف چه باید کرد؟
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در پاسخ به این سوالم به کتابهای آموزش راهنمایی و رانندگی اشاره می‌کند و در ادامه میگوید: « در وهله اول باید سراغ این کتاب برویم که مرجع اصلی ما در رانندگی است. نقاط ضعف این کتاب باید برطرف شود، قبل از آنکه یک فرد راننده شود باید با الفبای رانندگی بیش از پیش آشنا شود. کسی که 30 سال راننده است و همه قواعد در ذهنش نقش بسته با چند روز تبلیغ رفتارش قابل تغییر نخواهد بود. قطعا باید بدانید که آموزش یک راننده تاکسی که خودش یک پا کارشناس راهنمایی و رانندگی شده است خیلی سخت و دشوار است بنابراین مسئولان راهنمایی و رانندگی باید هنگامی که فرد از سنین پایین کار آموزش رانندگی را آغاز می‌کند، سخت‌گیری‌های لازم را برای دادن گواهینامه به خرج دهند تا پس از آن به آسانی سلب صلاحیت شود. متاسفانه الان به گونه‌ای است که در کشور به راحتی گواهینامه داده می‌شود و به سختی سلب صلاحیت می‌شود، این روش باید برعکس شود تا شاهد ترددی منظم در سطح شهرهای و بخصوص پایتخت و کلان شهرها باشیم.
از این روست که تاکید دارم برخی از اشعار تبلیغاتی در رانندگی ما از نظر مفاهیم مشکل دارد که باید اصلاح شود و محتواها مورد بازنگری قرار گیرد. ضمن آنکه در بحث آموش سخت‌گیری جریمه هم کارساز است، قوه قهریه در این مورد باید با جدیت بیشتری وارد کار شود.»
خطوط راهنمایی و رانندگی از کجا آمدند؟
براستی هیچ با خود فکر کرده‌اید که این خط‌کشی‌های سفید معابر شهری که شامل سه گروه خطوط طولی، خطوط عرضی، پیکان‌ها، نمادها و نوشته‌ها هستند از کی و کجا مطرح شدند؟
دکتر علیرضا اسماعیلی نوری عضو مرکز تحقیقات و پیشگیری از مصدومیت دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این سوال و ضمن توضیح این خطوط که مجال چاپ این توضیحات در این گزارش نمی‌گنجد و البته همه رانندگان به خوبی به آن واقفند، به گزارشگر کیهان میگوید: «رومی‌ها اولین قومی بودند که از نوعی خطوط ترافیکی استفاده کردند. انگلستان نیز نخستین کشوری است که جاده‌ها را با سنگ‌هایی که «مایلیار» نامیده می‌شد، مشخص کرد. ( کلمه «مایل» به عنوان معیار محاسبه مسافت است از همین کلمه گرفته شده است)، اما در اسناد مربوط به سال 1843، در خصوص ضرورت استفاده از سنگ سفید در وسط خیابان و چراغهای تقاطع‌ها، سخن به میان آمده و بعد از جنگ جهانی اول بود که رنگ سفید بر معابر بریتانیا ظاهر شد و در اواخر دهه 1920 به طور گسترده استفاده شد و در سال 1930 خط سفید در تقاطع‌ها به عنوان خطی که خودروها باید پشت آن بایستند به رسمیت شناخته شد و همین‌طور در سالهای بعد خطوط سفید در پیچ‌ها و تقاطع و برای تفکیک مسیرهای ترافیکی نیز استفاده شد.»
دکتر اسماعیلی نوری با اشاره به اینکه خط‌کشی‌های عابر پیاده یکی از عناصر اصلی هر اقدام پیشگیرانه در بروز تصادفات می‌باشد میگوید: «خط‌کشی روشی ارزان قیمت برای ارائه اطلاعات به رانندگان و سایر استفاده‌کنندگان از خیابان است. خط‌کشی‌ها اطلاعات و راهکارهای صحیح را به رانندگان در مانورهای مجاز به عابران پیاده هنگام عبور از خیابان ارائه می‌دهد.
آموزش رفتارهای مثبت ترافیکی
از دکتر اسماعیلی‌نوری که نگاه بسیار مثبتی به این طرح دارد در مورد هدف کلی استفاده و اجرای طرح خط سفید می‌پرسم، میگوید: هدف کلی از طرح خط سفید نوعی الگوسازی و آموزش رفتارهای مثبت ترافیکی برگرفته از استفاده خطوط سفید می‌باشد، به آن معنا که من به عنوان عابرپیاده برای حفظ جان خود و دانستن حق مسلم خود در هنگام عبور از خیابان، باید این خطوط را بشناسم و از آنها بهره ببرم، حال ما به عنوان عابر یا راننده باید به وظیفه خودمان به‌درستی عمل کنیم و منتظر آن نباشیم که تمام توجه دیگران به ما باشد.
وی به هدف دیگر این طرح با این تاکید که عادت در لغت به معنای خوی گرفتن است و هرکرداری در اثر تکرار مورد قبول و خوشایند واقع می‌شود، میگوید: «این طرح تا مدتی مردم را به این موضوع وا می‌دارد که شاهد طرح‌های جدید و متنوعی از خطوط گرافیکی عابرپیاده باشند و منتظر این خواهند بود که طرح‌های جدید و ایده جدید مدیریت شهری درباره خطوط عابر پیاده در کجای شهر و در کدام خیابان اجرا خواهد شد. که همین امر باعث علاقه‌مندی و فرهنگ‌سازی و کمک به اشاعه فرهنگ حمل و نقل و ترافیک با استفاده از خطوط عابر پیاده در سطح شهرها خواهد شد و برای انجام این طرح و شروع فرهنگ‌سازی عمومی مردم می‌توان از مکان‌های پر رفت‌و‌آمد، مقابل مدارس، مقابل فروشگاه‌ها، مراکز خرید، بازارها و... شروع کرد. در ضمن این طرح باعث همه‌گیر شدن در جمعیتی معین در شهرها خواهد شد که این پدیده عکس‌العملی به افراد و گروه‌های دیگر جامعه انتقال خواهد داد و فرهنگ فوق انتشار خواهد یافت.»