رویت امام‌زمان(عج)(پرسش و پاسخ)
پرسش:
در عصر غیبت کبری کسی که ادعای رؤیت یا مشاهده امام زمان(عج) را داشته باشد آیا صحیح و معتبر است؟
پاسخ:
شکی نیست که براساس آموزه‌های دینی، امام زمان(عج) در عصر غیبت کبری به مسلمانان بویژه شیعیان توجه و عنایت خاصی دارند و به تعبیر یکی از روایات همانند انتفاع خورشید این بهره‌مندی صورت می‌گیرد. از طرفی حضرت در مجامع مختلف حضور پیدا می‌کند. بین مردم رفت و آمد دارد، در مشاهد مشرفه به خصوص در ایام حج در مکه و عرفات حضور دارند، آن حضرت مردم را مشاهده می‌کند و مردم نیز ایشان را می‌بینند، اما او را نمی‌شناسند. بنابراین آثار وجودی و برکات معنوی و مادی امام عصر(عج) براساس آموزه‌های وحیانی در عصر غیبت کبری برکسی پوشیده نیست. اما سخن در این است که کسی ادعای رویت یا مشاهده حضرت را داشته باشد و از این طریق بخواهد برای خود جایگاه و مقام معنوی خاصی را احراز کند که واسطه فیض است و ارتباط خاصی با حضرت حجت دارد. تا چه اندازه معتبر است؟ این سخن براساس توقیع شریف حضرت مهدی(عج) به چهارمین نائب خاص خود «علی‌بن محمد سمری» مردود شناخته شده و فرد مدعی کذاب و دروغگو معرفی شده است.
در توقیع منسوب به آن حضرت خطاب به نائب چهارم آمده است:
«ای علی‌بن‌محمد سمری! خداوند اجر برادران دینی تو را در سوگ تو افزون کند. تو زندگی را شش روز دیگر بدرود خواهی گفت. کار خویش را سامان بخش و به کسی درمورد جانشینی خود (در نیابت خاصه) وصیت نکن که غیبت کامل کبری آغاز گردیده و ظهور جز به اذن الهی تحقق نیابد، و آن پس از مدتی دراز و قساوت دلها پراکنده شدن زمین از جور و ستم خواهد بود. آگاه باشید، هر کس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده ما را داشته باشد، سخت دروغگو و افترا زننده است.» (بحارالانوار. ج51، ص260)
از این توقیع استفاده می‌شود، کسانی که پیش از خروج سفیانی و شنیده شدن صیحه آسمانی، ادعای رویت و مشاهده حضرت را داشته باشند، «کذاب و مفتری» خواهند بود، و تکذیب آنان لازم است، و این سخن تا روز قیامت و هنگام ظهور حضرت بر مسلمانان حجت است و باید مدعیان دروغگو را تکذیب و طرد کنند. بنابراین مراد از توقیع مذکور، نفی ادعای اختیاری بودن مشاهده و رؤیت و ارتباط با امام زمان(عج) می‌باشد، یعنی اگر کسی مشاهده و ارتباط را به اختیار خود ادعا کند، به این صورت که هر وقت بخواهد خدمت امام عصر(عج) شرفیاب می‌شود و با آن حضرت ارتباط پیدا می‌کند، کذاب و افترا زننده است و این ادعا از احدی در غیبت کبری پذیرفته نیست. اما از طرف دیگر این سخن حضرت به این معنا نیست که کسی با کسب فضائل، تقوا و معنویت و شایستگی و قابلیت لازم نمی‌تواند به حضور امام برسد و آن حضرت را درک کند، چراکه ارتباط معنوی با امام در آیات و روایات تأکید شده و این ارتباط با بهره‌گیری از تقوا، تهذیب نفس، و توسل به اهل‌بیت(ع) به ویژه ساحت مقدس امام زمان(عج) امکان‌پذیر است، شاید بر همین اساس باشد که یکی از وظایف شیعیان در زمان غیبت، دعا برای امام زمان و توسل به آن حضرت بیان شده است. (منتهی‌الامال، ص559). ارتباط معنوی بدان معنا نیست که انسان امام زمان را ملاقات حضوری کند، بلکه باید با امام ارتباط معنوی برقرار کند و همیشه به یاد او باشد و او را در تمام اعمال ناظر بداند. هرگاه چنین لیاقت و شایستگی برای کسی حاصل شد، قطعاً حضرت به او توجه ویژه نموده و به رفع مشکلاتش می‌پردازد، از این‌رو امام زمان(عج) در توقیعی که برای شیخ مفید صادر نمود، فرمودند: «ما بر اخبار و احوال شما آگاهیم. هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نمی‌ماند، در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم. اگر جز این بود، دشواری‌ها و مصیبت‌ها بر شما فرود می‌آمد، دشمنان شما را ریشه‌کن می‌کردند.» (احتجاج طبرسی، ج2، ص596)
در این زمینه امام علی(ع) می‌فرماید: «سوگند به خدا، حجت خدا میان مردم هست، در کوچه و بازار گام برمی‌دارد، به خانه‌های آنان وارد می‌شود، در شرق و غرب جهان به سیاحت می‌پردازد، گفتار مردمان را می‌شنود، بر اجتماعات آنان وارد شده، سلام می‌دهد، او مردم را می‌بیند» (غیبت نعمانی، ص72) بنابراین توقیع شریف حضرت به نائب چهارم، جلوی شیادان و حقه‌بازان و دروغگویان که قصد سوءاستفاده از عقاید و احساسات مردم را دارند را می‌گیرد تا هرکسی نتواند ادعای ارتباط کند و مردم را فریب دهد و دیگر اینکه بعد از اتمام غیبت صغری و شروع غیبت کبری راه ارتباط مستقیم با حضرت طبق مصالح غیبت مسدود شد. و اگر قرار باشد هرکس بتواند با حضرت ارتباط داشته باشد و ارتباط را به اطلاع همه برساند خلاف مصلحت و فلسفه غیبت عمل شده است.
در عصر غیبت کبری کسی که ادعای رؤیت یا مشاهده امام زمان(عج) را داشته باشد آیا صحیح و معتبر است؟
پاسخ:
شکی نیست که براساس آموزه‌های دینی، امام زمان(عج) در عصر غیبت کبری به مسلمانان بویژه شیعیان توجه و عنایت خاصی دارند و به تعبیر یکی از روایات همانند انتفاع خورشید این بهره‌مندی صورت می‌گیرد. از طرفی حضرت در مجامع مختلف حضور پیدا می‌کند. بین مردم رفت و آمد دارد، در مشاهد مشرفه به خصوص در ایام حج در مکه و عرفات حضور دارند، آن حضرت مردم را مشاهده می‌کند و مردم نیز ایشان را می‌بینند، اما او را نمی‌شناسند. بنابراین آثار وجودی و برکات معنوی و مادی امام عصر(عج) براساس آموزه‌های وحیانی در عصر غیبت کبری برکسی پوشیده نیست. اما سخن در این است که کسی ادعای رویت یا مشاهده حضرت را داشته باشد و از این طریق بخواهد برای خود جایگاه و مقام معنوی خاصی را احراز کند که واسطه فیض است و ارتباط خاصی با حضرت حجت دارد. تا چه اندازه معتبر است؟ این سخن براساس توقیع شریف حضرت مهدی(عج) به چهارمین نائب خاص خود «علی‌بن محمد سمری» مردود شناخته شده و فرد مدعی کذاب و دروغگو معرفی شده است.
در توقیع منسوب به آن حضرت خطاب به نائب چهارم آمده است:
«ای علی‌بن‌محمد سمری! خداوند اجر برادران دینی تو را در سوگ تو افزون کند. تو زندگی را شش روز دیگر بدرود خواهی گفت. کار خویش را سامان بخش و به کسی درمورد جانشینی خود (در نیابت خاصه) وصیت نکن که غیبت کامل کبری آغاز گردیده و ظهور جز به اذن الهی تحقق نیابد، و آن پس از مدتی دراز و قساوت دلها پراکنده شدن زمین از جور و ستم خواهد بود. آگاه باشید، هر کس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده ما را داشته باشد، سخت دروغگو و افترا زننده است.» (بحارالانوار. ج51، ص260)
از این توقیع استفاده می‌شود، کسانی که پیش از خروج سفیانی و شنیده شدن صیحه آسمانی، ادعای رویت و مشاهده حضرت را داشته باشند، «کذاب و مفتری» خواهند بود، و تکذیب آنان لازم است، و این سخن تا روز قیامت و هنگام ظهور حضرت بر مسلمانان حجت است و باید مدعیان دروغگو را تکذیب و طرد کنند. بنابراین مراد از توقیع مذکور، نفی ادعای اختیاری بودن مشاهده و رؤیت و ارتباط با امام زمان(عج) می‌باشد، یعنی اگر کسی مشاهده و ارتباط را به اختیار خود ادعا کند، به این صورت که هر وقت بخواهد خدمت امام عصر(عج) شرفیاب می‌شود و با آن حضرت ارتباط پیدا می‌کند، کذاب و افترا زننده است و این ادعا از احدی در غیبت کبری پذیرفته نیست. اما از طرف دیگر این سخن حضرت به این معنا نیست که کسی با کسب فضائل، تقوا و معنویت و شایستگی و قابلیت لازم نمی‌تواند به حضور امام برسد و آن حضرت را درک کند، چراکه ارتباط معنوی با امام در آیات و روایات تأکید شده و این ارتباط با بهره‌گیری از تقوا، تهذیب نفس، و توسل به اهل‌بیت(ع) به ویژه ساحت مقدس امام زمان(عج) امکان‌پذیر است، شاید بر همین اساس باشد که یکی از وظایف شیعیان در زمان غیبت، دعا برای امام زمان و توسل به آن حضرت بیان شده است. (منتهی‌الامال، ص559). ارتباط معنوی بدان معنا نیست که انسان امام زمان را ملاقات حضوری کند، بلکه باید با امام ارتباط معنوی برقرار کند و همیشه به یاد او باشد و او را در تمام اعمال ناظر بداند. هرگاه چنین لیاقت و شایستگی برای کسی حاصل شد، قطعاً حضرت به او توجه ویژه نموده و به رفع مشکلاتش می‌پردازد، از این‌رو امام زمان(عج) در توقیعی که برای شیخ مفید صادر نمود، فرمودند: «ما بر اخبار و احوال شما آگاهیم. هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نمی‌ماند، در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم. اگر جز این بود، دشواری‌ها و مصیبت‌ها بر شما فرود می‌آمد، دشمنان شما را ریشه‌کن می‌کردند.» (احتجاج طبرسی، ج2، ص596)
در این زمینه امام علی(ع) می‌فرماید: «سوگند به خدا، حجت خدا میان مردم هست، در کوچه و بازار گام برمی‌دارد، به خانه‌های آنان وارد می‌شود، در شرق و غرب جهان به سیاحت می‌پردازد، گفتار مردمان را می‌شنود، بر اجتماعات آنان وارد شده، سلام می‌دهد، او مردم را می‌بیند» (غیبت نعمانی، ص72) بنابراین توقیع شریف حضرت به نائب چهارم، جلوی شیادان و حقه‌بازان و دروغگویان که قصد سوءاستفاده از عقاید و احساسات مردم را دارند را می‌گیرد تا هرکسی نتواند ادعای ارتباط کند و مردم را فریب دهد و دیگر اینکه بعد از اتمام غیبت صغری و شروع غیبت کبری راه ارتباط مستقیم با حضرت طبق مصالح غیبت مسدود شد. و اگر قرار باشد هرکس بتواند با حضرت ارتباط داشته باشد و ارتباط را به اطلاع همه برساند خلاف مصلحت و فلسفه غیبت عمل شده است.