عبدالامیر تهرانی
یکی از موضوعات مهم در اخلاق اجتماعی بحث از ارتباط با انواع قشرها و طبقات اجتماعی است جایی که یکی از مصادیق مهم عدالت اجتماعی محسوب شده و سنگ محک خوبی برای نگاه و تعریف عدالت اجتماعی در عینیت جامعه است. پیامبر اکرم‌(ص) الگوی بسیار دقیقی در این زمینه در سیره و گفتار خود ارائه نموده‌اند که در بعضی از اصول فرسنگ‌ها با جوامع امروزی مسلمین متفاوت است.
اجرای عدالت اجتماعی
یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین نکته در مورد اخلاق اجتماعی رسول خدا(ص) اجرای عدالت اجتماعی در بین همه آحاد جامعه بود. در حقیقت عدالت جان دین و شریعت است. عدالت اجتماعی، عدالتی گسترده و فراگیر در همه وجوه زندگی انسانهاست که از مهم‌ترین وجوه آن که مستقیما با زندگی مردم در ارتباط است، عدالت اقتصادی و اجتماعی می‌باشد. بنابراین وجود فقر، فاصله طبقاتی، بهره‌کشی، رانت‌خواری وتکاثر و سرمایه‌داری نشانه عدم عدالت است. پس پیامبر اکرم(ص) فرمان یافت به برپایی عدل و قسط در جامعه «قل امر ربی بالقسط» (اعراف، 29)؛ «بگو پروردگارم به قسط فرمان داد».
بقای جامعه به عدالت است در جایی که عدالت نیست، انتظار پاکی و سلامت اجتماعی، انتظاری بیهوده است. روش ومنش اسلام به عدالت است و با خاموش شدن عدالت، اسلام چون چراغی خواهد بود خاموش که با آن راه نمی‌توان یافت و مردمان را به سامان نمی‌توان رساند، زیرا این عدالت است که نگهدارنده ملت است، «العدل قوام الرعیه» از این روست که پیامبر اعظم(ص) می‌فرماید: ساعتی عدالت از هفتاد سال عبادتی که شبهایش، نیایش شب و روزهایش به روزه بگذرد، بهتر است».
(«بحار»، ج 75، (72، از چاپ بیروت)، ص 352 و الحیاه، ج6، ص 325.)
عدالت یک تکلیف الهی و اصل محبوب مطابق با خواست و فطرت انسان و موجب تعالی بشر در حوزه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی است و جامعه بشری هم از ابتدا، تا حال آرزوی روزی را داشته و دارد که در آن، ظلم، تبعیض و بی‌عدالتی در تمام چهره و ابعادش، نابود شود و نسیم ملایم عدالت و برابری در تمام زوایای زندگی انسان‌های دردمند و رنجیده، نفوذ کند،  دردهای کهنه و قدیمی بشر، ناشی از ظلم و ستم و بی‌عدالتی را با داروی شفابخش عدالت و برابری، مرهم نهاده و التیام بخشد.
اصالت مساوات و کرامت ذاتی انسان
یکی از شاخصه‌های مردم‌داری، اجرای مساوات در بین مردم و ارزش‌گذاری انسانها براساس تقوا و معرفت است. پیامبر خدا(ص) حتی در نگاه کردن به اصحاب خویش مساوات را رعایت می‌کردند و یا در حلقه‌ای که اصحاب می‌نشستند؛ هیچ تفاوتی میان او و اصحابش دیده نمی‌شد.
عرب را بر عجم و سفیدپوست را بر سیاه‌پوست و اشراف‌زاده را بر خدمتکار مقدم نمی‌نمود و می‌فرمود: «ائتونی باعمالکم لا بانسابکم» (بحارالانوار، ج 46، ص 177)؛ «عمل‌های خود را نزد من آورید نه نسب‌هایتان را». اجرای تمام اقسام مساوات در همه زمینه‌ها اعم از مساوات در تقسیم بیت‌المال مساوات در پرداخت مالیات‌های اسلامی (زکات- خمس- صدقات و...) مساوات در فراخواندن همه مردم به تحصیل علم و مساوات درتصدی مسئولیت‌ها براساس اهلیت و شایستگی و... مدنظر رسول خدا(ص) بود.
پیامبر اکرم(ص) با اعلام و اجرای مساوات در واقع دیدگاه طبقاتی و برتری‌جویی‌های کاذب و دروغین و نیز مقدم کردن ثروتمندان بر فقرا را نفی کردند و همگان در برابر قانون الهی مساوی بودند به عنوان مثال زنی از اشراف سرقت کرده بود و زمانی که این مسئله ثابت شد، رسول خدا(ص) فرمان به مجازات او داد؛ عده‌ای نزد حضرت آمده و وساطت می‌کردند تا حکم درباره او اجرا نشود اما پیامبر اکرم(ص) بر مساوات در اجرای قانون تاکید کرده و فرمودند: «انما اهلک الذین من قبلکم انهم کانوا اذا سرق فیهم الشریف ترکوه و اذا سرق فیهم الضعیف اقاموا علیه الحد.»  (نهج‌الفصاحه، ص 345): «آنانکه پیش از شما بودند تنها به سبب چنین تبعیض‌هایی هلاک شدند؛ زیرا حدود را بر فرو دستان اجرا می‌کردند و اشراف و بزرگان را رها می‌ساختند.»
این نگاه پیامبر(ص) که در مورد همگان به مساوات می‌نگریستند به حدی ظریف بود که در سیره و تعالیم ایشان اقشاری که سعی در خود برتر نمایی دارند عملا و نظرا طرد می‌شوند تا به اصالت حفظ کرامت انسان ضربه وارد نشود. این مساله به خوبی در طرد اغنیاء و متکاثرین توسط پیامبر و دعوت به هم‌نشینی با فقرا و محرومیت خود را نشان می‌دهد.
اهتمام به امور مستضعفان و محرومان
و ترک مجالست با اغنیا
رفتار و مشی رسول خدا(ص) رفتاری مبرا از هر نوع رفتار ملوکانه و مستکبرانه بود. این مسئله  باعث شده بود تا ایشان به راحتی با اقشار ضعیف جامعه ارتباط نزدیک داشته باشند. آنچه از سیره و سلوک اجتماعی پیامبر(ص) حکایت دارد، داشتن روحیه سادگی، بی‌پیرایگی و بی‌آلایش در زندگی و دوری از اشرافی‌گری و مانند مردم محروم مشی می‌نمودند؛ چنان‌که خود براین سیره تاکید داشتند و می‌فرمودند:«انی البس الغلیظ و اجلس علی الارض- و العق اصابعی و ارکب الحمار بغیر سرج و اردف خلفی- فمن رغب عن سنتی فلیس منی» (بحارالانوار، ج 74، ص 82)؛ «من لباس خشن می‌پوشم و بر زمین می‌نشینم و انگشتان را [پس از غذا] با زبان می‌لیسم و بر الاغ بی‌پالان سوار می شوم و کسی را ترک خود سوار می‌کنم. پس هر که از سنت من گریزان شود از من نیست.»
هم‌چنین پیامبر اکرم (ص) هم خود سعی در عدم مجالست و رابطه با اغنیا و توانگران داشتند و هم دیگران را از هم‌نشینی با آنان منع می‌نمودند و دلیل آن را این‌گونه بیان می‌فرمودند: نشست و برخاست با سه طایفه دل را می‌میراند از جمله نشست و برخاست با اغنیا. (تحف‌العقول ص 51)
هم‌چنین ایشان شدیدا از احترام به فرد ثروتمند به خاطر دارایی‌هایش بیزار بودند و فرموده‌اند: خدا لعنت کند کسی را که شخص غنی (ثروتمند) را به خاطر توانگری‌اش احترام کند. (ارشادالقلوب ص 270)
رسول خدا یاران خود را به مجالست با فقرا فرا می‌خواندند و در توصیه‌ای به ایشان می‌فرمودند: طوبی لمن... خالط اهل الذله و المسکنه- خوشا به حال کسانی که با بیچارگان و مسکینان معاشرت داشته باشند (حکومت اسلامی از منظر قرآن و سنت ص 337 به نقل از بحار ج 77 ص 175)