محمدحسین حمزه
هرچند در مقاطع مختلف تاریخ پس از انقلاب، با جریانی مواجه بوده‌ایم که از ورود مفاهیم و ارزش‌های دینی به عرصه هنر جلوگیری می‌کند و در برابر فرهنگ فاسد، منحط و ضد انسانی غرب لباس یأس و انفعال می‌پوشد، اما حرکت‌های خودجوش و ابتکارات هوشمندانه جناح فرهنگی مؤمن، آغاز فصلی روشن و برجسته را در شکوفایی هنر دینی و انقلابی و غلبه بر جریان هنر ضد ارزشی نوید می‌دهد. این شبها همزمان با ایام شهادت بی بی دو عالم حضرت فاطمه(س) و روزهای پایانی اسفندماه، نمایش آیینی غبار، به کارگردانی محمد رضا مداحیان، نوشته انوش معظمی، تهیه کنندگی  عرفان خداپرست و به همت مؤسسه فرهنگی هنری بشارت در تالار وحدت به روی صحنه می‌رود.این نمایش با دو مفهوم «بصیرت و فتنه» موضوعیت می‌یابد و جریان‌های فتنه و نفاق صدر اسلام تا زمان حال مانند گروه‌های تکفیری محورهای آن را تشکیل می‌دهند. حضور و نقش‌آفرینی عوامل توانا و صاحب نامی چون «جهانگیر الماسی»، «میرطاهر مظلومی»، «آتش تقی‌پور»، «محمد ساربان»، «سیروس کهوری‌نژاد»، «منوچهر علیپور» و«انوش معظمی»، نمایشنامه سنجیده،موضوع و محورهای پر اهمیت و طراحی و چیدمان نو و متفاوت صحنه از نقاط تحسین انگیز این نمایش است و آن را به یک اثر فاخر دینی تبدیل کرده است.
فتنه، فضای غبارآلودی است که در آن حق مشتبه، تشخیص دوست و دشمن سخت و دشوار و دشمن به هدف خود نزدیک می‌شود و تنها روشنگری و ایجاد باور عمیق به همراه آگاهی و بصیرت است که می‌تواند آن را خاموش کند. در نمایش غبار، میرزا سلطانعلی یکی از خواص صاحب نفوذ حکومت است که با تشویق و تحریک سران دنیاپرست غربی‌ و گروه‌های تکفیری و بر اثر فریب هواهای نفسانی،مرعوب و مغلوب شده، حقایق در نظرش قلب و دلش مردد می‌شود، به طمع رسیدن به قدرت می‌افتد و به پیربابا که ولایت و زعامت سرزمین غدیران را بر عهده دارد، پشت می‌کند و مدعی حکومت می‌شود. وی در عالم رؤیا با سفر به جهنم برزخی، برخی از مسببان اصلی جریان‌های فتنه و نفاق و وقایع تأسف بار و جبران نشدنی تاریخ اسلام مانند سقیفه بنی ساعده و تغییر امامت و ولایت به خلافت، جنگ حمل، شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) و حضرت سیدالشهدا(ع) را مشاهده و با آنها گفت‌وگو می‌کند. عده‌ای از این افراد از اقدامات خود اظهار پشیمانی می‌کنند اما عده دیگری نه تنها پشیمان نیستند بلکه گویا جاه طلبی‌ و طمع رسیدن به مطامع دنیا در آنها دوچندان شده است! میرزا سلطانعلی با این مشاهدات از عالم رؤیا با بصیرت و معرفت به جهان واقعیت بازمی‌گردد و درحالی‌که از شهادت فرزندش در راه مبارزه با تکفیری‌ها باخبر شده، تصمیم به پایداری و استقامت در راه پاسداری از ولایت و تمسک به آن می‌گیرد. عبرت گرفتن میرزا سلطانعلی و اظهار ندامت برخی از آنها، در حالی که آیه «رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحًا فِیمَا تَرَکْت« «پروردگار من! مرا بازگردانید؛ شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهی نمودم) عمل صالحی انجام دهم»(مؤمنون ـ بخشی از آیات 99 و 100) را زمزمه می‌کنند، این سکانس را شبیه به یک تراژدی هدفمند و تأثیرگذار کرده است.
دست اندرکاران این اثر آیینی درسکانس شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) از تکرار و کلیشه پرهیز کرده و روایتی متفاوت از وضعیت غبارآلود مدینه را نمایش می‎‌دهند.مرثیه خوانی مصطفی صابر خراسانی، شاعر دینی و انقلابی و حرکت کودکان با لباس‌های سفید و فانوس به دست در تشییع پیکر مطهر ام ابیها حضرت زهرا(س)، فضایی عاطفی و زیبایی را به وجود آورده است و کشش و جذابیت آن را دوچندان کرده است. در سکانس پایانی این نمایش آیینی، قطعه جدیدی با موضوع فضای غبارآلود فتنه و متناسب با فضای تئاتر و نمایشنامه توسط حامد زمانی خواننده انقلابی و پدیده خجسته موسیقی ارزشی اجرا می‌شود که با فضاسازی جذابی همراه است. این قطعه زیبا مفهوم بلا و امتحان الهی را در ذهن مخاطب تعمیم می‌بخشد و به او این آگاهی را می‌دهد که «نپندار که تنها عاشوراییان را بدان بلا آزموده‌اند و لاغیر... صحرای بلا به وسعت تاریخ است».1‌تشخیص حق از باطل یکی از نقاط مهم و دشوار در طول تاریخ بشر است.برهه‌های تاریخی در این نمایش جزو اصلی‌ترین وقایع و اتفاقات قابل تأمل و درس‌آموز در تاریخ اسلام است. برای نمونه، حضرت امیر(ع) با افرادی مواجه بودند که مدعی و معتقد به اسلام بودند اما هواهای نفسانی و در نتیجه شک و تردید کار دست‌شان داد و گروه زیادی را با خود گمراه کردند. وقتی خواص جامعه یا اکثریت آنها جاه‌طلب، تجمل‌طلب، مقام‌طلب و عیش‌طلب می‌شوند، وحاضر نیستند پای ولایت بایستند،امیر مؤمنان(ع) اول مظلوم عالم می‌شود و سر امام عشق بر فراز نی.
فضای کلی این نمایش مسیر معینی را از گرفتار شدن در غبار فتنه‌ها تا عبور از آن و رسیدن به بصیرت و ایمان طی می‌کند. بدین سبب برای مخاطب فرصتی را مهیا می‌کند که به درون خود بنگرد و خویش را در صحنه‌ای که از فتنه و نفاق در صدر اسلام به نمایش درمی‌آید، پیدا کند که یا جزو عوام است، یعنی کسی که وقتی جو به سمتی می‌رود، بدون معرفت و تفکر، او هم به دنبالش می‌رود، زود فریب می‌خورد، اگر دشمن اخم کرد، می‌ترسد و هر حالتی داشت، خود را با آن حالت تطبیق می‌دهد، و یا جزو خواص طرفدار حق است، یعنی از روی بصیرت و با تحلیل، تحقیق و تفکر موضع‌گیری‌ و عمل می‌کند.نمایش غبار پیوند مشهودی با شرایط فعلی جهان دارد.اتفاقات صدر اسلام مختص آن زمان نبود، بلکه حالا هم زور گویان و مداخله گران جهانی از دو مقوله فوق‌العاده مهم «صبر و بصیرت»ملت‌ها به‌ویژه خواص آنها می‌ترسند؛ یا سعی می‌کنند آنان را در غفلت نگه دارند و بصیرت‌شان را بگیرند، یا صبر را از آنها که راه درستی که می‌روند، می‌گیرند تا شکست بخورند و بر آنان مسلط شوند. در این فرآیند شاخص و عامل موفقیت و پیروزی رهنمودهای ولی فقیه و امام جامعه است که با درک عمیق و دقیق شرایط تمسک به تعالیم عالیه اسلام و قدرت شگرف مدیریت و استعداد رهبری نقشه دشمن را نقش برآب می‌کند. ما با یک حرکت همه جانبه متکی به زر و زور و امکانات عظیم علمی و رسانه‌ای و یک جریان شیطانی خطرناک مواجهیم. مقتدای انقلاب فرمودند «امروز جوان‌های ما از آن روزی که یک عده جوان رفتند سفارت آمریکا را که مرکز و پایگاه توطئه علیه انقلاب شده بود تسخیر کردند، انگیزه‌شان کمتر نیست اگر بیشتر نباشد. علت هم واضح است چون سی سال تجربه، متراکم در تاریخ این ملت ثبت شده است«.(بیانات در دیدار با دانش‌آموزان 12/8/88).
ضرورت جهانی شدن پیام اسلام و انقلاب اسلامی ایجاب می‌کند که اصحاب هنر و جوانان جبهه عظیم انقلاب اسلامی در راه یاری یار خراسانی‌مان، مقابله با جبهه کفر و نفاق و دفاع از نظام مقدس جمهوری اسلامی با احساس مسؤولیت و نگاه خوشبینانه و امیدوارانه نه از روی توهم بلکه از روی بصیرت،این دوران را دوران تعیین کننده و فرصتی سرنوشت ساز برای تشکیل جبهه مستحکم هنر دینی و انقلابی قلمداد کنند.
پانویس:
سید شهیدان اهل قلم، شهید آوینی