کنگره آمریکا و تحریم‌های ایران
چماقی که برای کسب امتیاز بلند شده است !
چند هفته دیگر کنگره جدید متشکل از اکثریت جمهوریخواه عنان امور را در دست خواهد گرفت و روایت‌ها در خصوص نگاه سیاست خارجی کنگره افزایش یافته است. بسیاری از ناظرین و کارشناسان معتقدند که تقابل‌های دموکرات‌ها و جمهوری خواهان در حیطه‌های امنیتی و سیاست خارجی و به ویژه با توجه به اقدامات اخیر اوباما در جهت تسهیل‌سازی رابطه با کوبا به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جمهوری‌خواهان بدل شده است. انتقاداتی که این روزها سناتورهای باسابقه جمهوریخواه از آنچه سیاست خارجی ضعیف اوباما می‌خوانند افزایش یافته است و فارغ از نگاه‌های متفاوت حزبی، بسیاری جدال اصلی رقابتی در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری را مسائل سیاست خارجی و دیپلماسی آمریکا عنوان می‌کنند. مسئله هسته‌ای ایران، سیاست آمریکا در قبال توسعه‌طلبی‌های روسیه، بحران داعش و سوریه، موضع آمریکا در قبال گسترش نفوذ چین در پاسیفیک و بحران اوکراین در زمره مهم‌ترین موضوعاتی هستند که در عرصه سیاست خارجی موضوع رقابت و جدال انتخابات آتی خواهد بود.
در این بین پیش‌بینی می‌شود مسئله هسته‌ای ایران و نتیجه دو سال مذاکره نفس‌گیر بیشترین تاثیر را در این زمینه داشته باشد. باراک اوبامای دموکرات حل این پرونده را بزرگ‌ترین موفقیت سیاست خارجی خود قلمداد می‌کند و معتقد است که در صورت حل این مسئله یکی از بزرگ‌ترین پرونده‌های دیپلماتیک قرن به سرانجام خواهد رسید. هم از این رو جمهوری‌خواهان نیز مذاکرات هسته‌ای را فارغ از سیاست‌های امنیتی و کلی آمریکا، عرصه رقابت انتخاباتی قلمداد می‌کنند و طبیعی است که موفقیت اوباما در این عرصه، برگ برنده‌ای بزرگ برای انتخابات 2016 ریاست جمهوری می‌بینند.
از سوی دیگر اظهار نظر‌های اخیر سناتورهای جمهوریخواه حاکی از آن است که کنگره قصد دارد فشارها را بر ایران تشدید کرده و تحریم‌های جدیدی علیه این کشور اعمال کند. لیندزی گراهام یکی از تندروترین سناتورهای جمهوریخواه ایالات متحده در این زمینه در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل ضمن بیان اینکه مسئله تحریم ایران یکی از اولین دستور کار‌های کنگره جدید خواهد بود گفت: «من اینجا هستم تا به شما آقای نخست وزیر بگویم که کنگره از رهنمود شما پیروی خواهد کرد. در ماه ژانویه سال آینده، رای گیری‌ای در خصوص طرح کیرک-منندز، که یک طرح تحریمی مورد توافق هر دو حزب آمریکاست صورت خواهد گرفت. براساس این طرح اگر ایران میز مذاکره را ترک کند، تحریم‌ها مجددا وضع خواهند شد.» افزون بر این حتی در دوران کنونی و در حالی که جمهوری‌خواهان هنوز تسلطی بر کنگره پیدا نکرده‌اند، طرح‌های مختلف تحریمی از سوی سناتورهای جمهوریخواه و بعضا دموکرات تهیه شده بود که البته هنوز تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.
در نگاه کلی‌تر، می‌توان تهدیدهای مطرح شده از سوی کنگره آمریکا را در جهت اهرم فشاری برای امتیاز گرفتن از ایران بر روی میز مذاکره دانست. چرا که در حین مذاکرات هسته‌ای در طول دو سال گذشته بارها کنگره و حتی دولت آمریکا از احتمال تشدید تحریم‌ها علیه ایران سخن گفتند. تحلیلگران معتقدند طرح تنظیم شده توسط مارک کیرک و رابرت منندز دو سناتور جمهوریخواه و دموکرات، ابزار بیشتری را برای تقویت موضع دولت آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران فراهم می‌سازد و از این جهت دولت دموکرات آمریکا هرچند بطور غیرعلنی از تندروی‌های کنگره در برابر ایران استقبال می‌کند. حتی بسیاری از کارشناسان تحریم‌های وضع شده پس از توافق ژنو را که به ادعای دولت آمریکا تحریم جدید محسوب نمی‌شود و مربوط به تحریم‌های گذشته است را در راستای اعمال فشار بیشتر بر ایران جهت امتیاز دادن تفسیر می‌کنند. این تهدید اعمال تحریم‌های بیشتر را اگر متناسب با سیاست روی میز آمریکا و تلاش این کشور برای به درازا کشیدن مذاکرات قیاس کنیم به این نتیجه می‌رسیم که هدف کلی این کشور کسب حداکثر امتیازات از ایران می‌باشد. در این رابطه کارشناسان معتقدند که ایده تمدید مذاکرات که پس از توافق ژنو دو بار صورت گرفت، نتیجه فشار آمریکا و نه یک خواست عمومی و چندطرفه بوده است. در همین‌زمینه گرت پورتر روزنامه‌نگار مشهور آمریکایی در مقاله‌ای می‌نویسد: «جان کری، وزیر امور خارجه در توضیح تمدید مذاکرات با اشاره به برنامه اقدام مشترک که ایران و گروه 1+5 در نوامبر 2013 بر سر آن به توافق رسیدند گفت که کنار رفتن از این مذاکرات در شرایطی که توافق اولیه سبب شده تا گریز هسته‌ای به جای نزدیک‌تر شدن دورتر شود، احمقانه است. و به همین دلیل جهان امن‌تر شده است. اگرچه جان کری این نکته را یادآور نشد که بدون دستیابی به توافق، تمام دستاوردهای موقت کنونی از بین می‌رود، اظهارات وی نشان داد که آمریکا امیدوار است بتواند با استفاده از برنامه اقدام مشترک مذاکرات هسته‌ای را تا جایی پیش ببرد که ایران شرایط آمریکا را بپذیرد. می‌توان گفت دولت آمریکا این‌گونه فرض کرده است که ایران در نهایت مجبور خواهد شد امتیازات بیشتری بدهد یا اینکه مذاکرات دو سال دیگر ادامه خواهد یافت.»
بر این اساس مدعای اصلی پورتر این است که مذاکرات کماکان تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که آمریکا بتواند شرایط و خواسته‌های خود را به ایران بقبولاند و بدیهی است که تنها در صورتی مذاکرات از جانب آمریکایی‌ها رضایتبخش تفسیر می‌شود که امتیازات خواسته شده از ایران را به دست آورند. این ادعا البته مورد قبول بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی می‌باشد که معتقدند دستیابی به توافقی که مطلوب دو طرف باشد چندان در دسترس نیست و مذاکرات کنونی احتمالا خروجی مدنظر دو طرف را نخواهد داشت. در این زمینه واشنگتن پست نوشت: «مذاکرات هسته‌ای با ایران مانند شرایطی است که هر دو طرف در آن می‌دانند گزینه کناره‌گیری از مذاکرات هزینه زیادی دارد و به همین دلیل بدون رسیدن به یک معامله به رایزنی‌ها ادامه می‌دهند. دو طرف هم‌چنین می‌دانند تا زمانی‌که مذاکرات را ادامه می‌دهند، دست‌نیافتن به یک توافق، بهتر از یک توافق بد است.»
با این اوصاف باید گفت که طرح احتمال تشدید تحریم‌ها از سوی کنگره چه براساس فضای رقابتی جمهوری خواهان و دموکرات‌ها طرح شده باشد و چه براساس یک هماهنگی عملیاتی از سوی دولت و کنگره برای تحت فشار قرار دادن ایران بر روی میز مذاکره طراحی شده باشد، نشان از آن دارد که هم ایران و هم آمریکا هیچ کدام رغبتی به انعقاد یک توافق بد ندارند.
توافقی که از سوی ایران منتج به پذیرش حق غنی‌سازی ایران همزمان با رفع تحریم‌ها باشد و از سوی آمریکا مترادف با محدودیت‌های اساسی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران با تعدیل گام به گام و جزئی تحریم‌ها همراه باشد، هر کدام اگر رخ دهد از منظر یکی از طرفین توافق بد خواهد بود. برآوردها نشان می‌دهد که دو طرف در زمینه دستیابی به توافقی که حد وسط دو دیدگاه را داشته باشد تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده‌اند و با توجه به سابقه مواضع و عملکرد مذاکراتی طرفین می‌توان گفت که دستیابی به چنین توافقی کمی دشوار به نظر می‌رسد. هم از این روست که دو طرف ترجیح می‌دهند با هزینه‌های ترک مذاکرات روبه‌رو نشده و از بیم رخ دادن چنین مسئله‌ای تن به تمدید مذاکرات دهند.
منبع: دیدبان آمریکا