فعالیت اجتماعی حضرت زهرا (س) در زمان پیامبر(ص)
حضرت فاطمه (س) در دوره حیات پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) فعالیت‌های اجتماعی مختلفی داشتند که این فعالیت‌ها همراه با حفظ حیا و عفت و متناسب با شخصیت زن مسلمان بود. گوشه‌ای از این فعالیت‌ها به اختصار بیان می‌شود.
1. تعلیم و تربیت
بر اساس گزارش‌هایی که در تاریخ زندگانی حضرت زهرا (س) نقل‌شده، یکی از فعالیت‌های اجتماعی حضرت در این دوره تعلیم افراد؛ به‌ویژه زنان بود و به آموزش قرآن و احکام و پاسخگویی به سؤالات علمی زنان اهتمام داشتند(1) به‌عنوان نمونه نقل‌شده است زنی به نزد حضرت رسید و سؤالات متعددی پیرامون احکام شرعی مادر ناتوانش از آن حضرت پرسید.(2) نه فقط زنان، بلکه در موارد متعددی نقل‌شده است که برخی از اصحاب رسول خدا و کسانی که جویای علم و حقیقت بودند نیز خدمت حضرت زهرا می‌رسیدند و سؤالاتشان را از ایشان می‌پرسیدند.(3)
2. دفاع و مراقبت از پیامبر اکرم (ص)
دفاع و مراقبت از رسول خدا دیگر فعالیت اجتماعی حضرت در این دوره بود. بر اساس گزارش‌های تاریخی، این حضور از بعد از رحلت مادر بزرگوارشان درحالی‌که حدود پنج سال بیشتر نداشتند، ظهور و بروز یافت. در این دوران که مشرکان گاه با ریختن خاک بر سر پیامبر و گاه سنگباران کردن ایشان و ریختن شکمبه حیوانات بر سر و پشت حضرت، سعی در اذیت و آزار آن حضرت داشتند، نام حضرت فاطمه در کنار امیرالمؤمنین و عموی بزرگوارشان حمزه، به‌عنوان مدافع و همراه پیامبر در تاریخ ضبط و ثبت شده است.(4)
به‌عنوان نمونه از عبدالله بن مسعود نقل شده است: «با پیامبر اکرم در کنار کعبه بودیم، حضرت در سایه خانه خدا مشغول نماز بود. گروهی از قریش و از جمله ابوجهل در گوشه‌ای از مکه چند شتر نحر کرده بودند. شکمبه آن شترها را آوردند و بر پشت پیامبر گذاشتند، فاطمه آمد و آنها را از پشت پدرش برداشت.»(5)
البته بر اساس گزارشی که بیهقی نقل کرده است، ایشان در زمان حضور مادر بزرگوارشان نیز به این مسئله اهتمام داشتند. بیهقی نقل کرده است: «مشرکان قریش در حِجر اسماعیل گرد آمده بودند و می‌گفتند: وقتی که محمد عبور کند، هر یک از ما به او ضربهای خواهیم زد و چون فاطمه این را شنید، پیش مادر رفت و سپس این مطلب را به اطلاع پیامبر رساند.»(6)
3.پرستاری در میدان نبرد
در جریان جنگ احد که پیامبر اکرم و جمعی از اصحاب ایشان مجروح شده بودند، حضرت فاطمه با گروهى از زنان مسلمان، برای امداد و‌پرستاری مجروحان، از مدینه خارج شدند.(7) در این جریان نقل‌شده است که وقتی حضرت فاطمه مشاهده کرد که صورت مبارک حضرت مجروح شده است و خون بر چهره حضرت سرازیر است، حصیری را برداشت و سوزاند و خاکسترش را به زخم پیامبر خدا زد و پس از آن، خون فرو نشست.(8)
4. ایثار و انفاق
بعد از هجرت پیامبر اکرم (ص) و دیگر مسلمانان از مکه به مدینه، با وجود همراهی و فداکاری انصار، شرایط اقتصادی بسیار سختی بر مسلمانان حاکم شد. در این دوره، امیرالمؤمنین علی(ع) و حضرت فاطمه (س) نیز در سختی و تنگی معیشت، همانند دیگر مسلمانان بودند و با این حال، خانه فاطمه محل مراجعه نیازمندان و فقیران بود و هر کس به آنجا مراجعه می‌کرد، ناامید برنمی‌گشت. پیامبر اکرم نیز گاهی نیازمندان را به ایشان ارجاع می‌داد.(9)
برای مطالعه بیشتر:
1- فاطمه علی است، اثر علی قهرمانی، چاپ انتشارات جمکران.
2- فاطمه الگوی حیات زیبا، اثر محمدجواد مروجی طبسی، چاپ بوستان کتاب قم.
_______________________________
۱. عاملى، جعفر مرتضى، مأساه الزهراء (س)، ج 1، ص 49.
2. حسن بن على، امام یازدهم(ع)، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری، ص 340.
3. طبرى، محمد بن جریر، المسترشد فی إمامه علیّ بن أبی طالب، ص16.
4. جهت اطلاع بیشتر ر.ک: بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین، دلائل النبوه، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج ۲، صص ۴۱ ـ ۴۷.
5 و 6. بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین، دلائل النبوه، ج ۲، ص ۴۴ و 43.
7. مقریزى، احمد بن على، إمتاع الأسماع، ج1، ص 154.
8. واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازى، ج1، ص 250.
9 عاملى، جعفر مرتضى، مأساه الزهراء (س)، ج ۱، ص ۵۴.
حسین مصطفوی زاده