نقـش مــردان در ترویج صحیح حجاب در جامعه

دکتر  ‌هادی حسین‌خانی

بی‌گمان قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت و برنامه زندگی بشریت، در آیات نورانی خود راهکارهای جامعی برای سعادت دنیا و آخرت انسان ارائه داده است. 
آیه ۵۹ سوره احزاب، یکی از این آیات کلیدی است که با بیانی حکیمانه و آینده‌نگر، به موضوع مهم پوشش بانوان و روابط اجتماعی می‌پردازد. این آیه شریفه می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا؛‌ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو که چادرهای خود را بر خویش فرو افکنند. این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، مناسب‌تر است.» تأمل در این آیه شریفه، نکات عمیق و راهگشایی را برای جامعه اسلامی به ارمغان می‌آورد که می‌تواند چراغ راه برنامه‌ریزی‌های فرهنگی و اجتماعی باشد. 
نخستین نکته‌ای که از آیه استنباط می‌شود، تکلیف خطیر مردان در قبال رعایت حجاب توسط زنان است. هر چند این آیه خطاب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله ) است و از ایشان می‌خواهد نسبت به پوشش خانواده خود و زنان مؤمنان حساس باشد، اما با توجه به استدلال و شأن نزول آیه، این حکم می‌تواند اختصاصی به رسول خدا نداشته باشد و همه مردان مؤمن را در بر ‌گیرد. از این رو، مردان جامعه اسلامی موظفند نه تنها همسران و دختران خود، بلکه سایر زنان مؤمن را نیز به رعایت پوشش اسلامی توصیه و فلسفه حجاب را برای آنان تبیین کنند. 
ترتیب ذکر همسران، دختران و زنان مؤمنان نیز شاید گویای این نکته باشد که توصیه به خانواده مقدم بر توصیه به سایرین است. 
همچنین جلو انداختن ذکر همسران بر دختران می‌تواند حاکی از این باشد که بانوانی که خود را ملزم به رعایت پوشش صحیح می‌دانند، الگویی شایسته برای دخترانشان به‌شمار می‌روند. ضمن آنکه توصیه پدر و مادر به دختران، تاثیری بیش از توصیه پدران برجا می‌گذارد.
نکته ظریف و مهم دیگر، تأکید بر چگونگی پوشش است. این آیه اصل برخورداری بانوان از پوشش را مفروض دانسته، از رسول خدا می‌خواهد آنان را به مراعات حجاب صحیح و کامل ترغیب کنند. 
عبارت «جَلابِیبِهِنَّ» نشان می‌دهد که پوشش باید به گونه‌ای باشد که بتواند کارکرد حفاظتی خود را به درستی ایفا کند. این موضوع بیانگر آن است که اسلام برای تحقق اهداف حجاب، به ظرافت‌های اجرائی و مصداقی آن نیز توجه کامل داشته و مردان را به آموزش چگونگی رعایت حجاب کامل به همسر و فرزند خود فراخوانده است.
حجاب ؛ برای مصونیت
در ادامه آیه، به یکی از کلیدی‌ترین نکات اشاره شده است: «ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ» (این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، مناسب‌تر است.) این بخش از آیه به وضوح بیان می‌دارد که مردان نباید به صرف دستور و باید و نباید اکتفا کنند، بلکه لازم است فلسفه و دلیل این توصیه را برای زنان تبیین نمایند. وقتی زن بداند که رعایت صحیح پوشش اسلامی، او را از آزار و اذیت مصون می‌دارد، با بینش و آگاهی کامل‌تری به این فریضه الهی عمل می‌کند. 
البته لازمه این امر، آگاهی مردان جامعه اسلامی از دلایل و فلسفه حجاب و آشنایی با آسیب‌های گوناگونی است که زنان بد پوشش با آنها مواجه می‌شوند. زیان‌های جسمی، روحی، خانوادگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... از جمله آسیب‌های جدّی بدپوششی است که در تحقیقات گوناگون داخلی و خارجی نیز به اثبات رسیده است. فضای آیه فضای شفقت و دلسوزی برای زنان و دختران جامعه اسلامی است. از این ‌رو، لازم است آقایان با احساس نگرانی از تهدیدهایی که متوجه همسر و فرزندشان است و به گونه‌ای دلسوزانه و اثربخش آنان را به رعایت صحیح پوشش اسلامی برانگیزند. 
از سیاق آیه به خوبی استنباط می‌شود که بدحجابی زمینه‌ساز آسیب‌پذیری است. همان‌گونه که پوشش مناسب، مصونیت‌آفرین است، پوشش نامناسب نیز می‌تواند موجب جلب توجه‌های نابجا و زمینه‌ساز آزار و اذیت شود. این یک قانون اجتماعی است که قرآن کریم به آن اشاره کرده و امروزه شواهد عینی بسیاری در جوامع مختلف آن را تأیید می‌کنند.
نکته دیگری که از این آیه می‌توان دریافت، توجه به زنان مؤمنان به عنوان مخاطبان اصلی این حکم است. این انتخاب واژه ممکن است این شبهه را ایجاد کند که آیا سایر زنانی که به عنوان زنان مؤمنان شناخته نمی‌شوند، ملزم به رعایت صحیح پوشش نیستند؟ در پاسخ باید گفت که این خطاب به هدف حفظ شأن و کرامت زنان مؤمن و مصونیت آنان از آزار بیان شده است و منافاتی با وظیفه سایر زنان درخصوص رعایت حجاب کامل ندارد. 
همان‌گونه که در مثال روشنگرانه‌ای بیان شده، در فضای آلوده به ویروس خطرناک، به فرد سالم گفته می‌شود «برای اینکه آسیب نبینی ماسک بزن.»  این به معنی مکلف نبودن فرد بیمار به استفاده از ماسک نیست. به فرد بیمار گفته می‌شود «برای اینکه دیگران را بیمار نکنی ماسک بزن». در هر دو حالت، رعایت دستور ضروری است، اما دلیل آن با توجه به شرایط فرد‌،متفاوت بیان می‌شود. از آیه می‌توان این برداشت ارزشمند را نیز داشت که مردان با درک عمیق‌تر از فلسفه و آسیب‌های بدپوششی، بهتر می‌توانند بر دختران و همسران خود تأثیرگذار باشند. وقتی پدر یا همسر با زبان خوش و استدلال محکم، فواید رعایت حجاب و پیامدهای منفی بی‌حجابی را تبیین کند، قطعاً تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.  چون اولا او خیرخواه همسر و فرزند خویش است و ثانیا همسر و فرزند برای شوهر و پدر حرمتی قائلند و همین احترام، امکان اثرپذیری را افزایش می‌دهد.
بر این اساس، لازم است توجیه و آگاهی‌بخشی به مردان درباره این مسئله مهم، در اولویت برنامه‌های نهادهای فرهنگی قرار گیرد.
در پایان باید تأکید کرد که آیه ۵۹ سوره احزاب، تنها یک دستور خشک و بی‌روح نیست، بلکه نقشه راه جامعی برای تحقق جامعه‌ای سالم و عفیف است. جامعه‌ای که در آن کرامت زن حفظ می‌شود، حریم‌های اخلاقی رعایت می‌گردد و خانواده به عنوان کانون امن و آرامش، استحکام و پایداری خود را حفظ می‌کند. فهم عمیق این آیه و عمل به راهکارهای آن، می‌تواند گام بزرگی در جهت تحقق تمدن نوین اسلامی باشد.