تفسیر نتیجه آزمایش با هوش مصنوعی راهی کم‌هزینه برای تشخیص بیماری یا عامل تهدیدکننده سلامت؟
متخصصان درباره تفسیر نتیجه آزمایش با هوش مصنوعی معتقدند؛ برای تشخیص درست نتیجه آزمایش، معاینه و شرح حال بیمار باید همزمان توسط پزشک مدنظر قرار گیرد.
حسین کیوانی، متخصص ویروس‌شناسی و استاد دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری میزان اظهار داشت: هیچ‌گاه آزمایش تنها و حتی معاینه تنها نمی‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را تشخیص دهد و برای تشخیص درست نتیجه آزمایش، معاینه و شرح حال بیمار باید همزمان توسط پزشک مدنظر قرار گیرد. برای موارد عمومی نظیر قند و چربی‌خون می‌توان از «چت جی‌پی‌تی» کمک گرفت اما در مورد بسیاری از بیماری‌ها تنها نتیجه آزمایش کافی نیست و تفسیر نتیجه آزمایش از طریق هوش مصنوعی بدون مراجعه به پزشک می‌تواند زیان‌های بسیاری را به همراه داشته باشد و ممکن است بیماری که با تشخیص بموقع درمان راحت‌تری دارد با اطمینان به هوش مصنوعی سبب بروز مشکلات بسیاری شود. کیوانی ادامه داد: حتی اگر «چت جی‌پی‌تی» به شما بگوید که نتیجه آزمایشتان کاملا نرمال است باز هم لازم است بررسی‌هایی توسط پزشک صورت گیرد. در شرایطی ممکن است فرد کاملا سالم باشد و علائم خاصی نداشته باشد اما در شرایطی نیز احتمال دارد فردی به دلیل وجود علائمی آزمایش داده باشد و بیماریش در آزمایش نشان داده نشود اما پزشک با معاینه و شرح حال بیمار عارضه را تشخیص دهد.
تفاوت تشخیص پزشک
با هوش مصنوعی در چیست؟
وی با بیان اینکه دقت هوش مصنوعی و «چت جی‌پی‌تی» در حال حاضر آن‌قدر زیاد نیست که بتوان از طریق آن بیماری را تشخیص داد، افزود: هوش مصنوعی مبتنی بر اطلاعات است و هر چه‌قدر که اطلاعات صحیح بیشتری در اختیارش قرار گیرد با کنار هم قرار دادن اطلاعات جواب‌های بهتری می‌دهد اما هوش طبیعی مبتنی بر استنتاج است و استنتاج علاوه‌بر اینکه نیاز به اطلاعات دارد نیاز به استنباط نیز دارد که هوش مصنوعی در حال حاضر چنین توانایی را ندارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مهم‌ترین اقدامی که در مراجعه به پزشک انجام می‌دهیم دادن شرح حال است، گفت: گاهی مرز بین بیماری‌ها بسیار ظریف است و لازم است پزشک با توجه به تمام اطلاعات تجزیه و تحلیل انجام دهد که هوش مصنوعی نمی‌تواند این اقدام را انجام دهد. به طور کلی درست نیست که سلامت‌مان را به دست سیستمی بسپریم که هنوز کامل نیست و به آن اطمینان کامل نداریم البته در دنیا در مواردی برای تشخیص از هوش مصنوعی استفاده می‌شود اما تنها اکتفا به آن کافی نیست و برای بسیاری از بیماری‌ها حتما ملاقات با پزشک لازم است.
خطرات تفسیر جواب آزمایش با هوش مصنوعی
سیدعلیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری و استاد تمام ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در گفت‌و‌گو با میزان در این رابطه توضیح داد: هم در ایران و هم در دنیا این اقدام صورت می‌گیرد که افراد نتیجه آزمایش‌شان را به هوش مصنوعی می‌دهند و ممکن است با دریافت تفسیرش به پزشک مراجعه نکنند که این کار به دلایل مختلف بسیار می‌تواند خطرناک باشد. یکی از دلایلی که سبب خطرناک بودن این کار می‌شود این است که «چت جی‌پی‌تی» به اطلاعات کامل بالینی بیمار دسترسی ندارد و این در حالی‌است که تنها جواب آزمایش معیار تشخیص نیست و معاینه‌های فیزیکی و سابقه پزشکی و سایر موارد می‌تواند بر روی تشخیص و تصمیم پزشک تاثیرگذار باشد.
ناجی با اشاره به اینکه مسئله دیگر در این زمینه تفسیر عددی نتیجه آزمایش است، ادامه داد: ممکن است تفسیر مقادیر عددی در جواب آزمایش براساس سن، جنس و سایر مؤلفه‌های دیگر متفاوت باشد و احتمال دارد هوش مصنوعی به این موضوع توجه نکند و در نتیجه تفسیر اشتباهی را در اختیار بیمار قرار دهد. وی افزود: همچنین موضوع دیگر در این رابطه تفسیر بالینی است؛ جواب آزمایش قسمتی از تفسیر بالینی است و تفسیر بالینی می‌تواند با نتیجه آزمایش متفاوت باشد، برای مثال یک آنزیم کبدی بالا می‌تواند نشانه یک بیماری ساده تا هپاتیت شدید باشد و از این‌رو تفسیر بالینی حتما باید توسط پزشک صورت گیرد و هوش مصنوعی نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
استاد تمام ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه خطر دیگری که وجود دارد این است که «چت جی‌پی‌تی» به بیمار اطمینان کاذب می‌دهد و ممکن است این امر بسیار اتفاق بیفتد که افراد به هوش مصنوعی اطمینان کنند و به پزشک مراجعه نکنند و در نتیجه زمان طلایی برای درمان را از دست دهند، گفت: به طور کلی در حال حاضر هوش مصنوعی جایگزین پزشک نیست و اطمینان به «چت جی‌پی‌تی» در این زمینه می‌تواند با خطرات مختلفی برای بیمار همراه باشد.
وابستگی تفسیر نتایج آزمایشگاهی به شرایط بالینی سوابق بیماری، سن و جنس فرد
فریبا شایگان، رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی نیز در گفت‌و‌گو با میزان ضمن اشاره به گسترش روزافزون فناوری‌های دیجیتال و ابزار‌های هوشمند در نظام سلامت گفت: هوش مصنوعی بدون شک دستاوردی بزرگ در عرصه پزشکی است و می‌تواند در تحلیل داده‌های پیچیده نقش مؤثری داشته باشد، اما هیچ فناوری حتی پیشرفته‌ترین الگوریتم‌ها نمی‌تواند جایگزین قضاوت بالینی و تجربه انسانی پزشک شود.
شایگان با بیان اینکه تفسیر نتایج آزمایشگاهی نیازمند در نظر گرفتن شرایط بالینی، سوابق بیماری، دارو‌های مصرفی، سن، جنس و وضعیت عمومی فرد است، ادامه داد: اعداد و ارقام آزمایشگاهی به تنهائی معنایی ندارند و تشخیص درست تنها زمانی حاصل می‌شود که داده‌های آزمایشگاهی در کنار معاینات بالینی و ارزیابی‌های تخصصی تحلیل شوند. سامانه‌های هوش مصنوعی فاقد درک بالینی و بینش انسانی هستند و نمی‌توانند جایگزین فرآیند تشخیص تخصصی شوند.
وی افزود: در ماه‌های اخیر شاهد افزایش استفاده بیماران از نرم‌افزار‌ها و ربات‌های تفسیرگر نتایج آزمایش بوده‌ایم، که متأسفانه در برخی موارد، این تفسیر‌های خودکار منجر به اضطراب بی‌مورد بیماران، تصمیم‌گیری‌های نادرست درمانی، یا حتی آسیب به اعتماد عمومی نسبت به خدمات آزمایشگاهی شده است.
رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی بیان داشت: سامانه‌های هوش مصنوعی می‌توانند به عنوان ابزار پشتیبان تصمیم‌گیری برای متخصصان مورد استفاده قرار گیرند، اما تصمیم نهائی باید در اختیار پزشک معالج یا متخصص علوم آزمایشگاهی باقی بماند. این فناوری‌ها باید تحت نظارت علمی دقیق، آموزش دیده و اعتبارسنجی شوند تا از بروز خطا‌های احتمالی جلوگیری شود.
شایگان ضمن تأکید بر لزوم تنظیم چارچوب‌های اخلاقی و قانونی برای کاربرد هوش مصنوعی در حوزه سلامت توضیح داد: ضروری است مراجع ذی‌صلاح مانند وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های علمی، دستورالعمل‌های روشن و نظام اعتباربخشی مشخصی برای نرم‌افزار‌های هوش مصنوعی سلامت تدوین کنند تا از مداخلات غیرتخصصی و تهدیدات احتمالی جلوگیری شود.
وی با اشاره به اینکه لازم است رسانه‌ها، مراکز آموزشی و جامعه پزشکی در آگاهی‌بخشی عمومی نقش فعال‌تری ایفا کنند، گفت: ارتقای سواد سلامت دیجیتال و تأکید بر این نکته که تفسیر نتایج آزمایش‌ها باید صرفاً توسط پزشک و متخصص علوم آزمایشگاهی انجام شود، گامی مهم در جهت حفظ ایمنی بیماران و اعتماد جامعه به نظام سلامت است.