هزینه گزاف و درد بی‌امان علت مراجعه به دندانسازهای غیرمجاز
بخش سوم
بی‌قراری دندان‌درد و هزینه‌های سنگینش بیمار را به‌سوی درمان‌های فوری و بدون احتیاط لازم سوق می‌دهد. وقتی که درد در تمام عصب پخش شده، در گوشت و استخوان رسوخ می‌کند ممکن است بیمار به هر دست‌آویزی چنگ زند تا دردش را التیام ببخشد.
در زمان‌های قدیم از روش‌های سنتی و خانگی برای آرام کردن درد دندان استفاده می‌کردند. گذاشتن قندداغ روی دندان مجروح، گذاشتن سیر و تفاله چای و در نهایت هم با بستن نخ دور دندان و کشیدن محکم آن دندان را از ریشه در می‌آوردند یا دندان مجروح را به دست سلمانی محل می‌سپردند تا با انبر بزرگش آن را از جای درآورد و از شرش خلاص شوند. اما این روزها به واسطه پیشرفت دانش بشر دیگر خبری از روش‌های قدیمی نیست؛ اما بیماری که دستش خالی است ممکن است برای التیام دردش سراغ دندانسازان تجربی و بدون صلاحیت برود. مراکزی که با وسایلی ابتدائی و غیربهداشتی سراغ دندان‌های بیمار می‌روند و حتی گاهی از ارائه دندان مصنوعی دست‌دوم به سالمندان ابایی ندارند.
دندانپزشکان غیرمجاز بلای جان سلامت دهان و دندان
اگرچه بسیاری از دندانپزشکان تجربی مجوزهای بهداشتی لازم را برای اقداماتی محدود دارند؛ اما برخی از این گروه بلای جان آسیب‌دیده حوزه سلامت دهان و دندان مردم شده‌اند. افرادی که فاقد دانش علمی لازم بوده و می‌توانند سلامت بیماران را به خطر بیندازند.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی وزارت بهداشت و درمان مدیرکل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت با بیان اینکه در گروه سنی 35 تا 44 سال، شاخص پوسیدگی دندان حدود 13 است، می‌گوید: «در جمعیت بالای 65 سال، نیمی از سالمندان ما کاملاً بی‌دندان هستند.»
زهرا قربانی، درباره شاخص پوسیدگی دندان در گروه‌های سنی مختلف در کشور اظهار می‌کند: «در سنین بالا، به‌ویژه بالای 65 سال، نیمی از سالمندان ما کاملاً بی‌دندان هستند، این مسئله تأثیر بسیار منفی بر کیفیت زندگی، طول عمر و انتخاب‌های غذایی روزمره آنها دارد؛ بنابراین ضروری است از دوران کودکی آموزش مراقبت از دندان‌ها را آغاز کنیم تا افراد یاد بگیرند چگونه از دندان‌های خود محافظت کنند؟ و به مرحله کشیدن دندان نرسند. با مراقبت و پیشگیری، و در صورت نیاز با ترمیم‌های جزئی و هزینه‌های کمتر، می‌توانیم از این وضعیت نابسامان جلوگیری کنیم.
مدیرکل دفتر سلامت دهان و دندان معاونت بهداشت وزارت بهداشت با بیان اینکه در مراکز خدمات جامع سلامت، دندانپزشکان فعال داریم، می‌گوید: «حدود 2500 دندانپزشک در این مراکز مشغول ارائه خدمات هستند.»
قربانی ادامه می‌دهد: «نهادینه نشدن فرهنگ بهداشت دهان و دندان میان خانواده‌ها و گران بودن خدمات دندانپزشکی از مهم‌ترین علل این بحران است. ضمن اینکه به دلیل نبود شرایط درمان با قیمت مناسب بسیاری از بیماران، دندانپزشکان تجربی را انتخاب می‌کنند تا هزینه کمتری بپردازند. درمان توسط این گروه از درمانگران نیز خود سبب ایجاد هزینه‌های بیشتر می‌شود. دندانپزشکی و ارائه خدمات در این زمینه یک اقدام کاملاً پیچیده و حساس است و نمی‌توان به شکل شانسی و با اطلاعات ناقص مبادرت به انجام فعالیت‌ها کرد. به گفته او انگار فعالیت دندانسازهای تجربی در ایران تمامی ندارد. با اینکه سالانه دوهزار نفر در رشته دندانپزشکی از دانشگاه‌های کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند، اما همچنان فعالیت دندانسازان تجربی در هاله‌ای از ابهام است.»
دندانسازهای تجربی فاقد دانش علمی لازم
در این رابطه رئیس هیئت‌مدیره انجمن علمی دندانسازی ایران با تأکید بر غیرمجاز بودن فعالیت دندانسازان تجربی، هشدار داده است که این افراد فاقد دانش علمی لازم هستند و با مداخله در امور تخصصی دندانپزشکی سبب آسیب‌های جدی به‌سلامت بیماران می‌شوند. وی همچنین بر ضرورت افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته پروتزهای دندانی برای مقابله با این معضل تأکید کرده است.
به نقل از فارس، در نشست خبری سی و دومین کنگره بین‌المللی جامعه و انجمن علمی دندانسازی ایران، مسئولان این انجمن بار دیگر نسبت به فعالیت دندانسازان تجربی و غیرمجاز هشدار داده و این نوع فعالیت را غیرعلمی و خطرناک خوانده‌اند.
امیر خانلری، دبیر اجرائی کنگره تأکید کرده است که دندانسازی رشته‌ای چندوجهی و علمی است که افراد تجربی فاقد دانش و مهارت لازم در آن هستند. او همچنین خواستار توجه بیشتر دانشگاه‌ها به دوره‌های کارورزی دانشجویان پروتز دندانی شده است.
دکتر حسینعلی ماهگلی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن علمی دندانسازی ایران، با انتقاد از محدود بودن ظرفیت پذیرش دانشجویان پروتز دندانی، بیان کرده است که این موضوع باعث شده خلأ نیروی متخصص در این رشته به‌وجود آید و افراد غیرمجاز وارد بازار کار شوند. او تأکید کرده است که فعالیت دندانسازان تجربی غیرمجاز است و سلامت بیماران را تهدید می‌کند.
کمبود فارغ‌التحصیلان پروتز و فعالیت غیرمجازها
فرید هاشم‌نژاد، رئیس هیئت‌مدیره جامعه دندانسازان ایران نیز با یادآوری سابقه بیش از سه دهه فعالیت جامعه دندانسازان، می‌گوید: «رشته پروتزهای دندانی از سال ۱۳۴۶ در دانشگاه‌ها شکل گرفته و فعالیت غیرعلمی دندانسازان تجربی قابل‌قبول نیست.»
او افزوده است که فعالیت این افراد ممکن است هزینه کمتری داشته باشد؛ اما کیفیت پایین و خطرات سلامتی آن قابل چشم‌پوشی نیست.»
هاشم‌نژاد همچنین به مشکل کمبود ظرفیت پذیرش دانشجوی پروتزهای دندانی اشاره کرده و خواستار افزایش این ظرفیت در دانشگاه‌های علوم پزشکی و همچنین دانشگاه آزاد شده است.
وی توضیح می‌دهد: «در حال حاضر فقط حدود ۸۰ دانشجو در این رشته پذیرفته می‌شوند که پاسخگوی نیاز جامعه نیست و همین موضوع به افزایش فعالیت دندانسازان غیرمجاز منجر شده است. دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، اصفهان و مشهد از جمله مراکز علمی هستند که در رشته پروتزهای دندانی دانشجو تربیت می‌کنند.»
تخریب فضای ارائه خدمات دندانپزشکی
توسط شرکت‌های صوری
این در حالی است که برخی از شرکت‌های ارائه خدمات دندانپزشکی با فریب و سوءاستفاده از ناآگاهی عمومی، بدون داشتن سرمایه لازم برای یک شرکت بیمه‌ای، بدون تعهد ریسک، بدون انجام فرآیندهای بیمه‌گری خرید خدمات شامل مقومی، رسیدگی به اسناد و پرداخت هزینه خدمات و نیز بدون نظارت مؤثر بر مراکز درمانی و از همه مهم‌تر با تعرفه‌گذاری غیرقانونی، بازار ارائه خدمات دندانپزشکی را تحت‌تأثیر مخرب قرار می‌دهند. مثلاً یکی از مهم‌ترین خدماتی که توسط این شرکت‌ها ادعا می‌شود، ارائه تخفیف ویژه خدمات دندانپزشکی به اعضا است. واقعیت این است که معمولاً تعرفه‌های این شرکت‌ها از ارقام جاری بسیار بالاتر است، اما بر مبنای همین ارقام گزاف غیرمصوب، شرکت‌های مذکور اقدام به ارائه تخفیفات به جمعیت تحت پوشش حتی تا ۶۰ درصد مبلغ اعلامی می‌کنند که نهایتاً در برخی از موارد متأسفانه حتی بعد از ارائه تخفیفات، رقم مأخوذه از بیماران از تعرفه‌های قانونی بالاتر می‌شود و شکایت بیمار را در پی دارد.
از دیگر اقدامات سودجویانه چنین شرکت‌هایی این است که در قبال معرفی تعداد زیادی بیمار، از مراکز دندانپزشکی تخفیف می‌گیرند؛ بنابراین در این شکل، تخفیف ارائه شده از جانب مراکز ارائه‌دهنده خدمت صورت می‌گیرد و شرکت‌های مذکور برخلاف بیمه‌ها، مابه‌التفاوت هزینه را به مراکز درمانی پرداخت نمی‌کنند. این امر نیز می‌تواند منجر به کاهش کیفیت ارائه خدمات توسط مراکز درمانی به مردم شود. البته با چنین مداخلات سودجویانه، نهایتاً مردم بهره‌ای از ارائه این‌گونه خدمات نبرده و درواقع این افراد فریب خورده‌اند که متضرر شده و سرمایه چنین شرکت‌هایی را تأمین می‌کنند.
تمرکز بر هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های نوین
سید مجتبی افشاری، فارغ‌التحصیل رشته پروتزهای دندانی معتقد است: «بسیاری از دندانسازهای غیرمجاز با دخالت در امور دندانپزشکی سبب صدمه به بیماران می‌شوند. رعایت نکردن امور مربوط به استریل و شیوع عفونت‌های آسیب‌زا از مهم‌ترین عوارض مراجعه به مطب‌های زیرزمینی و بدون مجوز دندانسازهاست. بالارفتن ظرفیت دانشگاه‌ها برای رشته پروتزهای دندانی و همچنین توجه به هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین در دندانپزشکی و برگزاری کنگره‌های متعدد در این زمینه می‌تواند سبب احیای پروتزهای دندانی به شکل نوین و دانشگاهی شود.»
وی در ادامه می‌گوید: «استفاده از عنوان دندانساز تجربی نوعی سوءاستفاده است. در دندانپزشکی عنوانی به نام دندانساز تجربی وجود ندارد و باید این افراد را غیرمجاز دانست.»
مدیریت سلامت دندان با مراقبت
گلناز اهدائی، بهداشت‌کار دهان و دندان در این باره می‌گوید: «در زندگی هر چیزی در جا و مکان خاص خود قرار دارد و همه چیز بانظم و ترتیب خاص چیده شده است. در صورت ناهماهنگی جای خالی آن حس می‌شود و موجب اختلال در کارها می‌شود. دندان‌ها نیز در دهان دارای نظم خاص و وظیفه معینی هستند که در صورت عدم وجود یا ناتوانی به مشکل برمی‌خورد. با خالی شدن دندان تا مدتی قسمت خالی شده قابل‌لمس است و با خوردن زبان به آن قسمت احساس ناخوشایندی به آدم دست پیدا می‌کند و یا غذا در جای خالی گیر می‌کند و به لثه آسیب
می‌رساند.»
وی در ادامه می‌گوید: «وظیفه دندان، خرد کردن و جویدن غذاهاست تا راحت بتوانیم غذا بخوریم، در عوض وظیفه ما هم مسواک زدن و تمیز کردن دندان‌هاست. در مراقبت از دندان‌ها استفاده از دهان‌شویه ضروری است.»
انتخاب بهترین دهان‌شویه با تجویز دندانپزشک
اهدائی عنوان می‌کند: «جلوگیری از بوی بددهان، جلوگیری از تشکیل پلاک دندانی، جلوگیری از تشکیل پوسیدگی، اگر از دهان‌شویه‌های فلورایددار طبق تجویز دندانپزشک استفاده شود، همین‌طور مسواک زدن مرتب و استفاده از نخ دندان می‌تواند فرد را از مراجعه به دندانپزشک و هزینه‌های گران بی‌نیاز کند.»
وی در ادامه تأکید می‌کند: «انتخاب بهترین دهان‌شویه باید با تجویز دندانپزشک صورت گیرد. دهان‌شویه موردنیاز شما را باید دندانپزشکتان مشخص کند. دهان‌شویه‌های فلورایددار معمولاً برای کسانی که میزان پوسیدگی بالایی دارند، پیشنهاد می‌شود. دهان‌شویه‌های پیشگیری‌کننده به‌منظور پیشگیری از بروز مشکلات دهانی مانند ترشحات بدبو، التهاب لثه و تسکین علائم التهاب دهانی استفاده می‌شوند.»
خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی آلوئه‌ورا
اهدائی، بهداشت‌کار دهان و دندان، با تأکید بر عوارض احتمالی دهان‌شویه می‌گوید: «چوب مسواک با نام علمی پرسیکا سالوادرا، یکی دیگر از مواد مؤثر در بهداشت دهان و دندان است که سازمان بهداشت جهانی (WHO) استفاده از آن را توصیه و ترغیب کرده چرا که مطابق تحقیقات و پژوهش‌های صورت‌گرفته تأثیر چوب مسواک بر پاتوژن‌های عامل پوسیدگی دندان و نیز اثرات ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی ترمیم‌کننده زخم و اثرات آرام‌بخشی آن به اثبات رسیده است.»
این کارشناس در پایان عنوان می‌کند: «آلوئه‌ورا یک ماده ژله‌مانند و شفاف از قسمت داخلی برگ آلوئه‌ورا با خواص ضدالتهابی، ضدمیکروبی و اثرات ترمیم‌کننده زخم است. همچنین آلوئه‌ورا یکی دیگر از موادی است که به صورت ترکیبی و یا مجزا در محلول‌های دهان‌شویه مورد استفاده قرار می‌گیرد. تأثیر این داروی گیاهی بر بهبود شاخص لثه در چندین مطالعه نشان داده شده است. برتری محلول ترکیبی پرسیکا و آلوئه‌ورا نشان‌دهنده سینرژیسم این دو ترکیب بر بهبود شاخص لثه است. محلول‌های متنوعی ساخته شده‌اند که حاوی ترکیبات گیاهی گوناگون هستند، اما اثرات آنها به‌صورت تجربی مورد ارزیابی قرار نگرفته است.»