توصیه‌های کاربردی به دانش‌آموزان در آستانه سال تحصیلی جدید
همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید، متخصصان سلامت توصیه‌هایی درباره خواب، تغذیه و استفاده از کیف و کوله‌پشتی به دانش‌آموزان دارند.
به گزارش وبدا، حانیه راجی، فوق‌تخصص ریه، فلوشیپ خواب و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز به برهم‌خوردن نظم خواب دانش‌آموزان در طول تابستان اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه دانش‌آموزان در سنین رشد و یادگیری قرار دارند، تأمین خواب کافی برایشان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ خواب باکیفیت به طور مستقیم بر تمرکز، یادگیری، رفتار و حتی رشد جسمی آنها تأثیر می‌گذارد.
راجی با بیان اینکه نیاز به خواب در دانش‌آموزان نسبت به بزرگسالان بیشتر است، اظهار داشت: یک دانش‌آموز دبستانی ممکن است به ۹ تا ۱۱ ساعت و یک نوجوان به حدود ۹ ساعت خواب شبانه نیاز داشته باشد و کمبود یا کیفیت پایین خواب می‌تواند منجر به بروز اختلالاتی مانند پرخاشگری، بی‌قراری، اختلال در تمرکز، افت تحصیلی و حتی مشکلات خلقی نظیر اضطراب و افسردگی در فرد شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز درباره راهکارهای تنظیم خواب قبل از آغاز سال تحصیلی تصریح کرد: تنظیم ساعت خواب باید تدریجی و از هم‌اکنون آغاز شود. خانواده‌ها باید به‌تدریج هر شب زمان خواب کودک را نیم ساعت زودتر تنظیم کنند تا به ساعت مطلوب برسند. بهترین زمان خواب برای کودکان قبل از ساعت ۱۲ شب است؛ زیرا هورمون‌های مهم بدن از جمله هورمون رشد در ساعات اولیه شب ترشح می‌شوند.
وی در مورد محدود کردن استفاده از وسایل الکترونیکی، توضیح داد: استفاده از تبلت، موبایل و تلویزیون به‌خصوص در ساعات پایانی شب، خواب را به تأخیر می‌اندازد. نور آبی این وسایل باعث اختلال در چرخه خواب و بیداری افراد می‌شود، بنابراین بهتر است استفاده از این وسایل حداقل دو ساعت پیش از خواب متوقف شود.
راجی ایجاد محیط مناسب برای خواب را بسیار حائز اهمیت برشمرد و گفت: اتاق خواب باید تاریک، آرام و با دمای مناسب باشد. استفاده از نور زرد به جای نور آبی در محیط خانه نیز می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، توجه به رژیم غذایی را یکی دیگر از موارد مؤثر بر خواب عنوان کرد و افزود: شام باید سبک و حداقل ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب میل شود. غذاهای سنگین، فست‌فود و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای، قهوه و نوشابه‌های انرژی‌زا باعث اختلال در خواب می‌شوند. در مقابل، برخی مواد غذایی مانند شیر، ماست، موز و آجیل‌ها به دلیل داشتن تریپتوفان و منیزیم می‌توانند به داشتن خوابی آرام‌تر کمک کنند.
وی تنظیم زمان فعالیت بدنی و ورزش را در کیفیت خواب افراد تاثیرگذار دانست و تاکید کرد: بهترین زمان برای فعالیت‌های ورزشی پیش از ساعت ۵ عصر است. همچنین ورزش‌های سنگین نباید در ساعات پایانی شب انجام شوند؛ چرا که باعث افزایش انرژی و هشیاری شده و به خواب رفتن را سخت‌تر می‌کنند.
این فوق‌تخصص ریه و فلوشیپ خواب در ادامه به انواع اختلالات خواب مانند بی‌خوابی، پرخوابی و اختلالات تنفسی اشاره کرد و گفت: بی‌خوابی تنها زمانی یک اختلال تلقی می‌شود که بیش از سه ماه و در هفته بیش از سه شب تکرار شود.
راجی ادامه داد: داروها و مکمل‌های خواب باید تنها با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شوند. در اکثر موارد، درمان اصلی بی‌خوابی با رعایت بهداشت خواب و اصلاح رفتارهای مرتبط با آن امکان‌پذیر است. وی استرس و اضطراب ناشی از امتحانات را یکی دیگر از دلایل شایع بی‌خوابی موقت در دانش‌آموزان دانست و گفت: این دسته از اختلالات خواب با برنامه‌ریزی منظم درسی و کاهش حساسیت‌ها از سوی خانواده‌ها قابل کنترل است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز در پایان با تأکید بر اهمیت خواب در سلامت عمومی افراد، اظهار داشت: خانواده‌ها با رعایت این نکات، می‌توانند زمینه را برای موفقیت تحصیلی و رشد سالم فرزندان‌شان فراهم آورند.
مدرسه را با لقمه سالم و مقوی
آغاز کنید
آناهیتا منصوری، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز نیز درباره اهمیت تغذیه دانش‌آموزان اظهار داشت: کودکان و نوجوانان نیاز دارند به طور روزانه مواد مغذی ضروری را دریافت کنند. مصرف تنقلات ناسالم و صنعتی نه‌تنها معده آنها را پر کرده و اشتهایشان را برای غذاهای مفید از بین می‌برد، بلکه می‌تواند منجر به فقر آهن و کمبود روی در بدن آنها شود.
وی ادامه داد: کمبود این ریزمغذی‌ها باعث کاهش تمرکز، بی‌حالی و خواب‌آلودگی دانش‌آموزان در کلاس درس و در بلندمدت نیز موجب ایجاد اختلال در رشد و کوتاهی قد می‌شود.
منصوری به اهمیت وعده‌های اصلی و میان وعده‌های مقوی با تاکید بر تأمین پروتئین کافی در برنامه غذایی دانش‌آموزان اشاره کرد و افزود: دوره نوجوانی، به‌ویژه بین ۱۲ تا ۱۵ سالگی، دوره رشد سریع است و در این زمان، پروتئین نقش مهمی در افزایش قد و تراکم استخوان دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز توصیه کرد: در تمام وعده‌های اصلی غذایی، ماده غذایی سرشار از پروتئین مانند انواع گوشت‌ها، حبوبات، لبنیات یا تخم‌مرغ گنجانده شود. برای مثال، یک لقمه کوچک گوشت چرخ‌کرده یا چند تکه گوشت در وعده غذایی ناهار، یا استفاده از غذاهای حاوی مرغ در وعده شام می‌تواند مؤثر باشد. وی افزود: والدین برای مدرسه فرزندان خود، میان‌وعده‌های سالم و خانگی مانند میوه، سبزیجات، گردو و خرما را تهیه کنند تا آنها از خرید خوراکی‌های ناسالم بی‌نیاز شوند.
این متخصص تغذیه گفت: متأسفانه برخی از خوراکی‌های موجود در بوفه مدارس، مانند ساندویچ‌های سوسیس و کالباس یا کیک‌ها و نوشیدنی‌های صنعتی، از نظر بهداشتی و تغذیه‌ای مناسب نیستند و نباید مصرف شوند.
منصوری با اشاره به اهمیت مصرف آب در تمرکز و یادگیری اظهار داشت: کم‌آبی یکی از خطرات جدی برای دانش‌آموزان به‌خصوص در مناطق گرمسیری است. کم‌آبی باعث کاهش شدید تمرکز می‌شود و دانش‌آموزان باید همواره یک بطری آب سالم همراه خود داشته باشند و از نوشیدن نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی پرهیز کنند. مصرف روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب، بسته به جثه کودک، کفایت می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز همچنین بر اهمیت فعالیت بدنی مستمر در کنار تغذیه سالم تأکید کرد و افزود: تغذیه سالم بدون فعالیت بدنی، مؤثر نخواهد بود. دانش‌آموزان باید روزی حداقل یک ساعت فعالیت بدنی داشته باشند و خانواده‌ها باید استفاده از موبایل و تبلت را به کمتر از دو ساعت در روز محدود کرده و ساعت‌های مشخصی برای استفاده از وسایل دیجیتال تعیین کنند تا فرزندان‌شان زمان کافی برای بازی و تحرک داشته
باشند.
وی در ادامه، در مورد مصرف مکمل‌ها اظهار داشت: مصرف مکمل‌ها باید با توجه به وضعیت هر فرد انجام شود. مصرف مکمل ویتامین D برای افراد زیر ۱۲ سال، هر دو ماه یک عدد قرص ۵۰هزار واحدی و برای افراد بالای ۱۲ سال، ماهی یک عدد توصیه می‌شود. همچنین، دختران نوجوان برای پیشگیری از کم‌خونی ناشی از فقر آهن، باید سالانه به مدت ۴ تا ۵ ماه، به طور روزانه قرص آهن مصرف کنند.
استفاده نادرست از کوله‌پشتی
تهدیدی برای سلامت دانش‌آموزان است
الهه میانه‌ساز، متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی دانشگاه علوم پزشکی کاشان درباره توجه به استفاده درست از کوله‌پشتی مناسب دانش‌آموزان به ایسنا گفت: دردهای عضلانی، انحراف ستون فقرات و سایر عوارض جسمانی، از جمله مشکلاتی است که امکان دارد بر اثر استفاده از کوله‌پشتی‌های غیراستاندارد ایجاد شود، بنابراین خانواده‌ها باید به انتخاب کوله‌پشتی مناسب و عوارض ناشی از استفاده نادرست از آن توجه کنند. وی افزود: والدین هنگام خرید کوله‌پشتی باید به ویژگی‌هایی مانند ارتفاع، عرض و نوع بندهای آن توجه داشته باشند و وسیله‌ای متناسب با قد و وزن دانش‌آموز انتخاب کنند.
میانه‌ساز بیان کرد: وزن کوله‌پشتی نباید بیش از ۱۰ تا ۱۵درصد وزن بدن دانش‌آموز باشد و به والدین سفارش می‌کنیم که از خرید کوله‌پشتی‌های نامناسب و سنگین خودداری کنند و علاوه‌بر زیبایی و قیمت کالا، سلامت فرزندان خود را در اولویت قرار دهند.
متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی دانشگاه علوم پزشکی کاشان درباره کوله‌پشتی‌های چرخ‌دار نیز گفت: استفاده از این نوع کوله‌پشتی در شرایط خاص می‌تواند مفید باشد، اما در مواقعی که دانش‌آموز مجبور به بالا و پایین رفتن از پله است، منجر به مشکل‌های دیگر در ساختار اسکلتی و سلامت دانش‌آموزان می‌شود.
وی با تاکید بر لزوم فرهنگ‌سازی برای انتخاب صحیح کوله‌پشتی اضافه کرد: آموزش والدین و دانش‌آموزان درباره اهمیت این موضوع، می‌تواند در پیشگیری از مشکلات جسمانی و ارتقای سلامت آنان نقش مؤثری داشته باشد.